Hilal DOĞAN     İbrahim BAĞCI 

Bizlere yer fıstığı bitkisini tanıtır mısınız? Ülkemizde en çok nerelerde yetişmektedir?
Toprağın altında meyvesini veren bir bitki yer fıstığı. Tropik bölge bitkisi olmasına rağmen subtropik(ılıman) iklimin hüküm sürdüğü yerlerde de yetişir. Yer fıstığı pazar tiplerine göre Valancia, Spanish, Virginia ve Runner olmak üzere dört grupta toplanır. Yağ oranlarına göre de yağlık (% 45-60) ve çerezlik (% 35) olarak sınıflandırılır. Bugün ülkemizde üretilen çeşitler ise Virginia grubundan olan yatık ve yarı yatık formlardaki çerezlik çeşitleridir. Yer fıstığı tohumlarının çimlenmesi için 30 derecelik bir hava sıcaklığı, 12-13 derecelik toprak sıcaklığı ister. Ayrıca toprak nemine ihtiyaç duyar. Özellikle yetişme devresinde yağış önem taşır. Yer fıstığının en iyi adapte olduğu toprak, drenajı iyi, açık renkli, gevşek, yıkanabilir, kumlu-tınlı, kireççe zengin, orta derecede organik madde içeren topraklardır. Ağır topraklardan hoşlanmaz. Özel bakım isteyen bir bitkidir. Bir de yer fıstığına has bir boğaz doldurma denilen işlem vardır. Yer fıstığı toprağın altında meyve verdiğinden, toprağı ginefora(toprak altındaki kapsüllerin toprak üzerindeki saplara bağlandığı uzantılar) yaklaştırarak bitki başına meyve sayısını artırmak için boğaz doldurma işlemi yapılır. Türkiye’de yer fıstığı en fazla Osmaniye, Antalya, İçel, Hatay, Muğla ve Aydın ilerinde üretiliyor. Toplam yer fıstığı üretiminin yaklaşık yüzde 82’sini Akdeniz ve Çukurova Yöresinden karşılanıyor

ZEYTİNYAĞI KALİTESİNE YAKIN YÜKSEK KALİTEDE BİR YAĞ
Yağ oranı yüksek bir bitki mi yer fıstığı? Bu yağın kullanım alanı nedir?
Tohumlarındaki ham yağ oranı ortalama yüzde 50 civarındadır. Yurdumuzda yer fıstığı çerez olarak tüketilmekte olup henüz yağ sanayinde kullanılmıyor. Çünkü birim maliyeti yüksek diğer yağlara göre. Yer fıstığı konusunda tarımsal mekanizasyon sağlanabilirse zeytinyağı kalitesine yakın değerde olan yer fıstığı yağını gerek likit olarak gerekse de katı yağ olarak kullanabilme şansına sahip olabiliriz. Böylece hem bunu ekonomik getiriye dönüştürmüş oluruz hem de daha sağlıklı, planlı ve verimli bir üretim gerçekleşmiş olur.

YÜKSEK ORANDA B,D VE E VİTAMİNLERİNİ
İÇERİYOR Yer fıstığının besin değerinden söz edebilir misiniz?
Bünyesinde taşıdığı riboflavin, thiamin, niacin, askorbik asit, D ve E vitamini yönünden ve özellikle B vitamin grubu yönünden zengin bir bitkidir yer fıstığı. Şimdilerde kozmetik firmalarının gözdesi olan biotin yönünden de çok zengin yer fıstığı. Mesela biotin değeri, 100 gram muzda 6 mikrogram, çilekte 4 mikrogram, kuru soğanda 25 mikrogram iken, yer fıstığında 30 mikrogram gibi bir miktardadır ve oldukça yüksektir. Biotin suda çözünen bir B kompleksi vitaminidir. Farklı ülkelerde biotin, vitamin H ve B7 vitamini olarak da isimlendirilir. Etki alanı sebebiyle saç ve tırnak geliştirici vitamin olarak da anılır. Saç ve tırnaktaki yoğun besleyici etkisi sebebiyle biotin birçok kozmetik ürününde bulunur. Biotin saç kalitesini artırır, saçın çapı ve uzama hızını yüzde 30 civarında arttırır. Saçın güneş ışığı, toz, kir gibi doğal etkilere ve boya fön gibi kuaförlük hizmetlerinden kaynaklanan zararlara daha fazla dayanmasını sağlar. Saçın döngüsündeki ana geni uzatarak saç dökülmesini azaltır. Biotin eksikliği diğer B vitamini türlerinin neden olduğu, kansızlık, depresyon, saç kaybı, yüksek kan şekeri, deri ve mukoza iltihabı, uykusuzluk, iştah kaybı, kas ağrısı, mide bulantısı gibi şikayetler ortaya çıkarabilir.

KÜSPESİ DE ÇOK DEĞERLİ
Yer fıstığının bilinmeyen ve önemli diyebileceğiniz yönleri neler?
Yer fıstığının toprak üstü yeşil kısmı hayvan yemi olarak kullanılabilir. Fakat hasat esnasında toprağa karıştığından maalesef değerlendirilemiyor. Küspesinin içerdiği yüzde 45 protein değeriyle çok önemli olduğunu söyleyebiliriz. Peru, Şili gibi yer fıstığının çokça yetiştirildiği Güney Amerika ülkelerinde kabukları sunta, yapay odun ve kömür yapımında değerlendiriliyor. Proteininden sentetik lifler üretiliyor ve bu lifler yün ve rayonla karıştırılarak Sorelen ismiyle kumaş ve battaniye yapılıyor. Yer fıstığında hasat ve depolama konusunun önemi nedir? Evet, son derece önemli bir konu, hasat ve depolama. Hasat, toprak yeteri kadar kuru olduğu zaman yapılır. Bu suretle toprakların kapsüllere yapışması önlenir. Yer fıstığı hasadı genellikle 4 şekilde yapılıyor. Elle hasat, bel, çapa vb. aletler yardımıyla, pullukla ve makine ile yapılan hasat. Mesela ABD gibi ülkelerde topraktanyer fıstığını söküp meyveleri ayırıp depolayabilen özel yer fıstığı hasat makineleri geliştirilmiştir.

DEPOLAMA YAPILIRKEN Yer fıstığı KABUKLU MUHAFAZA EDİLMELİ

Yer fıstığı mutlaka kabuklarıyla muhafaza edilmeli. Aflatoksin oluşumu ve fıstıkların çürümesine mani olmak için depolama yerinin nemi ayarlanabilir olmalı ve hava sirkülasyonu sağlanmalı. Rutubet yüzde 5-8 oranını geçmemeli. Sıcaklık da 8-9 C°’yi geçmemeli. Bu şekilde 8-10 ay süreyle depoda fire vermeden saklanabilir. Hava sirkülasyonunu sağlamak için yerdenen az 7 cm yükseklikteki ızgaralar üzerinde, duvardan biraz uzakta olmalı ve ürünlerin aralarında boşluk bırakılmalı.