Ercan AKSOY     İbrahim BAĞCI 

Ülkemizin dünyada çay üretim alanı bakımından 8’inci, kuru çay üretiminde ise 5’inci sırada yer aldığını belirten Şevket Tekin, çay üretiminin ülkemizde Bakanlar Kurulu Kararı gereğince ruhsatlı alanlarda Artvin, Giresun, Ordu, Rize ve Trabzon illerinde 214 bin üretici tarafından 821 bin dekar alanda gerçekleştirildiğini dile getirdi. Yıllar itibari ile yaş çay üretiminin 1-1,3 milyon ton, kuru çay üretiminin ise 200-260 bin ton arasında değiştiğini kaydeden Tekin, 2017 Türkiye İstatistik Kurumu Başkanlığı (TÜİK) verilerine göre çay üretiminin yüzde 65’inin Rize, yüzde 21’inin Trabzon, yüzde 11’inin Artvin,  yüzde 3’ünün ise Giresun ve Ordu illerinde yapıldığını kaydetti.

Yine TÜİK verilerine göre ülkemizde 2017 yılında yaş çay üretiminin 1 milyon 300 bin ton olarak gerçekleştiğini aktaran Tekin, üretilen çayın yaklaşık 687 bin tonunun Çay İşletmeleri Genel Müdürlüğü (ÇAYKUR), kalan miktarın ise özel sektör tarafından üreticilerden alınarak işlendiğini ifade etti. Şevket Tekin, ülkemizde kuru çay tüketiminin 180-260 bin ton arasında değiştiğini, yeterlilik seviyesinin ise yüzde 99,2 olduğunu dile getirdi.

Türkiye’de çay üretiminde nasıl bir politika izleniyor aktarır mısınız? Organik çay üretimi yapılıyor mu?

Organik çay üretimi, mevcut organik tarım üretiminin yapıldığı alanlarda gönüllülük esasına göre devam etmekte. ÇAYKUR’a bağlı olarak çalışmalarını sürdüren Çay Araştırma ve Uygulama Merkezi yurt dışından getirilen yeni çeşitlerin ülkemize adaptasyonuna yönelik çalışmalar yapmakta. Buradaki amaç kaliteli, yüksek verimli, dünya pazarında rekabet etme şansı olan çeşitlerin ülkemiz tarımına kazandırılması.
Ülkemize uyum sağlayan, insanımızın damak tadına uygun, ayrıca dış pazar taleplerini karşılayacak çeşitlerle yeni bahçeler tesis edilmesine yönelik olarak öncelikle fidan üretim çalışmalarının tamamlanması gerekiyor. Sonrasında çay bahçelerinin yenilenmesi çalışmalarına başlayacağız.

Çay üretiminde en çok karşılaşılan sorunlar nelerdir? ÇAYKUR ve Bakanlığın çay politikalarında görevleri nelerdir?

Ülkemiz genelinde karşılaştığımız temel sorun, işletmelerin küçük ölçekli, miras yolu ile parçalanmış ve çok hisseli olmas; kayıt dışılık, çok yıllık bitki üretim alanlarında pazar talebine uygun çeşit, kalite ve standartta ürün yetiştirmek için değişimin hızla gerçekleşmemesidir.

Karadeniz Bölgemizin coğrafi yapısının engebeli oluşu tarımsal altyapının tesisini zorlaştırıyor. Bakanlığımızca çay üretiminde sürdürülebilirliğin sağlanması ve mevcut bahçelerin veriminin artırılmasına yönelik destek uygulamaları yürütülüyor.

Bilindiği üzere ÇAYKUR, çay üretiminin devamı ile geliştirilmesi, çaylıkların ruhsatlandırılması, çay alımı, alınan çayın işlenmesi ve değerlendirilmesi vb. görevleri yürütüyor.
Ayrıca mevzuat, yeni çeşit geliştirilmesi, organik tarım, gübre, hastalık ve zararlılarla mücadele vb. çalışmalarla ilgili olarak Bakanlığımız ilgili birimleri de çalışmalar yürütüyor.

BUGÜNE KADAR 1.8 MİLYAR LİRA DESTEK VERİLDİ

Bakanlık olarak çay üreticisine ne tür destekler sunuluyor?

Bunlardan ilki çay budama tazminatı. Mevcut çay bahçelerinin gençleştirilmesine yönelik olarak her yıl 1/10 oranında verim budamasına tabi tutulmakta ve çay bahçelerinin budanmasından doğacak gelir kaybı ruhsatlı yaş çay üreticilerine ödenmektedir. Uygulama on yıl için programlanmış olup, 2022 yılında tamamlanacaktır.
Çayda verim budaması uygulamasına 1994 yılında başlanmış olup, 2018 yılında verilen 173,2 milyon TL destek ile birlikte günümüze kadar toplam 1,27 milyar TL ödeme gerçekleştirildi. Uygulamayı ÇAYKUR yürütüyor. Çay budama masrafları da Bakanlığımızca karşılanıyor.

Yine kamu veya özel sektör yaş çay işleme tesislerine, yaş çay yaprağı satan üreticilere kilogram başına destekleme prim ödemesini 2003 yılından itibaren düzenli olarak yapıyoruz.

Yaş çay ürünü için 2017 yılında ödenen 164,8 milyon TL destek ile birlikte günümüze kadar üreticilerimize toplam 1,8 milyar TL ödeme gerçekleştirildi. Bu desteklerin yanında 2017 yılında çay üreticilerimize 3,1 milyon TL mazot ve gübre desteği verildi. Geçtiğimiz yıl organik tarım yapan çay üreticilerimize 1,7 milyon TL destek verildi. 2018 yılı için ise yaş çay üreticilerine kilogram başına 0,13 TL prim desteği, dekar başına 14 TL mazot-gübre desteği ve  100 TL organik tarım desteği verilecek.

Üretimin kalitesinin ve veriminin artmasına yönelik çalışmalar nasıl olmalı, bu konuda üreticilerin üzerine ne gibi görevler düşüyor?

Aşırı gübrelemeden dolayı toprakların fiziksel ve kimyasal yapısı bozulmuş.  Çaylık alanların yüzde 60’ında pH değeri 4,5’in altında. Çay plantasyon alanları, ekonomik ömrünü tamamlamış durumda. Üreticilerimizin bahçelerinde herhangi bir sorunla karşılaştıklarında Bakanlığımız teşkilatlarından teknik destek almalarını öneriyorum. Öte yandan yasaklanmış ilaç kullanmamaları, gübre kullanımını ise bilinçli bir şekilde yapmaları gerekiyor.