Argan ormanları 1998 yılında UNESCO tarafından “biyosfer rezervi” olarak koruma altına alınmıştır. Fas’ta büyük zahmetler sonucunda çoğunlukla kadınlar tarafından yılda ancak 2 bin 500 ton argan yağı üretilebiliyor.
Bu hikayede, argan ormanlarında zor şartlarda çalışan kadınların kendi küçük hayallerine ulaşabilmek için nasıl kooperatif kurdukları anlatılmaktadır. Hikayemizin içinde ABD’de doktorasını tamamladıktan sonra Fas’a geri dönen ve kadınlara kooperatifleri ile ürünlerini internet üzerinden satmalarına yardımcı olan Dr. Zahir Dossa’nın hikayesi de yer alıyor. Sonuçta yöreye özgü çok eski bir ağaçtan faydalanmak için kooperatif kuran kadınların bu girişimciliği, Uluslararası Kalkınma Araştırmaları Merkezi (IDRC) tarafından yakın takip altına alınan bir başarı hikayesi.
Üretimin her safhasında eşi ile birlikte çalışan kadın çiftçilerimizin kooperatiflerde de mutlak surette birer ortak olarak yer almaları gerekiyor. Kooperatifteki girişimciliğin arttırılmasında, kendi emeğini değerlendiren kadın çiftçilere ihtiyaç duyuluyor. Yalnız burada sadece kadınların ortağı olduğu kadın kooperatifçiliğinden daha ziyade “aile kooperatifçiliği” diyebileceğimiz yaklaşımın daha etkili olduğu ve kooperatiflerimizdeki birçok sorunu çözebileceği de unutulmamalıdır. Bu hikayenin, ülkemizde başarılı çalışmalar yapan orman kooperatiflerimiz için, kadın üreticilerimiz ile birlikte ormanlarımızın değerli endemik türlerini değerlendirmenin ve gelir elde etmenin yollarını bulabilmeleri açısından, güzel bir örnek olduğunu düşünüyorum.
ÜRÜNLERİNİ İNTERNET ÜZERİNDEN PAZARLIYORLAR
Fas’ın Agadir şehrinde argan yağı üreten 19 Faslı kadın 2009 yılında Argan Ağacı Kooperatifini kurmuşlar. Kooperatife ait, http://theargantree.com isimli web sayfası buluyor. Ürettikleri argan yağını, kendilerinin oluşturduğu bu internet ağı yoluyla pazarlamaktalar.
Argan ağacı (Argania spinosa) Argania familyasındaki tek türdür. Geçen yüzyılda Argan ormanlarının yarısına sahip olan Kuzey Batı Afrika’da Argan ormanlarının büyük bölümü yok edilmiştir. Bu boğumlu ağaçların kalın kabuklu meyveleri yağ bakımından zengin tohumlara sahiptir.
Çok eski çağlara dayanan 80 milyon yıllık bir tür olan Argan ağacı, bugün Faslı kadınların ortak umudu durumuna gelmiş. Fas’ın uzak Sous vadisinde, küçük Berberi kadın grubunun argan ağacının tohumlarını değerli bir kargo gibi eşeklerinden boşaltırlarken gören Dr. Zahir Dossa, kendisi gibi gelişime açık kadınlara rastladığına düşündüğünü aktarıyor. Dr. Dossa, zaten zor hayat tarzından dolayı güç sahibi olamayan ve iş dünyasının katı kurallarından dolayı iş bulmakta zorlanan Berberi kadınların Argan Ağacı Kooperatifi sayesinde nasıl bir fırsat yaratabileceğini görüyor.
Doktorasını Amerika’daki MIT’de yapan Dr. Dossa, kooperatifin başkanlığını üstleniyor. Onun doktora çalışmaları üretici kooperatifinin ortaklarının yaşamlarını iyileştirmek ve internet üzerinden ürün satışı yoluyla kendi çevrelerini oluşturmaları amacıyla internetin nasıl benimsenebileceği üzerine kurulu. Geçmişte satışlar, kooperatif dışında çalışan şirketler grubu tarafından yapılmış. Şirketler, küresel piyasada yağın pazarlayıcısı rolünü üstlenmiş. Dr. Dossa’nın hesaplarına göre, ürünün değerinin yüzde 71‘e kadarlık büyük kısmı bu şirketlerin ve perakendecilerin eline geçiyormuş. Dr. Dossa, geliştirdiği sistemle kadınların aldıkları payı yükseltmeyi başardı. Yaptıkları çalışmalar sonucunda bugün gelinen noktada artık kadınlar evlerine aylarca gıda ve erzak alabilmek için yeterli miktardaki parayla dönmeye başladılar.
Argan ağacı Kooperatifinin kadın üyeleri argan yağı elde edebilmek için itinayla çalışıyorlar. Argan ağacı meyvesinin etli acı kısmını başından ayırıp çatlatarak değerli çekirdeğini alıyorlar. Sahada bütün gün çalışmayla 30 kilogramlık etli meyve kısmından ancak 1 kilogram çekirdek elde edilebiliyor.
Her kadın daha iyi bir hayata sahip olmak veya temel ihtiyaçlarını karşılamak gibi sebeplerden dolayı kooperatife katıldılar. 9 çocuklu Mamassa Battah, ineğini daha iyi besleyerek daha fazla süt alabilmek için ortak oldu. 4 çocuklu Aicha Elmansouri, sağlık problemlerini karşılamak için kenarda biraz parası olsun istedi. Evli olmayan Imane Elmadi, şehirde yaşamasına rağmen, bir gün büyükanne ve babasının köyüne dönebilmek için üye oldu. Çocuğu olmayan Yamna Redouane, evin geçimine yardımcı olmak ve evinde elektriği olması için istedi. 7 çocuklu Fatima Aggzar da harika bir mutfağının olması ve çocuklarını okutabilmek için üye oldu. Bu örnekler kadınların problemlerini kooperatifleri ile birlikte nasıl çözdüklerinin iyi bir göstergesi.