Canan YALÇIN SEVER    

Bitki koruma ürünlerinin su kaynaklarına bulaşması sorununun genel çerçevesini çizer misiniz?

Bitki koruma ürünleri(BKÜ) yani tarım ilaçlarının su kaynaklarına bulaşması tarım alanlarında önemli problemlerden biri. Ülkemizde bu bulaşıklar özellikle nehir, göl ve su havzalarında daha belirgin. Bulaşıkların bu hızla oluşmaya devam etmesi durumunda kirlilik 25-30 yıl içerisinde geri dönüşü olmayan bir noktaya ulaşabilir. Bu nedenle şimdiden gerekli önlemleri almak zorundayız.

Diğer taraftan şu iyi bilinmeli ki ülkemiz su zengini bir ülke değil. Var olan su kaynaklarımızı iyi korumak zorundayız. Tarımsal üretim sürecinde oluşan hastalık ve zararlı etmenlerini etkisiz hale getirmek amacıyla BKÜ sadece gerektiği kadar ve tekniğine uygun olarak kullanılmalı. BKÜ sadece doğal kaynaklar üzerinde ciddi bir tehdit oluşturmaz. Aynı zamanda halk sağlığını da etkiler.

Başka pek çok nedeni olmakla birlikte akarsu ve nehirlerde su kirliliğinin önemli bir kısmını(Yüzde 50’den fazlası) gübreler, organik atık ürünler ve özellikle pestisitler oluşturuyor.

Tarımsal alanlarda bitki koruma ürünleri su kaynaklarına hangi yollardan giriyor? Bunlar önlenebilir mi?

 Tarımsal alanlarda pestisitler suya ya noktasal kaynaklardan veya noktasal olmayan yayılı kaynaklardan girer. Bunlardan noktasal kaynak olarak isimlendirilenleri çok büyük ölçüde önlenebiliyor. Pestisitlerin tarım işletmelerinde su kaynaklarına noktasal yollardan oluşturduğu bulaşıklar; pestisitin depolama aşamasından başlayıp, uygulama yerine taşınma, püskürtülecek ilacın/BKÜ’nün makineye doldurulmak için hazırlanması, hedefe uygulanması, uygulama sonrası ilaç atıklarının ve ambalajlarının bertarafı, ilaç atımında kullanılan makinelerin temizliği, gibi durumlarda ortaya çıkıyor.
 
Bitki koruma ürünlerinin suya oluşturduğu yayılı kaynak bulaşıkları ise: yüzey akışı/toprak erozyonu, drenaj ve ilaç sürüklenmesi vb. ile oluşan bulaşıklardır.

1 GRAMLIK BİR TARIM İLACINI SUDAN TEMİZLEMEK İÇİN 10 MİLYON LİTRE SUYU SEYRELTMEK GEREKİYOR

Bitki koruma ürünlerinin su kaynaklarına yaptığı bu bulaşıklar neden çok önemli?

Avrupa Birliği’nin Su Direktifi’ne göre iyi bir yer altı suyunda izin verilen bir aktif madde konsantrasyonunun değeri litrede 0.1 mikrogramdır. Bu 10 milyon litre suda 1 gram BKÜ’ye karşılık gelir ve içme ve yer altı sularında sıfıra yakın bir toleransı ifade eder. Yani daha açıkça ifade etmek gerekirse 1 litrelik bir suyun içine 1 gramlık bir tarım ilacı aktif maddesi damladığında bu suyu içilebilir su haline getirebilmek için 10 milyon litre fazladan su ile seyreltmek gerekir.

Peki su kaynaklarına bulaşığı önlemek için neler yapılmalı? Sizin bu anlamda yaptığınız çalışmalar var mı?

Yapılması gereken en önemli şeylerden biri, ilaçlama yapan çiftçilerimizin eğitilmeleri ve bu konu ile ilgili ileri ülkelerde geliştirilmiş uygulamaları kendi uygulama pratikleri haline getirmeleridir.

Biz buradan hareketle AB Türk Ulusal Ajansının desteği ile bir proje yaptık ve çiftçilerimizin ilaçlama uygulamalarında kullanacakları en iyi yönetim uygulamalarını belirledik. Yakın zamanda bunlarla ilgili diğer eğitim araçlarını da(kitaplar, videolar, animasyonlar vb.) hazırlayacağız.

TARIM İLAÇLARI SU KAYNAKLARINA YAKIN YERDE HAZIRLANMAMALI

Tarım ilaçlarını hazırlarken ve ilaçlama makinelerinde karıştırırken yapılması gereken en iyi uygulamalar konusunda da bilgi verebilir misiniz?

Bitki koruma ürünlerini hazırlarken ve makinelerine yüklerken bunu biyolojik aktif bir alanda yapmaları veya altlarına koyacakları dökülmeleri tutacak kalın naylon branda vb. şeylerle bu döküntülerin su kaynağına gidişini önlemelidirler. Burada özellikle bitki koruma ürünleri ambalajlarındaki ürün makineye boşaltıldıktan sonra ambalajın 1/3 hacmindeki su ile 3 kez çalkalanıp içindekilerin depoya boşaltılması ve boş ambalajın da en az 10 saniye kadar depoya içindeki son damlalarında sızdırılması çok önemli. İlaç ambalajları su kaynaklarına atılmamalı bunları toplayan belediyeler vb. kuruluşlara toplu olarak iletilmeli. BKÜ kesinlikle pınar, su kuyusu gibi alanların yakınında hazırlanmamalı. Makinelerine su kaynağından su doldururken makineden su kaynağına ilaç kaçışını önlemek için ya geri tepme ventilli klapeler kullanmaları veya doldurma hortumu ile makine arasında boşluk olmasına dikkat etmeleri, makineyi doldurma sırasında taşma yapıp su kaynaklarına ilaç bulaşığını önlemek için başıboş bırakmamaları da önemli iyi uygulamalar arasındadır.

Peki ilaçlama öncesinde neler yapılmalıdır?

Öncelikle bitki koruma ürünü etiketindeki bilgileri dikkatte almak büyük önem taşıyor. Çok rüzgârlı havalarda atılan ilacın hedef yerine yakındaki su kaynaklarına gideceği ve bulaşık oluşturacağı gözden kaçırılmamalı, rüzgârlı havalarda imkan varsa büyük damlacık çapı veren memeler kullanılmalı, püskürtme basıncı biraz düşürülmelidir. Etraftaki su kaynaklarının yerleri ilaçlama öncesinde belirlenmelidir. Makinenin kalibrasyonunun doğru yapılması, hava destekli olanlarda hava hızının doğru seçilmesi de önemlidir.

İlaçlama sırasında su kaynaklarına bulaşıkları önlemek açısından yapılması gerekenler nelerdir?

İlaçlama sırasında tarla pülverizatörlerinin bumlarının yaklaşık 50 cm yükseklikten daha yüksek olmasının sürüklenme ile ilacın yakındaki su kaynaklarına taşınmasına neden olacağı göz önünde tutulmalı ve bum traktör hidroliğinden bu yükseklik geçilmeyecek şekilde ayarlanmalı. Ağaç ilaçlamalarında püskürtme hüzmesinin ağaç taç yüksekliğinin üst kısmını aşmamasına ve hava hızının sürüklemeyle ilaç kaybına neden olmayacak şekilde ayarlanmasına dikkat edilmeli.

İlaçlama bitiminde pülverizatör veya atömizör içinde teknik sınırlamalar dolayısıyla bir miktar ilaçlı sıvı kalır. Bu ilaçlı sıvı kesinlikle makine işletmeye getirilip su kaynakları veya kanalizasyona boşaltılmamalıdır. En iyi uygulama bu atığı 5 katı suyu makine içine katarak seyreltmek ve ilaçlama yapılan alana(yastık başına vb.) püskürtmektir.  Bu işlem su ile 3 kez tekrar edilmeli. Bu biraz zahmetli bir iştir ancak bu şekilde su kaynaklarımızı korumuş oluruz.