Canan YALÇIN SEVER    

Bal Tebliği’ne göre bal çeşitleri nelerdir? Bu çeşitlerin isimleri etikette belirtilmek zorunda mıdır? Bu çeşitleri kısaca tanımlayabilir misiniz?

Türk Gıda Kodeksi (TGK) Bal Tebliği’ne göre bal çeşitleri iki sınıflandırma türüne göre sınıflandırılıyor. Birinci sınıflandırma arıların yararlandığı kaynağa göre yapılmakta olup bu sınıflandırmaya göre çiçek ve salgı balı olarak ayrım yapılıyor. İkinci sınıflandırma ise balın üretim ve/veya pazara sunuluş şekline göre yapılıyor. Buna göre ballar petekli bal, süzme bal, petekli süzme bal, sızma bal, pres balı ve filtre edilmiş bal olmak üzere altıya ayrılıyor.

Çiçek balı adından da anlaşılacağı üzere bitki nektarlarından elde edilir. Ayçiçek, narenciye, kekik, kestane, akasya, püren balı gibi ballar çiçek ballarıdır. Salgı balı ise bitkilerin canlı kısımlarından salgılanan veya bitkilerin salgılarından beslenen böceklerin salgılarından elde edilen ballardır. Türkiye’de salgı balı denilince ilk akla gelen bal ise çam balıdır. 

Bu sınıflandırmalar dışında üretim metodundan dolayı doğal petekli bal ve karakovan balı da Tebliğ’de tanımlanmıştır. Ayrıca bal olarak tüketilmesine izin verilmeyen, fermentasyona uğramış ve endüstride veya diğer gıdaların üretilmesinde girdi olarak kullanılan fırıncılık balı da Tebliğ’ de tanımlanmıştır.

Balın çiçek balı veya salgı balı olduğu ürünün etiketinde belirtilmek zorundadır. Ayrıca botanik kaynağı geçerli teknikler ile belirlenmiş ve biliniyorsa botanik kaynağı da etikette belirtilebilir. Örneğin akasya balı, narenciye balı, kestane balı gibi. Botanik kaynağın etikette belirtilmesi TGK- Bal Tebliği’nde ‘ballara ait diğer özellikler’ tablosunda belirtilen özelliklerde istisna tutulan botanik çeşitlerin değerlendirilmesinde oldukça önemlidir. Bu nedenle her ne kadar isteğe bağlı olsa da balın botanik kaynağına ilişkin etikette bilgilendirme yapmak oldukça önemli bizim açımızdan.

ETİKETTE ÇİÇEK Mİ SALGI BALI MI OLDUĞU BELİRTİLMEK ZORUNDA

Tüketici bal satın alırken etikette, ambalajda nelere dikkat etmelidir? Sahte balın anlaşılması mümkün müdür? Bala herhangi bir katkı maddesi ya da şeker katılabilir mi?

Diğer gıdalarda olduğu gibi gıda işletmecisinin bilgilerine, tavsiye edilen tüketim tarihi gibi bilgilere dikkat edilmelidir. Bal direk güneş ışığına maruz kalan veya aşırı sıcak ortamlarda depolanmamalıdır. Çerçeveli balda net miktara çerçeve ağırlığının dahil olmadığı bilinmelidir. Ambalaj üzerindeki gıdanın adına özellikle dikkat edilmelidir. Çiçek balı veya salgı balı olduğunu ifade eden bilgilerin olmasına dikkat edilmelidir. Karakovan balı ve doğal petekli balların süzme bal olarak piyasaya arz edilemeyeceği bilinmelidir. Yine bu balların petekleri parçalanamaz. Ülkemizde en çok yanılgılardan bir tanesi ise kristalize olmuş balın sahte bal olduğu algısıdır. Balın uygun şartlarda kolaylıkla kristalize olabileceği bilinmelidir.

Fiziksel yollarla balın sahte olduğu anlaşılamaz. Kaldı ki birkaç kimyasal parametre ile bile balın sahte olduğu anlaşılamaz. Balın sahteliği laboratuvar ortamında ölçülen fiziksel ve kimyasal özelliklerin bir bütün olarak değerlendirilmesi ile anlaşılabilir. Bütün bunların yanında bala katkı maddesi, aroma ve şeker de dahil dışarıdan herhangi bir madde ilave edilmesi yasaktır. 

DOĞAL BAL, GERÇEK BAL GİBİ İFADELER ETİKETTE YER ALAMAZ

Balın ambalajında veya etiketinde gerçek bal, doğal bal gibi ifadeler kullanılabilir mi?

Bal doğal bir üründür. Dolayısıyla doğal bal, gerçek bal gibi balın doğallığına vurgu yapan etiketleme ifadelerine izin verilmiyor. Ancak bal üretiminde kullanılan peteğin doğallığını etikette belirtilmesine izin veriliyor. Tebliğde tanımlanan ‘doğal petekli bal’ veya ‘karakovan balı’ peteğin doğal olduğuna vurgu yapılacak şekilde adlandırılıyor. Örneğin ‘doğal petekli karakovan balı’ gibi.