MAYIS-HAZİRAN 2025 / COĞRAFİ İŞARETLERDEN HABER VAR
Türkiye’nin AB Tescilli Coğrafi İşaretleri 31’e Ulaştı
Türkiye’nin içinde bulunduğu coğrafi konum, zengin biyoçeşitlilik ve derin kültürel mirasımızın harmanı coğrafi işaretlerimiz her ülkeye nasip olmayacak potansiyeli ile ülkemizi ön plana çıkarıyor. Ülkemizde tescillenerek koruma altına alınan tarım ve gıda ürünlerimiz, Avrupa Birliği'nde de coğrafi işaret tescili alarak uluslararası alanda daha geniş bir tanınırlık ve koruma elde ediyor. Bu sayımızda, son yıllarda ivme kazanarak 31'e ulaşan AB tescilli coğrafi işaretlerden en yeni üçüne yer verelim istedik.
Ülkemizde tescillendikten sonra alınan AB tescili, tarım ve gıda ürünlerimizin Avrupa pazarında marka değerinin artmasını sağlarken kırsal kalkınmanın lokomotifi olarak yerel ekonomiye de büyük katkı sağlıyor. Hem üretici hem de tüketiciyi koruma altına alan coğrafi işaret tescili ile millî değerlerimiz korunup devamlılığı sağlanırken bu ürünlerin tanıtımı turizm sektöründe de hareketlilik oluşturuyor.
KEYİFLİ SOHBETLERİN EŞLİKÇİSİ ANTEP MENENGİÇ KAHVESİ
Gaziantep Büyükşehir Belediyesi tarafından tescil ettirilen Antep menengiç kahvesi (Gaziantep menengiç kahvesi/Antep melengiç kahvesi/Gaziantep melengiç kahvesi) 2 Aralık 2024 tarihinde menşe adı olarak AB tescili almıştır. Gaziantep menengiç kahvesi, Gaziantep’in dağlık kesimlerinde yabani olarak yetişen menengiç/melengiç, latince adıyla Pistacia terebinthus L.in kavrulup öğütülmesiyle elde edilen macun hâlinde kahve ikamesi olup yağ içeriği fazladır. Süt ile kısık ateşte karıştırarak kaynayıncaya kadar pişirilen kahve kafein içermez.
Menengiç meyvesinin rengi, ekim-kasım aylarında yeşil-mavi olduğunda hasat edilir. Menengiç kahvesi, menengiç meyveleri kavrularak, dövülerek ya da çekilerek üretilir. Gaziantep’te 1600’lü yıllardan beri üretimi yapılan ve tüketilen bu kahvenin sunumu, geleneksel olarak kapaklı bakır fincanda yapılır. Bir rivayete göre Osmanlı padişahlarından IV. Murat Bağdat Seferi sırasında burada dinlenmiş ve kendisine menengiç kahvesi ikram edilmiştir.
TÜRKÜLERDE ADI GEÇEN SİLİFKE YOĞURDU
Silifke Ticaret ve Sanayi Odası tarafından tescil ettirilen Silifke yoğurdu 23 Ocak 2025 tarihinde mahreç işareti olarak AB tescili almıştır. Silifke yoğurdu; esas olarak keçi sütünden üretilen ancak keçi sütünün azaldığı dönemlerde yüzde 80 inek sütü yüzde 20 keçi sütü karışımı da kullanılabilen, toprak kaplarda veya çingillerde (bakraç/helke) mayalanan bir fermente süt ürünüdür. Silifke yoğurdunun üretiminde, yörede “karakeçi” olarak da isimlendirilen kıl keçisinin sütü kullanılır.
Silifke yoğurdu yüksek kuru madde ve yağ içeriğinden dolayı kıvamlı bir yoğurttur ve ağızda kremsi bir his bırakır. Keçi sütünün yağ globüllerinin boyutlarının inek sütü yağ globüllerinden küçük olması nedeniyle daha beyazdır. Silifke yoğurdu, sütünün odun ateşinde kaynatılması nedeniyle tütsü aromasına sahiptir. Ancak bu aroma, endüstriyel üretimde kaynatma işleminin kızgın buhar ile yapılması nedeniyle oluşmaz. Yaklaşık 300 yıllık bir geçmişe sahip Silifke yoğurdunun Yörükler tarafından maya bulunmadığı zamanlarda çayırlar üzerindeki çiğ tanelerinden mayalanarak üretildiği söylenir (Cumhurbaşkanlığı İletişim Başkanlığı, 2025).
AYDIN MEMECİK ZEYTİNİ AB’DEN TESCİL ALAN SON ÜRÜN
Aydın Ticaret Borsası tarafından tescil ettirilen Aydın memecik zeytini 12 Mart 2025 tarihinde menşe adı olarak AB tescili almıştır. Aydın memecik zeytini, Olea europeae L. türüne ait memecik çeşidi zeytin ağaçlarının meyvesidir. Büyük ve Küçük Menderes vadilerinde yaygın olarak yetiştirilir. Özellikle “delice” adı verilen yabani zeytin ağaçları üzerine aşılı memecik çeşidi zeytinin ağaçları çok uzun ömürlüdür. Bu tip ağaçlardan, yaklaşık 80-100 yıl ekonomik olarak verim alınabilir. Daha sonra uygun budama metotları uygulanarak bu ağaçlardan yeniden verim almak mümkündür.
Genel olarak yağlık olarak değerlendirilen Aydın memecik zeytini, erken hasat edildiğinde yeşil ve siyah sofralık olarak da tüketilir. Meyvenin uç kısmındaki ufak çıkıntı, çeşide adını verir. Bölgenin iklim özellikleri, toprak yapısı ve pH seviyesinin uygunluğu ile birlikte bu yörenin etrafını saran dağların zengin bitki örtüsü, Aydın memecik zeytininin kendine has özelliklere sahip olmasını sağlar. Aydın memecik zeytini tuz oranı ve pH seviyesi Türk Gıda Kodeksi Sofralık Zeytin Tebliği’ne uygundur.
Cumhurbaşkanlığı İletişim Başkanlığı (2025). Erişim Adresi: https://www.iletisim.gov.tr/turkce/yerel_basin/detay/silifke-yogurdu-avrupa-yolcusu-mersin