OCAK-ŞUBAT 2024 / GÜNDEM
Türkiye süs bitkileri yetiştiriciliğinde önemli avantajlara sahip
Süs bitkileri üretimi Türkiye’deki önemli sektörler arasında yer alıyor. Dış mekân süs bitkileri ve kesme çiçekçiliğin başı çektiği sektöre dair merak ettiklerimizi Süs Bitkileri ve Mamulleri İhracatçıları Birliği Yönetim Kurulu Başkanı İsmail Yılmaz’a sorduk.
Süs bitkileri deyince ne anlamalıyız? Hangi tür çiçekler süs bitkileri kategorisinde değerlendiriliyor?
Süs bitkileri sektörü, bitkilerin estetik ve dekoratif amaçlarla yetiştirilmesi, satılması ve kullanılmasıyla ilgilenen bir endüstridir. Bu sektör, iç ve dış mekân peyzaj tasarımından çiçekçiliğe, bahçe merkezlerinden fidancılığa kadar çeşitli alt sektörlere ayrılır. Süs bitkileri yaygın kullanım amaçlarına göre dört ürün grubu altında sınıflandırılıyor. Bunlar; kesme çiçekler, iç mekân (saksılı) süs bitkileri, dış mekân süs bitkileri ve doğal çiçek soğanlarıdır.
Kesme çiçek kavramı genellikle buket, sepet, çelenk ve aranjmanlarda kullanılan, çiçek, gonca, dal ve yaprakların taze, kurutulmuş, boyanmış veya ağartılmış olarak kullanıma sunulmuş durumlarını ifade eder. Bu ürünlerin yetiştirilmesi, toplanması, işlenmesi, sınıflandırılması, depolanması ve pazarlanması gibi faaliyetlerin tümü kesme çiçek konuları arasında yer alır.
Haber Görseli
İsmail Yılmaz, Süs Bitkileri ve Mamulleri İhracatçıları Birliği Yönetim Kurulu Başkanı
Dış mekân süs bitkileri genellikle park ve bahçelerin düzenlenmesinde, kara yolu ve metropollerin ağaçlandırılmasında ve rekreasyon sahalarında kullanılan ağaç, ağaçcık, çalı ve otsu bitkilerdir. Doğadaki bütün bitkiler dış mekân süs bitkisi olarak kullanılabilir.
İç mekân-saksılı süs bitkileri evlerde, ofislerde ve salonlarda iç dekorasyonda yeşil bir mekân oluşturmak için kullanılan bitkilerdir. Çiçekli iç mekân süs bitkileri, yaprak güzelliği olan iç mekân süs bitkileri ve kaktüsler olmak üzere üç gruba ayrılır. Genellikle ılık-sıcak ve nemli ortamlarda gelişim gösterdiklerinden yetiştirme özellikleri diğer süs bitkilerinden farklılık gösterir. Isıtma sistemleri olan seralarda veya sıcaklığın uygun olduğu yaz aylarında yetiştirilir.
Doğal çiçek soğanları, doğada kendiliğinden çoğalan toprak altında soğan, yumru ve rizom gibi özelleşmiş organları bulunan otsu bitkiler olup "geofit" olarak tanımlanır. Özellikle tıp alanında kullanılan doğal çiçek soğanları, aynı zamanda iç mekân süs bitkilerinin ıslah ve anaç üretimlerinde yeni çeşitlerin oluşturulmasında da kullanılır.
Süs bitkilerinde en çok hangi ürünler ön plana çıkıyor?
Türkiye, süs bitkileri yetiştiriciliğinde uygun iklimsel ve coğrafi koşulları, pazar ülkelere yakınlığı ve ucuz iş gücüne sahip olması gibi nedenlerle önemli avantajlara sahip. Süs bitkileri sektöründe yüzde 95 oranında yüksek katma değer oluşturuluyor.
Türkiye’de en çok üretilen ürün grupları sırasıyla dış mekân bitkileri (%70) ve kesme çiçekler (%26).
Ülkemizde en çok hangi bölgelerde süs bitkileri yetiştiriciliği yapılıyor?
Türkiye’de 2022 yılında toplam 5 bin 687 hektar alanda süs bitkileri üretimi yapıldı. Üretim alanlarının yüzde 70’ini dış mekân bitkileri, yüzde 26’sını ise kesme çiçekler oluşturuyor.
Türkiye’de süs bitkileri üretiminin alan bazında en fazla yapıldığı iller sırasıyla İzmir, Sakarya, Antalya, Bursa ve Yalova. Sakarya, Bursa, Yalova, İstanbul iç ve dış mekân bitkileri üretiminde önemli yere sahip. Üretim açısından kesme çiçekte en önemli iller Antalya ve İzmir’dir. Antalya bölgesinde çoğunluğu seralarda olmak üzere yüksek kaliteli ve ihracata yönelik üretim yapılıyor.
Süs bitkileri sektörü emek yoğun bir sektör olarak ön plana çıkıyor. Tarımdaki diğer sektörlere göre iş gücü ihtiyacı fazla. Türkiye’de süs bitkileri sektöründeki doğrudan istihdam 100 bin kişi, dolaylı istihdam ise 500 bin kişi.
DÜNYA SÜS BİTKİLERİ İHRACATINDA 19. SIRADAYIZ
Dünyada süs bitkileri üretimine baktığımızda Türkiye’nin yerini nasıl değerlendirirsiniz?
Dünya üzerinde 40’dan fazla ülkede süs bitkileri üretimi yapılıyor. Bu ülkeler arasında gelişmiş ülkeler olduğu gibi pek çok gelişmekte olan ülke de yer alıyor.
2022 yılında dünyada toplam 23 milyar 976 milyon dolar değerinde süs bitkileri ihracatı yapıldı. 2022 yılında dünya süs bitkileri ihracatında bir önceki yıla göre yüzde 14 azalış gözlemlendi. Dünya süs bitkileri ihracatının yüzde 48’ini canlı bitkiler, yüzde 36’sını kesme çiçek oluşturuyor. Dünya üzerindeki en önemli ihracatçı ülkeler sırasıyla Hollanda, İtalya, Almanya, Ekvador ve Kanada. Türkiye dünya süs bitkileri ihracatçıları içinde 19. sırada yer alıyor.
2022 yılında dünya süs bitkileri ithalatı 24 milyar 69 milyon dolar olarak gerçekleşti. İthalatta bir önceki yıla göre yüzde 5 azalış görüldü. Dünya süs bitkileri ithalatında 2022 yılında toplam 10 milyar 89 milyon dolar değerinde canlı bitkiler, 9,9 milyar dolar değerinde kesme çiçek ithalatı yapıldı.
Dünya süs bitkileri sektöründe en önemli ithalatçı ülkeler ise sırasıyla Almanya, ABD, Hollanda, İngiltere ve Fransa’dır.
Dünyada toplam 24 milyar dolar değerinde süs bitkileri ihracatı yapılırken ülkemiz bu pastadan binde 3 oranında düşük bir pay alıyor. Dünya üzerinde süs bitkilerinin en önemli tüketim merkezlerinden olan Avrupa Birliği, Körfez ülkeleri ve Türk Cumhuriyetlerinin toplam ithalat kapasitesi 15 milyar doların üzerinde. Ülkemizin yakın komşusu olan bu pazarlarda, pazar payımızı arttırmak için büyük bir gelişim potansiyeli bulunuyor.
Türkiye’nin süs bitkileri üretimi ve ihracatında sahip olduğu üstünlükler dünyadaki yeni gelişmeler ve yeni teknolojiler doğrultusunda desteklenirse üretim ve buna bağlı olarak ihracatta büyük gelişmelerin görülmesinin mümkün olacağını tahmin ediyoruz.
Son yıllardaki ihracat rakamlarımız nedir?
Ülkemizde, ihracata yönelik süs bitkileri üretiminin yaklaşık 35 yıllık bir geçmişi var. Türkiye’nin 2023 yılı toplam süs bitkileri ihracatı 135 milyon dolara ulaştı. İhracatta en önemli ürün grubu canlı bitkiler ve ihracattan aldıkları pay da yüzde 54.
2023 yılında en çok süs bitkileri ihracatı yapılan ülkeler sırasıyla Hollanda, İngiltere, Azerbaycan, Gürcistan, Almanya, Irak, Türkmenistan, Rusya, Özbekistan ve Danimarka’dır. Bu dönemde ihracatımızda İngiltere’ye yüzde 46, Azerbaycan’a yüzde 6, Gürcistan’a yüzde 33, Irak’a yüzde 11, Rusya’ya yüzde 32 artış gerçekleşti.
Canlı bitkiler ürün grubu ihracatında 2023 yılında bir önceki yıl aynı döneme göre yüzde 1 artış görüldü ve toplam 74,2 milyon dolar değerinde ihracat gerçekleşti. Azerbaycan, Gürcistan, Irak, Almanya, Türkmenistan ise canlı bitkiler ihracatında en önemli pazarlarımız.
Kesme çiçekler ürün grubu ihracatında 2023 yılında toplam 49,3 milyon dolar değerinde ihracat gerçekleşti. Bu ürün grubunda ise en önemli pazarlarımız sırasıyla Hollanda, İngiltere ve Rusya’dır.
2024 yılında sektör ihracatımızın 150 milyon dolara yaklaşacağını öngörüyoruz. Bu doğrultuda hedef pazarlara ulaşmak için yeni projeler ve stratejilerle yola devam edeceğiz.