Müge ÇEVİK    

Siyah ve yeşil çayın faydaları nelerdir? Çay nelere iyi gelmektedir?

Siyah çayın bilinen birçok faydası var. 2009 yılında yapılmış bir çalışma günde 3-4 fincan siyah çay içen kişilerin çevresel etkenlerle birlikte değerlendirildiğinde inme riskini günde 1 fincan içenlere göre yüzde 21 oranında azalttığını göstermiş. Harvard Üniversitesi tarafından yapılan bir  çalışmada ise kalp krizi riskini yüzde 44 oranında azaltabileceği ve kötü kolesterol dediğimiz LDL kolesterol seviyesini ise yüzde 11 oranında düşürebileceği gösterilmiş. Özellikle karın çevresi yağlanmasını azaltırken, yağ yakımını ve ağırlık kaybını destekleyici etki gösterir. Polifenol içeriği yüksek olan siyah çay DNA hasarını engelleme ile ilişkilidir. Tütün ve diğer toksin maddelerden kaynaklı olarak oluşan bu DNA hasarı için özellikle meyve ve sebzelerle desteklenmiş bir diyette siyah çayın yeri mutlaka olmalıdır. Açık ve limon ilave edilerek içilen çay ile antioksidan alım kapasitenizi arttırmanız kolaylaşır. Yapılan çalışmalar siyah çay tüketimi ile alınan polifenol ve kateşinler ile bazı kanser türlerinin oluşumuna karşı koruyucu etki yarattığını göstermiştir. Düzenli tüketim sağlandığında güçlü kemikleri destekler, kemik yoğunluğuna katkıda bulunur, osteoporoz ve artrit riskini azaltır.
Siyah çay içeriğindeki alkylamine antijenleri ile bağışıklık sistemini güçlendirir. Bağışıklık sistemini geliştirmeye ek olarak siyah çayda bulunan tanenler aynı zamanda mide ve bağırsak hastalıkları üzerinde iyileştirici etki sağlar.Yapılan çalışmalar siyah çayın dişlerde plak oluşumunu azalttığı, çürük oluşumuna neden olan bakteri gelişimini kısıtladığı üzerinde de durmakta.

OBEZİTEYE KARŞI YEŞİL ÇAY

Yeşil çaydaki en önemli bileşik olan Epigallokateşingallatdir(ECGC).  ECGC birçok hastalığa iyi gelen ve tedavi edici özelliği olan bir bileşiktir. Yeşil çaydaki C vitamini, grip ve genel soğuk algınlığı tedavisine yardımcı olur. Ağırlık kaybına yardımcı olduğu bilinen çayların başında gelir yeşil çay. Yeşil çay yağ yakımını, yağ hücrelerindeki glikozun hareketini durdurarak sağlar. Bu da çağımızın en büyük hastalığı olan obeziteyi önler. Günde içeceğiniz en az 3 fincan yeşil çay ile kışın kilo artışınızı durdurabilir, metabolizmanızı canlı tutabilirsiniz. Ayrıca kötü kolesterol seviyesini düşürerek, HDL kolesterol (iyi kolesterol) ile LDL kolesterol (kötü kolesterol) oranını da iyileştirmeye yardımcıdır. Yeşil çay kan şekeri seviyesindeki hızlı artışları önler ve metabolizma hızını dengeler. İçindeki kafein sayesinde; performansı etkiler, yorgunluk ve uyku halini ortadan kaldırır. İdrar söktürücüdür ve bu özelliğinden dolayı zayıflama amaçlı kullanılır.

SİYAH VE YEŞİL ÇAYIN FARKI

En çok sorulan sorulardan birisi ise yeşil çay ile siyah çay arasındaki farktır. Aslında iki çayda aynı bitkiden elde edilir. Siyah çay için yapraklar yavaş yavaş kurutulurken, yeşil çay yaprakları toplanır toplanmaz kavrulup hızla kurutulma ile elde edilir. Siyah çay kurutulurken oksijenle tepkimeye girer, yeşil çayın ise tepkimeye girmesine izin verilmez. Her iki çayda da kafein bulunmaktadır, ancak yeşil çaydaki kafein oranı daha düşüktür. Siyah çayın da yeşil çayın da antioksidan özellikleri vardır, ancak daha az işlem gördüğü için yeşil çaydaki antioksidan miktarı daha fazladır.

Çay tüketiminde nelere dikkat edilmelidir? Günlük tüketim miktarı ne olmalıdır?

Türk toplumunun siyah çayı ne kadar sevdiği bilinen bir gerçek. Ancak siyah çay içerken de diğer bitki çaylarını içerken de dikkat edilmesi gereken noktalar var.

Öncelikle değinmem gereken her türlü çayın şekersiz içilmesi yönünde. Çünkü hem ağırlık denetimi hem de ağız diş sağlığı için şeker tüketimini istemiyoruz. Daha önce değindiğim sağlığa yarattığı olumlu etkiler için ortalama 5- 8 dakika demlenmiş ve açık olan bir çay tüketilmesi gerekir. Bitki çaylarının demlemesi ise başkadır. Kaynamış su yerine kaynatılmış ve 80 dereceye kadar soğutulmuş suyun bitki çayına eklenmesi ile 3- 4 dakikalık bekleme süresiyle demlenme işlemi yapılması tüm yararlarından faydalanmak için gerekir. Gün içerisinde 5 fincan kadar siyah çay; 3 fincana kadar da bitki çayı tüketilebilir.

HER ŞEYİN FAZLASI ZARAR

Ülkemizde çokça tüketilen siyah çayın herhangi bir zararı var mıdır?

Günlük olarak açık ve şekersiz bir şekilde 5 fincana kadar siyah çay tüketilebilir. Ancak çok fazla miktarda çay içildiğinde baş ağrısı, çarpıntı, sinirlilik, mide bulantısı, midede reflü, uykusuzluk, diş sararması yapabilir. Ayrıca böbrek hassasiyeti olan kişilerin de çay tüketimlerini sınırlandırması gerekir. Özellikle demleme süresine dikkat edilmeden yapılan ve sürekli yeniden kaynatılan çay mideye zarar vermekte ve mide hassasiyeti olan kişilerin şikayetlerini arttırabilir. Ayrıca çayın vücuda aşırı alımı idrar söktürücü etkisi ile vitamin ve mineral atımını hızlandırdığından bağışıklık sistemini olumsuz etkileyebilir. Kısaca “her şeyin fazlası zarar” diyerek aşırı alımlardan uzak durmak doğru olur.

YEMEK SONRASI ÇAYA DİKKAT

Özellikle yemeklerden sonra içilen çayın demir eksikliğine sebep olduğu bilgisi doğru mudur?

Evet, doğru. Yemeğin hemen sonrasında içilen siyah çay o yemekten aldığımız demirin etkisini en aşağıya indirir. Bu nedenle yemeklerden en az 30 dakika sonra tüketilmesi en doğru yaklaşım olacaktır. Ancak bu noktada alışkanlıklar devreye gireceğinden çayı yine de tüketeceklere açık ve limonlu şekilde içmelerini tavsiye edebilirim. Beklemiş, bayat çay kesinlikle tüketilmemeli. Demir eksikliği anemisi olan kişiler lütfen hiçbir şekilde yemek sonrası çay tüketmesinler.

HİÇBİR BESİN TEK BAŞINA MUCİZE YARATMAZ

Beyaz çayın diğer çaylardan daha sağlıklı ve faydalı olduğu söyleniyor. Bu konuda ne düşünüyorsunuz?

Beyaz çay da aslında siyah ve yeşil çayın elde edildiği çay bitkisinin en üst yapraklarıdır. En uçtaki hafif tüylü olan çayın işleniş farkından dolayı beyaz çay adını alıyor. Beyaz çay yeşil ve siyah çaya göre daha doğaldır ve tadı da daha farklıdır. Sağlığa faydalarına değinecek olursak içeriğindeki kateşinler metabolizma hızında artış sağlar. Bu madde hem vücudun yağ üretimi üzerinde baskılayıcı hem de mevcut yağın parçalanmasını sağlayıcı etki yaratır. Özellikle sağlıklı beslenme planı ile birlikte gün içinde içilen 2- 3 fincan beyaz çay 1 ay sonunda bel çevresinde 1- 2 cm incelmeye neden olur. Ayrıca damar genişlemesini sağlar ve kan basıncını düşürerek kalp sağlığına destek olur. Antioksidan kapasitesi ile kansere karşı koruyucu etki yaratır. Cildi korur ve yaşlanma etkilerini geciktirir. Ancak hiçbir besin tek başına mucize yaratmaz veya tek başına suçlu olamaz. Bu nedenle denge ve çeşitlilik temelinde hareket etmek bütüncül sağlığın devamı için önemlidir.