Türkşan KARATEKİN    

Dosya çalışmamız kapsamında birçoğu illerinde başlatılan projelerle kooperatifleşen iki kadın kooperatifinin çalışkan ve üretken çiftçi kadınlarıyla konuştuk. Hepsinin hedefi kendileri gibi kadınlara rol model olmak ve büyümek, kooperatiflerini yaşatmak ve daha çok insana ulaşmak. Ellerinden tutanlar var elbet ama daha çok el verilse kim bilir neler yaparlar? El verelim mi onlara el birliğiyle…

Hemen en başında ifade edelim ki, bu yazı taraflıdır ve tarafı da kadınlar; üreten, doğuran, sunan kısacası çalışan kadındır. Okur bu perspektifle zihnini hazırlarsa yazıyı okurken hayal kırıklığı yaşamaz!

Türkiye’de kadın olmak zor, kadın olarak çalışmak çok zor ama en zoru üretici-çiftçi kadın olmak. Evinin işine, tarlanın bahçenin çapasına, pazarın harcına, çocuğun bakımına yetişmek hiç de öyle kolay değil. Gelgelelim Anadolu’nun vefakâr, cefakâr kadınları için bunlar alışılagelmiş durumlar; hatta bu yüke başka ağırlıklar da eklemeye hevesliler. “Madem üretiyoruz, birlikte yapalım, hepimiz kazanalım” diyorlar. Geçmişten gelen imeciliğin birikimini, örgütlü üretim modeli kooperatifçilikle bütünleştiriyorlar.  Büyük bir umutla ve şevkle sarılıyorlar kurdukları kooperatiflerine.

Konuştuğumuz kadınların hepsi hevesli hepsi dertli de. Onca çabaya rağmen hala emeklerinin karşılığını tam olarak alamadıklarından dertliler. Ama karamsar değiller; gelecek desteklerle hayallerini ulaşmanın umudunu kaybetmiyorlar. Ellerinden tutanlar var elbet ama daha çok el verilse neler yapabileceklerini de bir çırpıda dile getiriyorlar. Hepsinin hedefi kendileri gibi kadınlara rol model olmak ve büyümek, kooperatiflerini yaşatmak ve daha çok insana ulaşmak. ‘Kadının derdini en iyi kadınlar anlar’ hesabı, eli ekmek tutanın geleceğe güvenle bakabileceğini biliyorlar. En büyük destekçileri eşleri; birlikten güç doğar derken onları da işin içine katıyorlar. Eşleri de onlar gibi iki koldan çalışıp çabalıyor. Aslında hayal ettikleri gibi “Toprak doyursa karınlarını başka işe ne hacet?” O günler de gelecek, el birliğiyle… Çiftçi Kadınlar Gününüz kutlu olsun, Anadolu kadınları, en çok da sizin…

Kuruluş yılı-yeri: Haziran 2017 - Bilecik/Kurşunlu Köyü

Kooperatif başkanı: Rahime Yıldırım

Kooperatif faaliyet alanları: Karabuğday üretimi, kırsal turizm, kahvaltı, salça, reçel, komposto, makarna, kuskus, tarhana, şehriye vb. üretim ve satışı

Ürün fiyat aralığı: 250 gramlık kavanozda salçalar 5 liradan satılıyor. Ortalama fiyatlar 15-20 lira arasında değişiyor.

İletişim: Gölflanoz Kadın Girişimi Kooperatifi adıyla Facebook ve Instagram sayfaları üzerinden ulaşılabilir.

MORİNGANTEP GİRİŞİMCİ KADINLAR ÜRETİM VE KALKINMA KOOPERATİFİ

Gaziantep’in ilk çiftçi kadın kooperatifi Moringantep’in tarihi çok yeni ama ortaya koyduğu performans müthiş doğrusu. Hikaye Gaziantep İl Müdürlüğünce hazırlanan “Mucize Bitki Moringanın Kadın Çiftçilerle Türkiye Tarımına Kazandırılması Projesi”yle başlıyor. Tarım ve Orman Bakanlığı Eğitim ve Yayın Dairesi Başkanlığınca finanse edilen ve kurumun koordinasyonunda yürütülen projenin temel çıktısı kooperatif. Bu amaçla aynı zamanda proje ortağı olan Gaziantep Üniversitesi Nurdağı Meslek Yüksek Okulunun 15 dekarlık arazisi kooperatif üretim ve satış alanı olarak kullanılıyor. Üreticiler burada eğitim de alıyor. Proje kapsamında kurulan Moringa Evi üretim merkezi konumunda. Moringa’nın mucizevi bir bitki olduğunu bizzat kendileri de gözlemleyen kooperatif üyelerinden bazıları proje kapsamında Hindistan ve Sri Lanka’ya, moringa üretim alanlarını görmeye gitmişler. Kooperatif Başkanı Sevgi Kütük yaptığı teknik gezi sayesinde hayatında ilk kez bulunduğu bölgeden dışarı çıktığını ve gördüklerinin onu daha da cesaretlendirdiğini söylüyor: “Bizim arazilerimiz ve üretimimiz her açıdan çok daha iyi. Umduğumuz destekleri alırsak Gaziantep dünyanın moringa üretim merkezi haline gelebilir.”

Sevgi Kütüz kökleri toprağa bağlı kadın çiftçilerden. En küçüğü 4 yaşında beş çocuğun annesi. Küçük bahçesinde sebze, meyve yetiştiriyor ama asıl işi pancar ve buğday yetiştiriciliği. Aile işletmesi aynı zamanda 25 büyükbaşa ve 8 dönümlük zeytinliğe sahip. Eşiyle birlikte bütün işlere yetişmeye çalışıyor. Kooperatif sürecini de hızlı hızlı anlatıyor: “Bize projeyi anlattılar. Sonra moringayla ilgili eğitim aldık, il müdürlüğü moringa tohumları dağıttı, ektik fideleri çıkardık sonra bunları tarlaya ektik. Üniversiteye ait yaklaşık 15 dönüm araziyle işe başladık, sonra bunu 60 dönüme çıkardık. İlk hasadımızı 750 kg olarak yaptık, şimdi ikinci hasada hazırlanıyoruz.”

Üretim göstergelerinin cazibesi ve moringaya talebin giderek artması kooperatif üyelerini umutlandırmış. Lakin hemen her kooperatifte olduğu gibi burada da bir kan kaybı söz konusu. Sevgi Kütük; “84 kadın eğitim aldık; 40’ımız işe devam ettik, 20 kadın tarladaki ekimleri yaptık ve nihayet 8 kadın kooperatifi kurduk. Ama 3 kişi de kalsak biz bu yola baş koyduk; sonuna kadar gideceğiz” diyor.

Moringanın sağlık yönünden faydalarına dikkat çeken kooperatif başkanı Kütüz; “Eşim şeker ben migren hastasıyım. Moringayı kullanmaya başladıktan sonra bu rahatsızlıklarımız azaldı. Yapraklarını kurutup çay gibi tükettik, yoğurda, bala ekledik. Bu konuyla ilgili Adana Bilim ve Teknoloji Üniversitesinden Prof. Dr. Osman Kola hocamız bilimsel çalışmalar yürütüyor” diyor.

Kooperatifin diğer üyeleri Nazmiye Çetin ve Döne Doğan da kısa zamanda elde ettikleri gelişmelerden memnun. Moringantep’in patentinin alınması, marka tescilinin yapılması önemli adımlar. Henüz kooperatif kâra geçmemiş ancak kooperatif öncesi yaşadıkları belirsizlik hiç olmazsa kaybolmuş. Ayrıca büyükşehirlerden gelen talepler umutlandırıyor. “Türkiye’de bir ilk olmak istiyoruz” diyerek söze giren Döne Doğan’ın yetkililerden de bir talebi var; “Tüm kadın kooperatif üyelerine sigorta hakkı verilsin.” Elçiye zeval olmaz!

Gaziantepli kadınlar kooperatif çatısı altında moringadan sabun, çay, makarna üretiyorlar; kapsülünü de yapmışlar. İlerde kremini, losyonunu yapmak böreğini misafirlerine ikram etmek istiyorlar. Moringa üretiminde hiçbir katkı maddesi kullanmıyorlar.

Hepsi ev hanımlığından bu noktaya geldikleri için çevrelerindeki diğer ev hanımları için örnek olmanın haklı gururunu yaşıyorlar. İşin tek zorluğu sıcakta çalışma ve moringanın tanıtımı. Çünkü hala moringanın ne kadar yararlı bir bitki olduğunu bilmeyen büyük bir kesim var.

Gelecek hayalleri arasında daha çok kadını kooperatif üyesi yapmak ve kalkındırmak; gelen misafirlerin alışveriş yaparken dinlenip nefeslenebilecekleri küçük bir mekan kurup işletmek var. Melek yatırımcılara duyurulur…

Kuruluş yılı-yeri: 2017 – Gaziantep/Nurdağı

Kooperatif başkanı: Sevgi Kütüz

Kooperatif faaliyet alanları: Moringa üretim ve satışı, kantaron yağı, pul biber vb. üretim ve satış

Ürün fiyatı: Moringa 100 gramlık paketler 60 lira

İletişim:  www.moringantep.com  / www.topraktanpazara.com