Ayşegül ULUCAN ŞAHİN    

Türkiye’de mantar üretimi en çok hangi bölgede yapılıyor? Üretim konusunda dünyanın hangi noktasındayız?

Mantar dünyada kültür bitkisi olarak ilk defa Fransa’da yetiştirilmeye başlanmış. Ardından, kültür mantarı üretiminde hızlı bir büyüme gerçekleşmiş. 1961 yılında 495 bin 127 ton olan mantar üretim miktarı 2013 yılında 9 milyon 274 bin 686 tona ulaşıyor. Türkiye’de 1960’lı yıllarda başlayan kültür mantarı üretimi,  1990’lı yıllardan itibaren ticari olarak değer kazandı ve sektör olarak gelişmeye başladı. 1973 yılında 80 ton olan Türkiye kültür mantarı üretim miktarı, 2017 yılında 40 bin 874 tona yükseldi. Türkiye’de kültür mantarı üretimi ve tüketiminde hızlı bir değişim ve gelişme söz konusu. Türkiye’de kültür mantarı üretiminde Antalya ili Korkuteli ilçesi 21 bin 500 tonla yüzde 52,60 ile birinci sırada geliyor. Aynı zamanda Korkuteli ilçesi kültür mantarı yetiştiriciliğinde kompost (kültür mantarı üretim materyali) üretimi yapan 4 büyük firma ve 25 civarındaki pazarlama firması ile Türkiye’nin mantar başkenti konumunda.

YILLIK TÜKETİM KİŞİ BAŞINA YARIM KİLOGRAM

En çok hangi mantar türlerinde üretim yapılıyor?

Yenilebilir mantar türleri içinde üretimi ve tüketimi en yaygın olan ve kültür mantarı denilince ilk akla gelen mantar türü Agaricus bisporus. A. bisporus yemeklik tüketilen ve kültüre alınan mantarların başında geliyor. Kültür mantarının önemi vurgulandığında, tüketiminin her geçen gün artması, sahip olduğu yüksek besin içeriğinden kaynaklanıyor. Kültür mantarının kişi başına yıllık tüketim miktarı da ülkeler arasında oldukça farklılık gösteriyor. Örneğin, Türkiye’de kültür mantarı tüketimi kişi başına yıllık 0,5 kg civarında olmasına karşılık AB’de bu oran kişi başına 2.64 kg. Dünyada ise bu oran 1,43 kg civarında.

Mantar üreticileri hangi sorunlarla karşılaşıyor? Bu sorunları gidermek adına Bakanlıktan ne gibi talepleri bulunuyor?

Mantar yetiştiriciliğinde en önemli noktalardan birisi, sağlıklı, verimli ve pazar değeri yüksek ürün yetiştirmek. Bu hususların yerine getirilebilmesi için mantar yetiştirirken belirli koşulların sağlanması ve yetiştiricilikte sorun oluşturan etkenlerin çözülmesi gerekiyor. Bu sorunlar; hijyenik önlemlerin alınmaması, üretim materyallerinin istenildiği gibi olmaması, gelişim koşullarının uygun olmaması, hastalıklardan ve zararlılardan kaynaklanan etkilerin oluşturduğu sorunlar. Mantar yetiştiriciliğinde ekonomik açıdan üreticiyi zor durumda bırakan hastalıklar; mantarın pazar değerini düşürdükleri gibi verim ve ürün kayıplarına neden olan fungal, bakteriyel etmenleri ile başlıca zararlısı mantar sinekleri olarak karşımıza çıkıyor. Bu hastalık etmenlerinin ana kaynağı kompost ve örtü toprağı (torf) diyebiliriz. Korkuteli İlçe Tarım ve Orman Müdürlüğü olarak mantar üretim depolarına kompost girdiği andan itibaren mantar üretiminin her aşamasında çiftçilere teknik destek vermekte, eğitim ve yayım çalışmalarını yürütmekteyiz. Ancak sektörün gelişerek devam etmesi için, kompost üretim tesisleri ve örtü toprağı (torf yatakları) üretim yerlerinin denetlenmesi ile standartlarının oluşturulmasının, Bakanlığımıza verilmesi gerekiyor. Bunun yanında üreticilerin bizlere yansıttığı diğer sorunlar ise üretimde kullanılan mevcut ruhsatlı pestisitlerin az oluşu, iklimlendirme için kullanılan elektriğin ticari elektrik olarak kullanılması ve pahalılığı, devlet desteklerinin küçük işletmeler için sınırlı olması olarak sıralanabilir.

Mantar üreticilerinin örgütlenmeleri yönünde ne tür adımlar atılıyor?

Ülkemizde üreticilerin örgütlenmesi için yasal mevzuat eksikliği olmamasına rağmen ilçemizde ve ülkemizde mantar alanında birlik vb. örgütlenmeler pek bulunmuyor. Bu yapılanmanın olmayışı tamamen üretici kaynaklı bir sorun.

MANTAR ÜRETİCİSİNİ HEM SAHADA HEM EĞİTİMLERLE SÜREKLİ DESTEKLİYORUZ

Korkuteli’nin mantar üretiminde önemi nedir? İlçe Müdürlüğü olarak üreticilere ne gibi katkılar sağlıyorsunuz?

Korkuteli ülkemizde yüzde 52,6 ile mantar üretiminde 1. sırada. 2 bin 560 adet üretim deposu olan Korkuteli’nde,  Korkuteli İlçe Tarım ve Orman Müdürlüğü olarak 2013-2014 yılında BAKA (Batı Akdeniz Kalkınma Ajansı) destekli “Mantarcılıkta Yeni Yaklaşımlar” projesi uygulandı. Projede elde edilen sonuçlara göre; yüzde 96’sı aile işletmesi, çalışanların yüzde 80’i ilkokul mezunu. Üretilen mantarların yüzde 94’ü tüccara satılıyor. Mantar üretiminde eğitim almış üretici oranı yüzde 9,4. Üreticiler mantarcılık sektörünün geleceğine yüzde 90,6 oranında umutsuz bakıyor. Bu proje sonuçlarına göre ilçemizde kurs, toplantı, teknik gezi, üretimde danışmanlık faaliyetlerimiz şekillenerek hayata geçirildi.

Yaptığımız eğitimler Milli Eğitim Bakanlığı, Halk Eğitim Merkezi, Türkiye İş Kurumu ortaklığı ile sertifikalı ve uygulamalı olarak yapılıyor. İlçemizdeki üreticilere teknik bilgi aktarımı sahada ve sürekli veriliyor. Aynı zamanda ilçe olarak mantar üretiminde de hasat öncesi numune alarak pestisit kalıntı kontrolleri yapılıyor. 2015 yılından itibaren kültür mantarı üretimi ile Çiftçi Kayıt Sistemi’ne kayıt yapılabiliyor. Aynı zamanda Bakanlığımızın kırsal kalkınma projeleri kapsamında yüzde 50 hibe desteği alınabiliyor. ÇKS kaydı zorunlu tutulmadığından ve desteklemesi olmadığından ÇKS sayısı çok sınırlı oluyor.

Mantar üreticisi olmak için ne yapmak gerekiyor?

Mantar üreticisi olmak için herhangi bir şart olmadığından isteyen herkes mantar üretimi yapabilir. Mantar yetiştiriciliği konusunda özellikle bölgemizde beyaz şapkalı kültür mantarı yetiştiriciliğine ilgi gün geçtikçe azalıyor. Ancak sosyal medya ve basın yoluyla yapılan reklamlardan dolayı istiridye mantarına ilgi arttı.