Hasan SOYDAN    

Halkalı Ziraat Mekteb-i Alisi talebeleri hocaları ile birlikte Çanakkale Savaşı’na katılmış, gidenlerin çoğu şehit düşmüş, mektep 1916 ve 1918 yıllarında hiç mezun vermemiş,  1915 ve 1917 senelerinde cephelerden dönebilen toplam dokuz kişi mezun olmuştur.

Yine Ankara Ziraat Mektebi ise Birinci Dünya Savaşı’nda eğitime ara verir. Milli Mücadele yıllarında Mustafa Kemal Paşa ve kurmaylarının konakladığı ve önemli kararlar aldığı bir karargâh olarak kullanılır, ülkenin geleceği ve kaderi buradan belirlenir.

RUAM HASTALIĞI ÜZERİNE ÇALIŞIRKEN ŞEHİT OLDULAR

Cumhuriyetimizin ilk görev ve bilim şehitlerinden veteriner hekimlik alanında görev yapan, Ahmet, Hüdai ve Kemal Cemil Beylerin araştırmaları bugünkü kuşaklara ışık tutacak niteliktedir. Buluşları, ortaya koyduğu eserleri, evrensel boyutlarda “Dünya Bilim Tarihinde” önemli yer tutmaktadır. Günümüzdeki şarbon tedirginliğinden daha çok yaygın ve öldürücü olan ruam hastalığı üzerine yaptıkları bilimsel araştırmalar esnasında kendilerine mikrop bulaşması sonucunda şehit olmuşlardır.

Veteriner Hekim Bakteriyolog Yüzbaşı Hüdai Bey, İstanbul’da 1398 yılında doğmuş, 1921 yılında İstanbul Baytar Mekteb-i Alisinden mezun olmuştur. Bir yıl Askeri Baytar Uygulama Okulunda staj yaptıktan sonra Kurtuluş Savaşı’na katılmak için Anadolu’ya geçerek çeşitli birliklerde görev yapar. Ankara’da Etlik Askeri Aşı ve Serum Evinde açılan kursa katılır ve kursu birincilikle tamamlar. Yüzbaşı rütbesiyle Erzurum Askeri Bakteriyolojihanesi Bakteriyologluğu görevine başlar ve daha sonra 1926 yılında açılan ihtisas sınavını kazanarak Askeri Baytar Uygulama Okulu Bakteriyoloji Asistanlığına atanır. Burada Binbaşı Ahmet Bey ile ruam üzerindeki çalışmalara katılır. Çalışmalarda alınan bütün önlemlere karşın bulaşmanın önüne geçilemeyerek 31 Mart 1928 tarihinde yaşama gözlerini yumar.

Veteriner Hekim Bakteriyolog Binbaşı Ahmet Bey, 1306 (1890) Konya doğumludur. 1912 yılında Askeri Baytar Mektebi’nden mezun olur ve Balkan Savaşına katılır. 1914 yılında Askeri Baytar Mektebi Bakteriyoloji Asistanlığına atanır.  5 Şubat 1919 tarihinde Askeri Baytar Mektebi Bakteriyoloji Laboratuvar Şefliğine atanır. Askeri ve Sivil Baytar Mekteplerinin birleştirilmesiyle oluşturulan Baytar Mekteb-i Alisi Bakteriyoloji ve Bulaşıcı Hastalıklar muallimliği, aynı zamanda Askeri Baytar Uygulama Mektebinde ise Bakteriyoloji muallim muavinliği görevine başlar. Kurtuluş Savaşı’na katılmak üzere Anadolu’ya geçer. “Konya Askeri Bakteriyoloji Kurumu”nu kurarak bir yıl müdürlüğünü yapar, bir yıl sonra Askeri Baytar Uygulama Mektebindeki eski görevine döner.  Balkan Harbi’nden dönen ordu hayvanları Selimiye Kışlasına alınır. Kışladaki hayvan revirleri, Askeri Baytar Mektebi’nin klinikleri için de kullanılmaktadır.  Hayvan revirlerindeki ruamın yaygın olmasından dolayı, Bnb. Ahmet Bey ruam üzerinde çalışmalara başlar.  Çalışmaları sırasında ruam mikrobu kendisine de bulaşır ve 2 Nisan 1928 tarihinde hocasının vefatından iki gün sonra yaşamını yitirir.

Doktor Veteriner Hekim Yüzbaşı Kemal Cemil Bey, 1902 doğumludur. İstanbul Baytar Mekteb-i Alisinde öğrenci iken Kurtuluş Savaşı’na katılmak üzere Anadolu’ya geçer ve çeşitli askeri birliklerde görev alır. Savaşın bitiminden sonra tekrar İstanbul’a dönerek 1925 yılında öğrenimini tamamlar. Ankara Etlik Aşı ve Serum Evinde stajını yapar. Ahmet ve Hüdai Beylerin ruam üzerindeki çalışmalarını sürdürmeye çalışır. Ancak, teknik imkânların yetersizliğini gördüğü için çalışmalarını sürdürmek amacıyla Paris’te çalışmak için izin alır ve 1930 yılında Pastör Enstitüsüne gider. Pastör Enstitüsünde Prof. Dr. Legroux ile üç yıl çalışır, ruamla ilgili önemli ilerlemeler kaydeder. Pastör Enstitüsündeki çalışmaları sırasında hocası Prof. Dr. Rene Leraux ruama yakalanır. Yüzbaşı Kemal Cemil Bey hocasını kurtarmak amacıyla, geliştirmeye çalıştığı ve Anamorve adını verdiği aşıyı kendisine tatbik ederek elde ettiği antikorları hocasına verir ve hocasının ruamdan kurtulmasını sağlar. Ancak çalışmalarının ikinci bölümünde kendisi de ruama yakalanır ve 9 Ağustos 1934 yılında vefat eder. Cenazesi karantina nedeniyle Paris’te toprağa verilir, ancak beş yıl sonra Türkiye’ye getirilebilir.

ZİRAAT ALANINDAKİ İLK GÖREV ŞEHİDİ

Ziraat alanında ilk görev şehidi, Halkalı Ziraat Mekteb-i Alisi talebelerinden Mehmed Asım Efendi’dir.  2 Teşrin-i evvel 338 (2 Ekim 1922) tarihinde okula ait uygulama arazisinde traktörle toprak işleme sırasında, kullanmakta olduğu traktör, arazinin engebeli olması nedeniyle devrilir ve hayatını kaybeder. Halkalı Mezarlığı’na defnedilen Mehmed Asım Efendi’nin mezar taşında “Hüvel bâki, Ziraât Mekteb-i Âlisi son sınıf talebesinden iken 2 Teşrin-i evvel 338 tarihinde mekteb arazisinde yapılan traktörler tecrübesinde sevk ve idâre etmekte olduğu Fordson traktörünün arazinin ârızası dolaysıyla  devrilmesinden fenn ve meslek uğrunda şehîd olan 767  nomerolu  Mehmed Asım Efendinin ruhuna Fatiha” yazmaktadır. Bütün şehitlerimizin ruhları şâd, mekânları cennet olsun.