Müge ÇEVİK     İbrahim BAĞCI 

Öncelikle Orman Genel Müdürlüğü ve faaliyetleri hakkında kısa bir bilgi verir misiniz?

Orman Genel Müdürlüğümüz 1839 yılına kadar uzanan geçmişi ile ülkemizin en köklü kuruluşlarından biri. Aradan geçen 179 yıllık süreç içerisinde, ülkemiz ormanlarının korunması, geliştirilmesi ve topluma çok yönlü ve sürdürülebilir faydalar sunacak şekilde işletilmesi görevini bihakkın yerine getirmiş ve halen bu görevini ifaya devam etmekte. Orman Genel Müdürlüğümüz kamu hizmeti gören bir devlet kuruluşu olmakla birlikte ülke ormanlarını işleten iktisadi bir kuruluş niteliğinde. Bu bağlamda kurumsal görevlerimizi, “Ormanların korunması, ormanların geliştirilmesi, ormanlardan topluma çok yönlü sürdürülebilir faydalar sunulması ve orman köylülerimizin kalkındırılmasına katkıda bulunmak” şeklinde, dört ana başlık altında özetleyebiliriz.

Orman nedir ve orman türleri nelerdir?

Hukuki olarak, 3 hektar veya daha büyük alanlarda, tabii olarak yetişen veya emekle yetiştirilen ağaç ve ağaççık toplulukları yerleriyle birlikte orman kabul edilmekte. Bu tanımın birtakım istisnaları da Orman Kanunu’nda ayrıca belirtilmektedir. Orman türleri ise nitelik ve niceliklerine göre farklı şekillerde ifade edilmekte. Örneğin sahiplik yönünden, “Devlet Ormanları”, “Özel Ormanlar”; oluşma şekli bakımından tohumdan gelen sahalar “Koru Ormanı”, sürgünden gelen sahalar “Baltalık Ormanı”; toprak yüzeyini kapatma oranına göre “Normal Kapalı” veya “Boşluklu Kapalı Ormanlar” yani “Verimli” veya “Bozuk (verimsiz)” Ormanlar şeklinde ifade edebiliriz.

ORMAN VARLIĞINI ARTIRAN NADİR ÜLKELERDEN BİRİYİZ

Ülkemizin orman varlığı ne durumda?

Sayın Cumhurbaşkanımızın sıklıkla dile getirdiği, Sayın Bakanımızın da konuşmalarında özellikle ifade ettiği bir gerçek var. O da Türkiyemizin dünyada orman varlığını artıran nadir ülkelerden bir tanesi olduğu gerçeğidir. Ülkemizde her yıl yaptığımız ağaçlandırma çalışmaları neticesinde orman alanımız her geçen gün daha da büyüyor. Son 15 yılda orman alanımızı 1.5 milyon hektar artırdık ve şu anda ülkemizin yüzde 28.6’sı ormanlarla kaplı.  2023 hedefimiz yüzde 30 ve inşallah bu hedefi gerçekleştireceğiz.

Bu orman varlığının korunması da elbette çok önemli, bunun için neler yapılıyor?

Esasen Orman Genel Müdürlüğü olarak bizim görevlerimizin en başında gelen husus mevcut orman alanları nın korunması, ikinci olarak ise bunun daha da genişletilmesi. İşte ağaçlandırma çalışmaları bu çerçevede değerlendirilebilir. Ormanların korunması denildiğinde bizim üç farklı unsuru göz önünde bulundurmamız gerekiyor. Birincisi; kaçak kesimler ile açma, yerleşme, işgal, faydalanma diye bildiğimiz orman alanlarının usulsüz müdahalelere karşı korunması. İkincisi, ormanların zararlı böcek ve diğer canlılara karşı korunması; üçüncü olarak da ormanların yangınlara karşı korunması. Bu üç temel başlık altında biz ormanlarımızı koruyoruz ve yapısını, varlığını sağlıklı bir şekilde devam ettirmesine çalışıyoruz.

Ülkemizde yapılan ağaçlandırma çalışmalarından bahseder misiniz?

Şunu rahatlıkla belirtmek isterim ki, ağaçlandırma çalışmalarımız her geçen gün daha da artarak devam ediyor. Ülkemizin akciğerleri ormanlarımızı geliştirmek ve genişletmek maksadıyla son 16 yılda muazzam bir çalışma gerçekleştirdik. 2003-2018 yılları arasında toplam 5 milyon 217 bin hektar alanı ağaçlandırdık. Bu alanlarda yaklaşık 4 milyar 74 milyon adet fidanı toprakla buluşturduk. Ağaçlandırmaya farklı uygulamalar da kazandırdık. Bu kapsamda 2008-2018 yılları arasında; 21 bin 160 km uzunluğunda karayolu ve köy yolu kenarlarına, 48 bin 982 adet okul ve üniversite bahçesine, 24 bin 386 adet ibadethane bahçesi ve mezarlıklara, bin 970 adet hastane ve sağlık ocağı bahçesine toplam 27 milyon 835 bin adet boylu fidan dikerek ağaçlandırdık. Ayrıca 5 bin köye 5 bin Gelir Getirici Orman Projesi ile orman köylüsüne destek oluyoruz. 2015-2018 yıllarında 4 bin 82 adet köyde çalışılarak yaklaşık 11 milyon 351 bin adet ceviz, badem, kestane, dut, fıstıkçamı, alıç, ahlat, kuşburnu, defne, keçiboynuzu, aşılı zeytin vb. türlerde fidan dikildi.

2 MİLYON 700 BİN HEKTAR ORMANDA REHABİLİTASYON

Bozuk ormanların verimli hale getirilmesi için yürütülen çalışmalardan söz eder misiniz?

Aslında bir ormanın bozuk olup olmaması sizin o ormanlık alandan ne fayda beklediğinizle ilgili bir durum. Biz ormanda bulunan ağaçları, toprağı siperleme, gölgeleme oranına bağlı olarak sahip olduğu odun serveti üretme gücüne göre bozuk ya da verimli orman şeklinde ifade ediyoruz. Aslında bozuk orman diye ifade edilen ormanların da insanlara, topluma, çevreye sağladığı çok çeşitli faydalar var. Örneğin bozuk orman dediğimiz boşluklu kapalı ormanlarda daha çok ot yetiştiği için buralar hayvancılık açısından çok faydalı alanlar oluyor. Bozuk ormanların topluma ve tabiata sağladığı faydaları daha üst seviyelere çıkarmak için rehabilitasyon çalışmaları yürütüyoruz. Bozuk ormanlar içerisindeki ağaç bulunmayan kısımlarda ekim veya dikim yoluyla, diğer bozuk alanlarda ise gençlik, kültür ve sıklık bakımları, koruya tahvil çalışmaları, koruma faaliyetleri gibi muhtelif müdahalelerle ormanlarımızın ihtiyacı olan tüm iyileştirme çalışmalarını hayata geçiriyoruz. 2003 yılından 2017 yılı sonuna kadar toplamda 2 milyon 700 bin hektarlık alanda, 2018 yılı eylül sonu itibariyle de 77 bin 638 hektar alanda rehabilitasyon çalışmalarını tamamlamış bulunuyoruz.

450 BİN HEKTARLIK ALAN GENÇLEŞTİRİLDİ

Orman gençleştirme çalışmaları hakkında bilgi verir misiniz?

Ekonomik olarak da ömrünü tamamlamış olan yaşlı ağaçların tekniğine uygun olarak sahadan uzaklaştırılıp aynı sahaya yeni ve genç bir orman neslinin getirilmesi çalışmalarına “gençleştirme” diyoruz. Gençleştirmedeki temel amacımız ormanlarımızın sağlığını koruyarak sürdürülebilir bir şekilde devamlılığını sağlamak. Orman Genel Müdürlüğü olarak 2003 yılından itibaren 2017 yılı sonuna kadar toplam 450 bin 493 hektarlık alanda tabii ve suni yollarla gençleştirme çalışması yapıldı.

YANGINI HABER ALMA SÜRESİ 15 SANİYEYE DÜŞTÜ

Orman yangınları ile mücadele çalışmaları nasıl yapılıyor?

Biliyorsunuz ülkemizin içinde bulunduğu iklim kuşağı Akdeniz iklim kuşağı ve orman yangınlarının en çok çıktığı bölgelerimiz de Akdeniz ve Ege Bölgelerimiz. Akdeniz iklim kuşağı içinde Yunanistan, İtalya, İspanya, Fransa ve hatta ABD’yi de sayabiliriz. Bu bölgede ülkemiz yangınla mücadelede lider durumda. Peki hangi noktada lider durumdayız. Birincisi, yangına müdahale süresi bakımından en iyi durumdayız. Çünkü 2017 yılı sonu itibariyle yangına hassas bölgelerde yangına müdahale süremiz 15 dakikaydı. Bu yıl 14 dakikaya indirdik. Yani şu anda yangına müdahale süresi bakımından dünyada lider ülke konumundayız. EFFİS denilen uluslararası bir sistem var. Tüm ülkelerdeki orman yangınlarını takip ediyorlar. Nerede  yangın çıktı, ne zaman müdahale edildi, ne kadar bir alan zarar gördü gibi bilgileri uydudan takip ediyorlar. Uluslararası standartlara göre bu söylediğimiz durum geçerli.

Yangına müdahale konusunda Sayın Bakanımız bizler için 10 dakika hedefi koydu. Bu oldukça iddialı bir hedef,  zira bunun şu anda bir örneği yok. Ama inşallah bunu da başaracağız. Bunun için gerekli teknolojiyi takip ediyoruz. Yangına erken müdahalenin en önemli şartlarından bir tanesi erken haber almak. Biz şu anda yangın haber alma süresini 15 saniyeye indirdik. Bu bize hızlı hareket etmeyi, dolayısıyla yangın büyümeden müdahale ederek dar alanda yangını tutmamızı sağlıyor. Bizim en başarılı olduğumuz ikinci husus da her bir yangın başına düşen alan miktarı. Bu konuda da Akdeniz iklim kuşağında lider ülke durumundayız. Ülkemizde 2018 yılında 2 bin 150 yangın çıktı ve bunda zarar gören toplam alanımız sadece 5 bin 300 hektar. Bu da bizim başarımızı ortaya koyuyor.

2018 yılı eylül sonu itibariyle de 26 bin 156 hektar alanda gençleştirme çalışması yapılmış durumda.

ORMANLAR 776 ADET KULE İLE 24 SAAT GÖZETLENİYOR

Ormanlarımız 776 adet kuleden yangın sezonu boyunca 24 saat gözetleniyor. Orman yangınlarının uzaktan algılanması ve otomatik yangın bulma sistemi olarak 122 gözetleme kulesinde 244 kamera kullanılıyor, ayrıca 15 adet insansız kule devreye alınmış durumda. Orman yangınlarına daha etkili müdahale edilmesi için ormanlarımız içerisinde tesis ettiğimiz 3 bin 111 yangın havuz ve göleti ile 6 adet idare helikopteri, 5 adet uçak, 24 adet su atar helikopter olmak üzere toplam 35 hava aracımız, yer organizasyonumuzda bin 52 adet arazöz, 281 adet su ikmal aracı, 587 adet ilk müdahale aracı 187 adet dozer, 295 adet diğer araç ve iş makineleri ile birlikte toplam 2 bin 402 adet araç ve iş makinesi kullanılıyor. 2018 yılında orman yangınları ile mücadele hizmetlerinde; 11 bin 507 adet yangın işçisi, 3 bin teknik personel, 5 bin diğer personel olmak üzere toplam 19 bin 507 personelimiz yangınla mücadele organizasyonunda görev yaptı. Yangınla mücadele konusundaki başarımızda, Türk ormancısının fedakâr ve cansiperane mücadele ruhunun ve orman yangınlarıyla mücadelede, vatan toprağını koruma anlayışıyla hareket etmesinin büyük payı bulunuyor.

YANAN ORMANLAR KESİNLİKLE İMARA AÇILAMAZ

Yanan alanların imara, yerleşime açılması gibi eleştiriler var. Bu konuda neler söylemek istersiniz?

Maalesef öyle bir dezenformasyon var. Bir yerde orman yangını olduğunda hemen insanların aklına “Burası imara mı açılacak, buraya otel mi yapılacak, villa mı yapılacak?” diye sorular geliyor. Ancak ben net olarak ifade etmek istiyorum ki; Türkiye’de yanmış daha sonra da imara konu edilmiş kesinlikle 1 metrekare dahi orman alanı yok. Bunun bir örneği de yok. Sadece bugünkü bir başarı değil, geçmişte de hiç yaşanmadı. Çünkü bizim Anayasamız ve yasalarımız çok net bir şekilde ormanları koruma altına almış durumda. Yanmış orman alanlarında böyle bir yapılaşmaya müsaade edilmesi hem mümkün değil hem vaki değil. Yanan sahalar yılı içerisinde ağaçlandırılır. Yangın söndürüldüğü gün orada çalışmalara başlarız.  

ORMAN KÖYLÜSÜNE ÖZEL AĞAÇLANDIRMA  GİDERLERİNİN YÜZDE 65’İ HİBE

Özel ağaçlandırma nedir? Kimler özel ağaçlandırma yapabilir? Bir de sık sık gördüğümüz hatıra ormanları nasıl oluşturuluyor, bilgi verir misiniz?

Bunu iki ayrı başlıkta toparlayabiliriz. İlki, bazı kimseler şirketleri ya da şahısları adına orman oluşturulsun istiyorlar. Onların bir seferlik ödeyecekleri bir bedel var. Onu öderlerse onların adına devlet ormanları içerisine bir orman oluşturulabiliyor ve oraya onlar adına bir hatıra ormanı tabelası konuluyor. Bunda kişilerin başka bir katkıları gerekmiyor. Biz onların adına arazi hazırlığını yapıp,  fidanları dikiyoruz, oraya tabelasını da koyuyoruz. Talep sahibi şirket ya da şahıs adına hatıra ormanıdır diye.  Bu yerler yine devletin ormanı oluyor, o fidanlar büyüyüp yetiştiğinde onlardan faydalanma hakkı da devlete ait oluyor hatıra ormanlarında.
Ama özel ağaçlandırma dediğimiz farklı bir uygulama. Bu da üç farklı şekilde olabilir. Bir tanesi devlet ormanlarında olabilir. Yani bozuk orman alanlarında vatandaşlarımıza özel ağaçlandırma için izin verilebilir. İkincisi, hazine arazilerinde de bu uygulama yapılabilir. Vatandaşlar orada kendileri ağaçlandırma yapabilirler. Üçüncü olarak da vatandaşlar kendi tapulu arazilerinde de böyle bir ağaçlandırma yapabilirler. Bu kez de biz onlara destek oluruz. Burada örneğin ceviz, badem gibi meyveli ağaç dikilebilir. Bu uygulamada diktikleri ağaçların bütün gelirleri kendilerinin olur. Sayın Cumhurbaşkanımızın başlattığı bir seferberlikti bu aslında. Eğer bu işi yapacak olan kişi orman köylüsü ise yaptığı masrafların yüzde 65’ini hibe şeklinde Orman Genel Müdürlüğü olarak biz karşılıyoruz. Orman köylüsü değilse yüzde 25’ini hibe olarak yine biz karşılıyoruz.  
1986 yılından 2018 Eylül ayının sonuna kadar, gerçek ve tüzel kişilerce 6 bin 363 adet özel ağaçlandırma projesi kurumumuzca onaylandıktan sonra uygulamaya konuldu. Bu projelerde 29 milyon 587 bin TL’si hibe, 92 milyon 78 bin TL’si kredi olmak üzere 121 milyon 665 bin TL kaynak kullanıldı.  Meyvesinden yararlanılan türlerle yapılan özel ağaçlandırmalardan bugün itibariyle yıllık 3-5 milyar TL gelir elde edildiğini belirtmek isterim. Bu minvalde yapılan çalışmaların devam ettirilmesi ve dikilen fidanların optimum meyve verme yılına gelmesiyle bu gelir miktarının en kötümser haliyle bile 10-15 milyar TL’ye kadar çıkabileceğini ön görüyoruz.

ORMANA KARŞI İŞLENEN SUÇLAR AZALDI

Ormanların bilinçsiz kullanılması ile ilgili özellikle orman köylerinde ne gibi çalışmalar yapılıyor?

Bazı insanlar ormandaki ağaçları bir gelir kapısı gibi görüyor ve usulsüz olarak ağaç kesip kanunsuz olarak pazarlıyorlardı. Bununla alakalı geçmişte çok fazla suç işleniyordu. Ancak son zamanlarda hem vatandaşlarımızın bilinçlenmesi hem de etkin koruma tedbirleri sayesinde ormana karşı işlenen suçlar azaldı. Zaman zaman usulsüz otlatma olabiliyor. Yani ağaçlandırmanın yapıldığı genç fidanların bulunduğu sahalara hayvan sokulması suretiyle zarar verilebiliyor. Özellikle ağaçlandırma sahalarının etraflarında ve gençleştirme sahası diye tabir ettiğimiz henüz topraktan yeni çıkan fidanların olduğu kısımlarda gerekli koruma tedbirlerini alıyoruz.

Orman Genel Müdürlüğünün şehir içi ağaçlandırma çalışmaları nelerdir?

İnsanımızın yaşadığı her alanı, okul bahçeleri, mezarlıklar, ibadethane bahçeleri, sağlık kuruluşları bahçeleri ve yol kenarlarının ağaçlandırmalarını yapıyoruz. Belediyelerimizin talebi olduğu takdirde, onlarla protokol yaparak şehir içi ağaçlandırmalarını da biz yapıyoruz. Bu zamana kadar 162 milyon adet fidanı da ücretsiz olarak belediyelerimize ve vatandaşlarımıza temin ettik.