EYLÜL-EKİM 2025 / ÖZEL HABER
Milyonlarca yıllık miras hümik asit, tarımı ve milli ekonomiyi yeniliyor
Türkiye Kömür İşletmeleri (TKİ) ile Tarım ve Orman Bakanlığı önemli bir projede buluştu. Kömür sahalarımızdan çıkan leonardit ile üretilen hümik asit, artık sadece toprağın verimini artırmakla kalmıyor aynı zamanda yüzde 95’lere varan kimyasal gübre ithalatını azaltarak ülke ekonomisine önemli katkı sağlıyor. Kimyasal kirliliğe set çeken, su tutma kapasitesini katlayan ve çiftçinin yüzünü güldüren bu millî organik bileşiğin detayları, Eğitim ve Yayın Dairesi Başkanlığı tarafından çiftçilere uygulamalı eğitimlerle ulaştırılıyor. Toprağı koruyarak sürdürülebilir tarımı destekleyen bu dev projenin detayları ve hümik asidin tarladaki olumlu etkilerini, Eğitim ve Yayın Dairesi Başkanlığında görev yapan Ziraat Mühendisi Murat Mengüloğlu ile konuştuk.
Hümik asit nedir?
Hümik asit; toprağın verimliliğini artırmak için kullanılan, koyu kahverengiden siyaha kadar farklı tonlarda olan doğal bir organik bileşiktir. Bitkisel ve hayvansal kalıntıların uzun süre mikroorganizmalar tarafından ayrışması sonucunda oluşan humus maddelerinin aktif ve etkili kısmını oluşturur. Hümik asidin en yaygın ve kaliteli kaynağı leonardittir. Leonardit, milyonlarca yıl süren jeolojik süreçlerin ardından bitkisel ve hayvansal kalıntıların dönüşümü sonucu oluşan organik kökenli bir mineraldir. Bu mineral, yüksek miktarda hümik madde içerdiği için hem hümik asit hem de fülvik asit üretiminde yaygın olarak kullanılır.
Türkiye Kömür İşletmeleri (TKİ)-HÜMAS Örnek Uygulamalarıyla Organik Toprak Düzenleyicisi Kullanımının Yaygınlaştırılması Projesi hakkında bilgi verir misiniz?
18 Ekim 2024’te Tarım ve Orman Bakanlığı Eğitim ve Yayın Dairesi Başkanlığı ile Türkiye Kömür İşletmeleri Kurumu arasında hümik asit sayesinde artan toprak organik maddesi ile sürdürülebilir tarımsal verimliliğe katkı sağlamak, tarımsal üretim sırasında karbon depolanmasını artırarak atmosfere salınan sera gazı miktarını sınırlandırmak, toprağın su tutma kapasitesini artırmak amacıyla “TKİ-HÜMAS Örnek Uygulamalarıyla Organik Toprak Düzenleyicisi Kullanımının Yaygınlaştırılması Protokolü” imzalandı. Bu protokol ile ülkemiz kömür sahalarından çıkarılmakta olan leonarditten üretilen, çevreye ve insan sağlığına olumlu etki eden hümik asidin çiftçiler tarafından kullanımını uygulamalı eğitim, yayım ve yayın faaliyetleriyle yaygınlaştırılması amaçlanıyor.
Proje ile ülkenin 7 bölgesinde tarlada, bağda, bahçede ve serada 40 ilde yaklaşık 600 çiftçinin 5 bin dekar arazisinde 3 bin litre hümik asit ile çiftçi eğitimleri veriliyor. Projede yer alan önder çiftçiler, uygulamayı arazilerinin yarısında uygulayıp kalan kısmında uygulama yapmayarak ürünlerdeki verim ve kalite sonuçlarını görmeyi hedefliyor.
Eğitim ve Yayın Dairesi Başkanlığı ve Türkiye Kömür İşletmeleri tarafından bugüne kadar İzmir, Sakarya, Muğla, Isparta, Kars, Konya, Trabzon, Eskişehir ve Adana’da uygulamalı eğitim ve yayın faaliyetleri düzenlendi. Hasat döneminde ise tarla günleri düzenlenerek sonuçlar çiftçiler ile paylaşılacak.
Türkiye Kömür İşletmeleri Kurumu; linyit sahalarında bulunan leonarditi kullanarak üretmiş olduğu TKİ-Hümas’ı çiftçilerle buluşturarak topraklarımızın kimyasal gübrelerden kaynaklı kirliliğe maruz kalmasının önüne geçmeyi, yüzde 95 oranında ithal edilen kimyasal gübre ham maddesinin oranını azaltmayı ve bu sayede tarım topraklarımızı iyileştirerek verimli hâle getirdiği gibi millî ekonomimize de katkı sağlamayı amaçlıyor.
Haber Görseli
Murat Mengüloğlu
Ziraat Mühendisi Eğitim ve Yayın Dairesi Başkanlığı
Ülkemiz kömür sahalarından çıkarılan leonarditten üretilen hümik asidin tarımsal üretime katkıları neler?
Toprakta bitki besin elementlerinin çözünmesini artırarak bitkiler tarafından alınımını kolaylaştırır, kimyasal gübrelerin etkinliğini artırarak aşırı gübre kullanımını önler, toprakta suyun tutulmasını ve elverişliliğini artırır. Toprak suyundan bitkilerin daha iyi faydalanmalarını sağlar, toprak çimlenmesini ve kök gelişimini artırır, toprak çözeltisinin tuzluluğunu azaltarak bitkilerin tuza tepkilerini artırır, toprak reaksiyonunu (pH) düzenler. Topraktaki mikroorganizma faaliyetini arttırır, toprakta su-hava dengesini ve hareketini olumlu yönde etkiler. Sonuç olarak hümik asit; toprakta organik madde miktarını artırarak bitkilerin kök ve toprak üstü aksamının gelişimini güçlendirirken “verim ve kalite” seviyelerinde önemli düzeylerde artış sağlar.
HÜMİK ASİT UYGULAMASI BİTKİNİN CİNSİNE GÖRE DEĞİŞİYOR
Hümik asit uygulamaları için ideal dozaj ve uygulama zamanı nasıl olmalı?
Hümik asit; tarla bitkileri, sebzeler, sera bitkileri, süs bitkileri, çim, fide, bağ ve meyve ağaçları olmak üzere bütün bitki türlerinde kullanılabilir. Uygulama yöntemi ve dozajı ise bitkinin cinsine göre değişmektedir.
Hümik asidin bitkilere en iyi uygulama zamanı ve dozajı meyve ağaçları için hasat sonrası veya kıştan çıkarken çiçeklenmeden en az 25-30 gün öncesi 0-10 yaşındaki ağaçlar için 100 gr olarak hesaplanıp 5 katı su ile sulandırılıp ağacın taç iz düşümüne verilir. Diğer bitkiler için ekim veya dikimden önce veya esnasında olmakla birlikte bitkilerin gelişme dönemi boyunca her zaman uygulanabilir. Dekara 20-30 litre suya 4-6 kg arası karışım yapılarak sulama suyuyla verilebilir.
Hümik asit tohuma uygulama yapılarak da kullanılabilir. Ekimden en az bir gece önce tohuma yüzde 1 ile yüzde 2 arasında değişen oranda verilerek tohum yüzeyi hümik asit ile kaplanabilir. Hümik asit hiç sulandırılmadan veya 1/1 oranında sulandırılarak tohuma kaplanır. Kuru ve sıcak havalarda hümik asidin tohuma karıştırma işlemi ekimden hemen önce yapılır. Hümik asit uygulanan tohumlar 15-20 dakika güneşte kurutularak ekim yapılabilir.
HÜMİK FARKLI FORMLARDA TOPRAĞA UYGULANABİLİR
Piyasada farklı formlarda hümik asit ürünleri bulunuyor. Bu formlar arasındaki farklar neler?
Bunlardan ilki sıvı hümik asit uygulamasıdır. Bu yöntemde hümik asit sıvı formda toprağa püskürtülerek uygulanır. Bu sayede bitkiler hümik asidi hemen alarak faydalanabilir.
Bir diğer yöntem ise toprağa granül hümik asit uygulamasıdır. Granül hümik asit, toprağa serpilerek uygulanır ve sulama veya yağmur ile toprağa karışır. Bu şekilde de bitkilerin uzun süreli faydalanabileceği bir ortam oluşturulur.
Hümik asit ayrıca organik gübrelerle birlikte de toprağa uygulanabilir. Organik gübrelerin içinde bulunan hümik asit, bitkilerin daha fazla faydalanmasını sağlar. Bu yöntemle toprağa en uygun miktarda hümik asit uygulanmış olur.
DAMLA SULAMA SİSTEMİ İLE HÜMİK ASİT UYGULAMAK ÇEVRE DOSTU BİR YÖNTEM
Basınçlı sulama sistemleri ile sıvı hümik asit uygulaması yapılır mı? Basınçlı sistemlerle uygulamanın faydaları neler?
Damla ve yağmurlama sulama sistemleri ile uygulama yapılabilir. Kuru arazilerde holder kullanılarak uygulama yapılmaktadır. Damla sulama sistemiyle hümik asit kullanımı oldukça kolaydır. Hümik asit sıvı formda sulama suyuna karıştırılarak bitkilere uygulanabilir. Bu sayede bitkiler sulama suyu ile birlikte hümik asit ve diğer besin maddelerini doğrudan alarak daha sağlıklı ve verimli bir şekilde büyüyebilir. Bu yöntem aynı zamanda çevre dostudur, çünkü su tüketimini azaltarak su kaynaklarını korur.
Hümik asitlerin sentetik gübrelerle veya diğer tarım kimyasallarıyla birlikte kullanılabilir mi?
Hümik asit organik ve kimyasal gübreler ile karıştırılarak kullanılabilir. Ayrıca, sıvı formda bulunan hümik asit zirai ilaçlar ile karıştırılarak da kullanılabilmektedir. Bu sayede bitki gelişimini destekler ilaçların bitki tarafından alımını ve etkinliğini artırır. Granül formdaki hümik asit/leonardit, kompoze gübrelerle birlikte karıştırılarak toprağa uygulanabilir.
Hümik asit gübreler ile beraber kullanılırken bitki beslemede ana gübre olarak düşünülmemelidir. Bu gübrelerin makro elementler olan azot, fosfor, potasyum ile diğer ikincil ve iz elementlerin bitki tarafından alımında, bu maddelerin yağmur suları ile yıkanıp gitmesini engelleyici (şelat oluşumu) ve bu elementlerin bitkiler tarafından daha iyi değerlendirilmelerine yardımcı oldukları ifade edilebilir. Hümik asidin şelatlayıcı özelliği onun yavaş salınımlı veya akıllı gübre uygulamalarında diğer bitki besin maddelerinin daha düşük konsantrasyonlarda bitkilere etkili biçimde verilebilirliğini mümkün kılmaktadır.
Uzun vadeli hümik asit uygulamalarının toprak sağlığı üzerindeki etkileri neler? Bu uygulamalar sürdürülebilir tarım açısından nasıl değerlendirilmeli?
Bir santimetre toprağın oluşması bin yıl sürmektedir. Toprak, yaşamın temel kaynağıdır ve korunması hayati önem taşır. Çölleşmeye karşı alınması gereken önlemler arasında koruyucu tarım yöntemleri ve tarımsal yenilikler büyük bir yer tutmaktadır. Bu projeyle hem toprağımızı korumak hem de sürdürülebilir tarımı desteklemek adına önemli bir adım atıyoruz.
Her yıl aynı araziye sürekli olarak toprak işleme ve ekim yapılması toprak dokusu ve yapısı üzerinde olumsuz bir etkiye sahiptir. Hümik asit uygulamasının bozulmuş topraklar üzerinde olumlu etkileri olduğu bildirilmiştir. Toprağa yumuşak ve kolay işlenebilir özellik kazandırmakta olup killi, balçık ve sıkıştırılmış zeminleri parçalayarak yumuşak ve geçirgen bir yapı oluşturmaktadır. Bünyesinde bulunan doğal karbonun oksidasyonu sonucu ortaya çıkan enerji bitkinin kök bölgesindeki toprağı ılık tutarak bitkinin soğuğa ve dona karşı direncini artırmaktadır. Alkali topraklarda kireci çözerek pH’ı düzenlemektedir.