OCAK-ŞUBAT 2021 / RÖPORTAJ
Ceviz yetiştirmek isteyene arazi ve fidan desteği devletten
Tarım ve Orman Bakanlığı Bitkisel Üretim Genel Müdürlüğü, badem, ceviz ve zeytin konularında yatırım yapmak isteyen girişimcilere yol gösterici olması için, söz konusu ürünlerle ilgili “fizibilite raporu ve yatırımcı rehberleri” hazırladı.
Biz de bu çerçevede ceviz yatırımı konusunda dikkat edilmesi gerekenler, ceviz yetiştiriciliğinin önemi, ceviz yetiştiriciliğinde kârlılık gibi konulardaki sorularımızı Bitkisel Üretim Genel Müdürü Dr. Mehmet Hasdemir’e yönelttik.
Genel Müdürlük olarak birçok ürünle ilgili yatırımcı rehberi hazırladınız. Bunlardan biri de ceviz. Öncelikle ceviz yatırımının neden gerekli görüldüğü konusundaki görüşlerinizi alabilir miyiz?
Meyve yetiştiriciliği alanına yatırım yapmak isteyen yatırımcılara yol gösterici olması amacıyla Bakanlık olarak ceviz türünün yanı sıra badem ve zeytin bahçe tesisi konularında da proje fizibilitesi ve yatırımcı rehberleri hazırladık. Bilindiği gibi ceviz, içinde bulunduğumuz coğrafyanın doğal bitkisi olma özelliğinde olup tarım, orman ve gıda sektörü açısından büyük önem arz ediyor. Bunun yanında ekonomik değeri yüksek olan ceviz yetiştiriciliğinin bu özelliği ile farklı sektörlerden sermaye transferine konu olduğunu da gözlemliyoruz. Son yıllarda ülkemizde yeni ceviz bahçeleri tesis edilmekle birlikte, artan iç talebin yurt içi üretimle karşılanması amacıyla uygun ekolojilerde, işlemeli tarıma uygun olmayan, eğimli ve marjinal arazilerde tekniğine uygun ceviz plantasyonlarının tesis edilmesinin önemli olduğunu değerlendiriyoruz. Ayrıca fındık ve badem gibi cevizle ikame özelliği yüksek sert kabuklu meyvelerde üretim ve ihracat potansiyelini dikkate aldığımızda, ortak pazarlama stratejisi ile Türkiye’nin ceviz pazarında küresel üstünlüğe sahip olduğunu ifade edebiliriz. İyi bilinmektedir ki bu ürünlerin uzun süre depolama özelliği bulunmakta. Bununla birlikte, meyvesi, kabuğu ve kerestesinin farklı kullanım alanları göz önünde bulundurulduğunda, ülkemizde ceviz bahçesi tesis edilmesinin daha da önemli hale geldiğini düşünüyoruz.
Haber Görseli
Dr. Mehmet Hasdemir - Bitkisel Üretim Genel Müdürü
1 TL MASRAFA, 3,83 TL KÂR
Ceviz bahçesi kurmanın yatırımcısına kazandıracakları konusunda neler söylersiniz?
İşlemeli tarıma uygun olmayan eğimli ve marjinal arazilerde, doğru tarım tekniklerini kullanarak ceviz bahçesi tesis edenler, hem bu arazileri tarımsal üretime kazandıracak hem de oldukça kârlı bir yatırım yapmış olacaklar.
Ceviz bahçe tesisine yapılacak yatırımlar için hazırladığımız fizibilite raporunda, fayda masraf oranı 3,83 olarak tespit edilmiştir. Bu durum 1 TL’lik masrafa karşılık 3,83 TL net gelir elde edilmesi anlamına gelmekte olup yatırımının oldukça kârlı olduğunu göstermekte. Ayrıca ceviz ağaçları çok uzun süre ekonomik verimlikte kalabildikleri için yapılan yatırımın gelecek nesillere de bırakılabileceğini ve oldukça kârlı olduğunu söyleyebiliriz.
YATIRIM KENDİNİ 8 YILDA AMORTİ EDİYOR
Örnek bir maliyet tablosu verebilir misiniz? Ne kadar bir yatırımla, ne kadar sürede, ne kadar kazanç elde edilebilir? Yatırım ne kadar sürede kendisini amorti edebiliyor?
Hazırlamış olduğumuz ceviz bahçe tesisi projesi fizibilite çalışması kapsamında 1.000 (bin) dekar alanı dikkate aldık. Elbette bu hesaplamaları daha küçük ölçekler için de yapabiliriz. Arazi bedeli hariç yatırımın ekonomik analizi dikkate alındığında, 2,4 milyon TL ilk tesis yatırım gideri olduğunu ifade edebiliriz. Söz konusu ceviz bahçelerinden uygun bakım ve yetiştiricilik koşullarında 5’inci yıldan itibaren verim alınmaya başlanıyor. 8’inci yıldan itibaren yatırım tüm masraflarını karşılayıp kendini amorti edecek duruma geliyor. Yapılan fizibilite çalışmasında 1.000 (bin) dekarlık ceviz bahçesinin yıllık işletme giderleri 1,7 milyon TL, yıllık işletme gelirleri ise 7,5 milyon TL, en az 30 yıllık verimlilik döneminde ise elde edilecek net gelir 116 milyon TL olarak hesaplanmıştır. Burada yapılan yıllık masraflara göre önemli sayılabilecek düzeyde bir gelir elde edildiğini söyleyebilmemiz mümkündür.
Yatırımcılar nelere dikkat etmeli?
Tarımsal üretimin diğer alanlarında olduğu gibi ceviz yetiştiriciliğinde de verimli, kaliteli, amaca uygun bir üretim yapmayı etkileyen unsurların başında iklim, arazi ve diğer ekolojik koşulların geldiğini söyleyebiliriz. Bahçe tesisinden önce bu unsurların konu uzmanları tarafından her yönüyle etüt edilmesi ve buna göre bahçe tesis edilmesi kârlı bir üretim için çok önemli. Özellikle dikim yapılmadan önce uygun yer ve çeşit seçiminin önemi çok büyük. Bu kapsamda, yatırımcılarımızın İl ve İlçe Tarım ve Orman Müdürlüklerimizde görevli teknik personelimizden destek almaları faydalı olacaktır.
ARAZİ VE FİDAN DESTEĞİ DEVLETTEN
Bu konudaki devlet desteklerinden söz eder misiniz?
Ülkemizin ceviz ihtiyacı nedeniyle, Bakanlığımızın sağlamış olduğu sertifikalı fidan kullanım ve diğer hibe destekleri yanında, bozuk orman arazilerinin ve hazine arazilerinin tahsisiyle yeni ceviz bahçelerinin kurulması teşvik ediliyor. Bakanlığımız tarafından; ceviz bahçe tesisine hem yatırım yılında sertifikalı fidan kullanım desteği kapsamında fidan bedelinin yaklaşık yüzde 75’ini karşılayarak, hem özel ağaçlandırma projeleri kapsamında yatırım bedelinin yüzde 25’ini hibe ederek hem de bahçe tesisi kurmayı teşvik etmek amacıyla yüzde 95’lere varan faiz indirimli krediler kullandırılarak önemli katkılar sağlanmaktadır.
Arazisi olmayan yatırımcılarımıza bozuk orman arazilerinin ve hazine arazilerinin tahsisiyle ceviz bahçesi tesis etme imkânı sağlanıyor. Bunun yanında arazi satın alacaklar için de Bakanlığımızca sübvanse edilen ve Ziraat Bankası ile Tarım Kredi Kooperatifleri tarafından yüzde 25 faiz indirimli kredi olanakları bulunduğunu ifade edebiliriz.
ÜRETİMDE 4’ÜNCÜ SIRADAYIZ
Türkiye’de hâlihazırda ceviz üretim ve tüketim miktarı ile ihracat ve ithalat rakamları hakkında bilgi verir misiniz? Ülkemizin dünya genelinde ceviz üretimindeki yeri nedir?
Ülkemizde, ceviz üretiminde önemli artışlar yaşanmaktadır. 2002 yılında 120 bin ton olan ceviz üretim miktarı, 2019 yılında yüzde 88 artış ile 225 bin tona ulaşmıştır. TÜİK tahminlerine göre 2020 yılında ise 250 bin tonluk bir üretim beklenmektedir. Türkiye ceviz üretiminde Çin, ABD ve İran’dan sonra 4’üncü sırada yer almaktadır. Ceviz tüketimimiz 2018/19 piyasa yılında 283 bin ton olup kişi başına yıllık tüketim miktarı ise 3,4 kg’dır. Dış ticaret verilerimize baktığımızda, 2019 yılında 3 bin 142 ton ceviz ihraç edilmiştir. Bununla beraber son yıllarda artan yurt içi üretime karşılık talep artışı nedeniyle ithalat da yapılmaktadır. 2019 yılında 75 bin ton ceviz ithal edilmiştir. Ancak son yıllarda tesis edilen bahçelerin verime geçmesi ile birlikte ithalat azalacak ve yurt içi talep, yurt içi üretimle karşılanacaktır.
Ülkemizde hangi bölgeler ceviz yetiştirmek için uygun? Cevizin iklim ve toprak isteği konusunda bilgi verir misiniz?
Cevizin toprak ve iklim istekleri dikkate alındığında, ülke genelinde yaygın bir üretim imkânı bulunuyor. Üretimde öne çıkan illerimizi Hakkari, Kahramanmaraş, Mersin, Bursa ve Denizli olarak sıralayabiliriz. Bununla birlikte yatırım potansiyeli ile öne çıkan illerimizi de Manisa, Balıkesir, Çanakkale, Sakarya, Edirne, Tekirdağ, Çorum ve Uşak olarak dile getirebiliriz.
DEĞİŞİK İKLİMLERE UYUMLU
İklim isteğine baktığımızda cevizin değişik iklimlere kolayca uyum sağladığını görebiliyoruz. Böylelikle deniz seviyesinden bin 700 metre yükseklikteki alanlara kadar yayılış gösteriyor. Bununla birlikte aşırı yaz sıcaklarında bitkinin güneş gören taraflarında yeşil kabukta, yapraklarda yanmalar ve meyvelerde büzülmeler olabiliyor. Bir bölgede ceviz yetiştiriciliğini sınırlayan en önemli faktörlerin başında ilkbahar geç donları geliyor. Bahsettiğimiz ilkbahar geç donları tomurcukların kabarma zamanında daha fazla zarar yapar. Bu bakımdan bölge koşullarında geç yapraklanan çeşitlerin tercih edilmesinin önemli olduğunu söyleyebiliriz. İlkbahar geç donlarının zararı yanında sonbahar erken donlarının zararları da ceviz yetiştiriciliğini sınırlayan faktörler arasında sayılabilir. Çok geç yapraklanan ceviz çeşitlerinde vejetasyon süresi kısa olduğu için, olgunlaşamayan sürgünlerin erken sonbahar donlarından zarar gördüğü de önemli bir gerçek. Geç sonbahara kadar gelişmesi devam eden genç ceviz ağaçlarının uç sürgünleri iyice olgunlaşmamış ise sonbahar erken donlarında -9°C ile -12°C'de zarar görür. Tomurcuklar kapalı olduğu dönemde -3°C' ye, tam çiçeklenme döneminde -1 °C' ye kadar dayanabilir. Çiçek döneminde soğuktan zarar görme daha sık görülür. Genel olarak ceviz ağaçlarının -25°C’, +38°C' ye kadar dayanıklılık gösterdiğini ifade edebiliriz. İç ceviz gelişimi döneminde hava sıcaklığının 38 °C’ye kadar çıkması iç cevizde kararmalara, büzüşmelere neden olabiliyor.
Ceviz ağaçları toprak bakımından seçici olmamakla beraber, taban suyu seviyesi 2,5-3,0 metreden yukarı olmayan, su tutmayan, nemliliğini muhafaza eden derin topraklarda iyi gelişme gösterdiğini ifade edebiliriz. Ceviz bahçesi tesis edilecek arazide, kök gelişiminin yaygın olacağı derinlikte blok halinde kaya veya ağır kil tabakası bulunmaması gerekiyor. Gevşek yapılı topraklarda yetişmesi, toprakta her zaman bir miktar nemin bulunmasına bağlıdır.
RUTUBETLİ YUMUŞAK TOPRAK İSTİYOR
Ceviz bitkisinin su tutan killi topraklarda ve durgun sulu yerlerde gelişemediğini görüyoruz. Ceviz kökleri kazık kök yapısına sahip olduğu için derine uzadıklarından alt kısımları rutubetli olan, derin ve yumuşak toprakların yetiştiricilik için daha uygun olduğunu söylemeliyiz. Fazla nem ve durgun sular kökler için gerekli oksijenin alınmasını engellemekte, bu nedenle kök gelişimi yavaşlamakta ve ağacın gelişmesi durmaktadır. Yaprak damar araları açık yeşil, damarlar ise kahverengi bir renk alır, sürgün uçlarında kurumalar görülür ki bu durumda doğal olarak verimliliği ve ağaç gelişimini olumsuz etkilemektedir. Verimli topraklara veya gübreleme, sulama gibi kültürel tedbirlerle verimliliği artırılan topraklara dikildiğinde cevizlerde gelişmenin hızlandığı ve meyve veriminin arttığı görülür. Böylelikle işlemeli tarıma uygun olmayan, engebeli ve marjinal arazilerin ekonomiye kazandırılmasına katkı sağlanmış olur. Ayrıca toprağın, pH’sı olarak ifade edilen asit-baz değerinin 6,4-7,3 dolayında olması ve bünyesinde alkalilik ve tuz problemi bulunmaması gereklidir. Yapılan araştırmalarda ceviz ağaçlarının yüksek konsantrasyonlarda alkalilik, sodyum, klor ve bora karşı hassas olduğu tespit edilmiştir.
Eklemek istediğiniz hususlar var mı?
Küresel iklim değişikliği, bölgesel ekonomik ve siyasi krizler ile sınırlarımızda yaşanan kaotik gelişmeler, tarım ve gıda piyasalarını önemli ölçüde etkilemekte. Tarım ve gıda sektörünün arz ve talep boyutunda değişim geçirdiği, sektörün sevk ve idaresinde teknolojik gelişmelerin öne çıktığı bir süreç yaşanmakta. Yaşanan bu gelişmeler, mevcut kaynakların etkin kullanımını sağlama yanında, olası riskleri ortadan kaldıracak veya azaltacak tedbirlerin önceden alınmasını sağlayacak planlamaları zorunlu kılıyor. Gelecek yıllarda ülkemiz nüfusunun gıda ihtiyacını karşılama adına ekilip dikilecek her karış toprağımızın değerlendirilmesi, kullanıma arz edilmesi bu minvalde çok büyük önem taşıyor. Bu nedenle Bakanlık olarak tarımsal üretimin bir parçası olan bitkisel üretim alanına yapılacak ekonomik, rantabl yatırımları desteklemeyi temel politikalarımız arasında görüyoruz. Bu vesile ile bize ceviz bahçe tesisi yatırımları ile ilgili açıklamalarda bulunma fırsatı verdiğiniz için teşekkür ediyorum.