Ayla YENİKALE  - Fatih BOZGEYİK    

Günümüzde birçok sektörde hızlı bir teknolojik gelişme yaşanmaktadır. Tarım sektörü için düşündüğümüzde konu ile ilgili neler söyleyebilirsiniz?

Günümüz dünya nüfusu bilindiği üzere yaklaşık 6 milyar civarında ve gelecek yüzyıllar içerisinde bu sayının yaklaşık 9 milyar olacağı tahmin ediliyor. Dünya nüfusunun hızlı artışı karşısında arazi ve diğer üretim faktörleri aynı oranda artırılamıyor. Bu durum bilim insanlarını tarımda yeni arayışlara yöneltmiştir.

Tarım, diğer sektörlerin aksine, ülkemizde uzun yıllar bilişim sektörünün ilgi alanı dışında kalmıştır. Gelişmiş ülkeler özellikle bilişim teknolojilerinin gelişimiyle birlikte insana, bitkiye, hayvana, çevreye duyarlı ve üretimde kalite-verimlilik artışına olanak sağlayan teknolojileri kullanmaya başlamıştır. Hassas tarım, ekonomi ve çevre koruma ilkelerini göz önünde tutarak; bilişim çağının gelişen teknolojilerinin tarımsal üretimle bütünleştirilerek kullanılmasıdır.

Tarımsal girdilerin, tarım arazilerinin ve ürünlerinin önceliklerine göre, uygun bir şekilde verilmesini öngören hassas tarım teknolojileri ülke ve bölge tarımı için büyük önem arz ediyor. Tarımsal girdilerin optimum kullanımıyla; hem daha ekonomik hem de sürdürülebilir bir yapı oluşması sağlanacak.

Hassas tarım ile nelerin yapılabileceğini ve avantajlarını anlatabilir misiniz?

Hassas tarım; kontrol, elektronik, bilgisayar ve veri tabanı ile hesap bilgisini bir araya getirerek gelişmiş bir sistem yaklaşımı ortaya koyar. Geleneksel üretimde toprak yönetimi, üretim ortamının tekdüze bir şekilde ele alınıp işletilmesiyle yapılır. Üreticiler, her ne kadar üretim alanlarının değişik bölümlerinden farklı miktarlarda ürün aldığını veya farklı toprak yapısına sahip olduğunu bilse de bu bilgiyi üretime yönelik değerlendirme konusunda yeterli değildir. Bu nedenle de büyüklüğü ne olursa olsun bir bütün olarak ele alınıp yetiştirilen bitkinin ihtiyaç duyduğu gübre, ilaç ve su gibi girdileri hep aynı miktarda uygulanır.

Hassas tarım ile tarlanın bütününe yapılan alışılagelmiş sabit düzeyli uygulama yöntemleri yerine, çok daha küçük kısımlarına ait toprak ve bitki özelliklerinin belirlenmesi sayesinde değişken düzeyli uygulamalar yapılabiliyor. Hassas tarımda; temel olarak, küresel konum belirleme sistemleri (GPS), coğrafi bilgi sistemleri (GIS), değişken oranlı girdi uygulama (VRA) ve uzaktan algılama sistemleri kullanılıyor.

ARAZİ FARKLI GİRDİ KULLANIMINI MÜMKÜN KILACAK YETERLİ BÜYÜKLÜKTE OLMALI

Hassas tarımın uygulanabilmesi için ne gibi koşullar gerekmektedir? Dünyada ve ülkemizde bu teknolojinin kullanım durumu hakkında bilgi verebilir misiniz?

Öncelikle hassas tarımın uygulanabilmesi, arazideki değişkenliğin farklı girdi kullanımını mümkün kılacak yeterli büyüklükte olması gerekir. Bunun sebebi örneklemelerin yeterli değişkenliği belirleyecek ölçeklerde olması gerekliliğidir. Bu şekilde arazideki mevcut durum, doğru bir şekilde belirlenmiş olacak ve ihtiyaçlar doğrultusunda da uygulamalar yapılabilecektir. Bu durumu hassas tarımın sloganı haline gelen “doğru uygulamaların doğru zamanda doğru yere yapılması gerekmektedir” ifadesiyle özetleyebiliriz.

Hassas tarımda, önce ürünün verim haritası çıkarılır, ardından GPS ile beraber toprak örnekleri alınır ve haritaları hazırlanır. Bu haritalar birlikte incelenerek uygulama haritaları çıkarılır. Akıllı makinelerle değişken oranlı uygulamalar gerek toprak işlemede gerekse ekim, gübreleme, ilaçlama ve sulamada yapılır.
Geçmiş yıllarda Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarım Makinaları Bölümü ve TAGEM iş birliği ile TÜBİTAK tarafından desteklenen “Hassas Tarım Teknikleri” adlı bir araştırma proje hayata geçirildi. 2003 yılında sonuçları açıklanan projeyle, hassas tarım uygulamalarının gübre kullanımında yüzde 25, yabancı ot ilacı kullanımında ise yüzde 20’lik bir tasarruf sağlayabileceği ortaya kondu.

Araştırmacılara göre hassas tarım piyasası, tüm dünyada 2014 yılında 2,3 milyar avroluk bir değere ulaşmış durumda. Bu piyasa değerinin 2020 yılına kadar her yıl yüzde 12 oranında büyümesi bekleniyor. Hassas tarım teknolojilerinin oldukça pahalı olduğu ve küçük çiftçiler tarafından bu teknolojilerin elde edilmesinin çok zor olduğu söyleniyor. Ancak, küresel uydu seyrüsefer sistemi (KUSS) gibi bazı teknolojilerden küçük çiftçiler de faydalanabilir. Örneğin KUSS’nin Hollanda’da 2007 yılında çiftçilerde kullanım oranı yüzde 15 iken, günümüzde bu oran yüzde 65’e kadar çıktı.

GÜBRELEME VE İLAÇ UYGULAMA HARİTALARI ÇIKARTILDI

GAP İdaresi tarafından yürütülen Hassas Tarım Projesi hakkında bizleri bilgilendirir misiniz?

“GAP Bölgesinde Hassas Tarım ve Sürdürülebilir Uygulamalarının Yaygınlaştırılması Projesi” 2014 yılında yatırım programına alındı. Proje ile GAP Bölgesinde hassas tarım sisteminin yaygınlaşmasını sağlayarak bölgedeki işletmelerinin rekabet gücü ve verimliliğinin arttırılması ile GAP Bölgesinin hassas tarım alanında teknoloji merkezi olmasını hedefliyoruz.

Birçok kurum ve kuruluş ile oluşturulan çalışma grubu ile bir yol haritası belirlendi. Ayrıca projenin uygulanma sürecinde daha etkin ve müspet sonuçlara ulaşılması açısından farklı sektörlerde teknoloji üreten ASELSAN, HAVELSAN ve TÜBİTAK gibi kurumlar ile görüşmeler yapıldı.

Gelinen süreçte; pilot alanda farklı zamanlarda elde edilmiş spektral imzaların toplanmış olması, gübreleme ve ilaç uygulama haritalarının üretilebilmesi, uydu ve hava görüntülerinden ürün desenlerinin yüzde 95 doğrulukta tespit edilebilmesi, rekolte tahmini yapılabilmesi, bitkilerde gerçekleşen gelişim sorunlarının tespit edilebilmesi, sorunların çiftçilere ulaştırılması için Çiftçi Web Arayüzü olması, uydu görüntüleri ile sistemin devamlılığının sağlanabilmesi, toprak etüt ve verimlilik haritalarının entegre edilmesi, farklı veri türlerinin kullanılabilmesi projenin başlıca çıktıları arasında. Projenin sonraki sürecinde, elde edilen verilerin uygulanması bulunuyor. Belirlenecek kontrollü alanlarda; verim haritası üretilmesi, değişken oran sistemli otomatik taban ve üst gübre uygulaması gibi faaliyetler gerçekleştirilmesi planlanıyor. Böylece hassas tarım teknolojileri ve kurulması planlanan sistem sayesinde modern tarım uygulamalarına zemin hazırlanmış olacak ve verimlilik artışına yönelik olarak girdi maliyetleri azalacaktır. Burada en önemli husus elde edilecek olan birikim ve kabiliyetlerin yaygınlaştırılabilmesi ve yeterince çiftçinin kullanımına sunulabilmesidir.

PROJE BİTTİĞİNDE YAKLAŞIK 3,8 MİLYON KİŞİYE İSTİHDAM SAĞLANACAK

Hassas tarım teknolojilerinin GAP Bölgesinde uygulanmasının önemi nedir? GAP İdaresi olarak konuyla ilgili yapmış oldunuz çalışmalar nelerdir?

Bölgede 7,5 milyon hektar alanın 3,2 milyon hektarlık kısmı tarımsal faaliyetlere elverişlidir. Bölge yaklaşık 2,1 milyon hektarlık brüt alan sulama potansiyeline sahiptir. Bu alanın 1 milyon 822 bin hektarının sulamaya açılması planlanıyor. Bu veriler göz önünde bulundurulduğunda projenin tamamlanmasıyla ortaya çıkacak yüksek tarım ve sanayi potansiyeli ile bölgede ekonomik hâsıla 4,5 kat artacak, yaklaşık 3,8 milyon kişiye istihdam olanağı sağlanacak.
GAP Eylem Planı kapsamında sulamaya açılan tarım arazilerinde üretim başlamasıyla birlikte bölgede yoğun bir tarımsal girdi (su, gübre, ilaç, makine vb.) kullanılıyor. Bu nedenle söz konusu tarımsal girdilerin bölge topraklarının ve ürünlerinin önceliklerine uygun bir şekilde verilmesini öngören hassas tarım teknolojilerinin uygulama çalışmalarının başlatılması büyük önem arz ediyor.