Türk Tarım Hukukunda arazi toplulaştırılması kavramını ele almadan önce, arazi toplulaştırmasının tanımı ile konuya açıklama getirelim. Arazi toplulaştırması; aynı şahsa veya çiftçi ailesine ait, tarımsal üretimi arttırmak amacıyla, küçük parseller halinde birden fazla parçaya bölünmüş, ekonomik üretime imkan vermeyecek biçimde veya toprak muhafaza ve zirai sulama tedbirlerinin alınmasını güçleştirecek derecede; parçalanmış, dağılmış, şekilleri bozulmuş dağınık, elverişsiz küçük arazi parçalarının ve hisselerinin bir araya getirilerek, modern tarım işletmeciliği esaslarına göre ve sulama hizmetlerinin getirilmesine en uygun bir şekilde birleştirilmesi, şekillendirilmesi ve düzenlenmesi işlemi olarak tarif edilebilir.
Arazi Toplulaştırmasının amacı, daha az zaman, iş gücü ve sermaye ile üretim faktörlerinden en iyi biçimde yararlanarak tarımsal üretimi ve tarımsal işletmelerin verimliliğini artırmak ve kırsal kesimdeki nüfusun hayat standartlarını yükseltmektir. Arazi toplulaştırma talepleri, mahalli idareler, muhtarlıklar, il özel idareleri, belediyeler, kooperatifler, birlikler, sivil toplum kuruluşları, Kamu Kurum ve Kuruluşları ile arazi malikleri, tarafından talep edilebilir. Toplulaştırma talepleri; Toprak Koruma Kurulu veya Kurullarınca incelenerek teknik, ekonomik, sosyal ve hukuki açıdan değerlendirilip uygun görülmesi halinde Bakanlığa sunulur. Toplulaştırma talepleri değerlendirilmek üzere doğrudan Bakanlığa da yapılabilir. Uygun görülmesi halinde, Bakanlığın teklifi ve Bakanlar Kurulu kararı ile kırsal alan düzenlemesi ve arazi toplulaştırma proje sahası belirlenir, ilan edilir.
TOPLULAŞTIRMA ÇALIŞMASI AŞAMALARI
1. Tüm tarlaların ve çiftçilerin mülkiyet bilgileri temin edilir,
2. Tapu kütüğü, kadastro paftası ve arazideki miktar ve ölçülerdeki tüm uyumsuzluklar giderilir,
3. Halihazırdaki arazi kullanım durumu, uygun tarım arazilerinin sınırları ve sabit tesisler belirlenir,
4. Toprak karakterlerini belirten toprak haritalar temin edilir veya yoksa oluşturulur,
DERECELENDİRMEYLE PARSELLERİN KIYMETLERİ ORTAYA KONUR
5. Teknik bir ekip ile arazi sahipleri ve mülki idarecilerin de katılımı ile kurulan derecelendirme komisyonu il tüm arazilerin derecelendirme haritaları çıkarılır. Buaşamada komisyon tüm arazilerin toprak haritaları ve diğer kıymetlerini de dikkate alarak her parsel için ayrı, ayrı titiz bir puanlama yapmaktadır. Derecelendirme çalışmasında amaç parsellerin birbirlerine göre kıymet farklılıklarını puanlamak suretiyle ortaya koymaktır,
6. Yeni, yol, sulama ve drenaj ağına uyumlu, blok (ada)planlaması hazırlanır,
7. Arazi sahiplerinin toplulaştırma sonrasında tarlalarını nerede istediklerine ilişkin tercihlerinin alınması, bu işlem esnasında maliklere, eski parsellerinin ve yeni blokların olduğu bir pafta gösterilerek tercihleri alınır.
8. Yeni parselasyon planlaması yapılır.
Yeni parselasyon planlamasında; çiftçi tercihleri de dikkate alınarak;
• Tarla içi hizmet yolu, sulama, drenaj gibi kamu ortak alanları için gerekli yerler ayrılır.
• Her parselin yol ve sulama suyuna cephe alması sağlanır.
• Sabit tesis içeren parseller eski sahiplerine verilir.
• Tüm maliklerce önem içeren veya kötü konumdaki yerler aynı sahiplerine verilir.
• Büyük olan parçanın yanına diğer küçük parçalar getirilir.
• Hasım ve hısım ilişkileri gözetilir.
• Aynı yeri almak isteyenler arasında yukarıda sayılan hususlar doğrultusunda haksızlığa uğratılmayacak bir planlama yapılır.
9. Yeni parselasyon planlaması ve yeni mülkiyet listeleri mahallinde asılmak suretiyle ilan edilir.
10. Yeni planlamaya ilişkin parsel sahiplerinin itirazları varsa incelenir. Yeni yapılan plan tekrar ilan edilir.
11. Kesinleşen yeni planlama kadastro müdürlüğü kontrolünden sonra tapu müdürlüğünce tescil edilerek yeni tapular oluşturulur.
12. Yeni tapular ilgili İdareye gönderildikten sonra İdaresince sahiplerine teslim edilir.
ARAZİ DERECELENDİRMEYE İLİŞKİN İTİRAZLAR KAÇ GÜNDE YAPILMALI?
Komisyonca belirlenen derecelendirme raporları muhtarlık ve belediyece uygun görülecek yerde 15 günlük süre ile askıya çıkartılır. Bu sürenin bitiminden itibaren, arazi sahipleri 15 gün içerisinde arazi derecelendirme komisyonuna itirazlarını yazılı olarak yapabilir.
ARAZİ SAHİPLERİNİN İKİNCİ BİR İTİRAZ HAKKI VAR MI?
İtirazlar komisyon tarafından 15 gün içerisinde ilgiliye bildirilir ve yeniden askıya çıkarılır. Askı süresi olan 15 gün bitiminde arazi sahibi yine itiraz edebilir. İkinci itirazda itiraz 30 gün içinde karara bağlanır. Artık verilen bu karar kesin bir karardır.
İTİRAZI REDDEDİLEN ARAZİ SAHİPLERİ NE YAPMALI?
Yaptığı itiraz reddedilen arazi sahibi, idari işlemin iptaline ilişkin 60 gün içerisinde dava açabilir.