Ülkemizdeki turnalar, görüşün açık olduğu geniş alanları ve step ekosistemlerini tercih ederler. Üremek için sulak alanlara, beslenmek için tarım alanlarına ihtiyaç duyarlar. Bu nedenle turnaların insanla olan ilişkisi çok eski tarihlere dayanır. Anadolu topraklarında turnalar için yakılmış veya içerisinde turnanın geçmiş olduğu 45’in üzerinde türkü olduğu biliniyor. Anadolu halk kültürünün sadece türkülerinde değil inancında, şiirinde, edebiyatında, resminde, giyiminde, oyasında vs. kültüründe özel bir yere sahiptir.
EN ÇOK YAYGIN TURNA VE TELLİ TURNA GÖRÜLÜYOR
Turna, dünyada 15 türü bulunan, uzun bacakları ve uzun boynu ile karakterize bir türdür. Ülkemizde bu 15 türden iki tanesi düzenli olarak görülür. Bu türler Yaygın turna (Grus grus) ve Telli turna (Grus virgo)’dır. Ülkemizde Yaygın turnanın bir alt türü olan Anadolu dağ turnasının da varlığı yakın zamanda literatüre geçmiştir.
Turnalar dünyadaki en uzun kuş türleridir. Boyları türe göre 90 – 150 cm arasında değişmekte olup, en kısa turna türü ülkemizde de görülen telli turnadır. Ülkemizde bulunan turna alt türü olan Anadolu dağ turnası yaklaşık 130 cm uzunluğunda bir türdür. Anadolu dağ turnası ile Avrasya turnası, aynı turna türünün alt türleridir. Anadolu dağ turnasının kafasının üstü siyah, gözü sarıya yakın bir renge sahiptir. Yüksekliği 1000 metre üzerinde olan bölgeleri tercih ederler. Bunun sebebi de kendisine karşı bir tehdit algıladığında tepelere doğru kaçarak kendini savunma mekanizması geliştirmeleridir.
Yaygın turna türü maviye çalan gri renkte bir tüy desenine sahiptir, boyun ve baş kısmı ise siyah ve beyazdır. Üreme döneminde sırttaki grilik kırmızımsı kahverengine dönüşmeye başlar. Ancak yavru turnalar krem-kahve renginde olup, ilk yaşına kadar bu tüy desenine sahiptir.
Turnalar üreme döneminde bölgecidirler. Yani üreme gerçekleştirecek olan çiftler kendilerine uygun bir bölge seçerek bu bölgeye başka turna bireylerini veya başka herhangi bir canlıyı yaklaştırmazlar. Kışlama döneminde bu davranış değişir ve turnalar gerek güvenlik gerekse beslenme gibi amaçlarla büyük gruplar oluştururlar. Beslenmeleri mevsime ve bölgeye göre çok değişkendir.
EŞİ ÖLENE KADAR BAŞKA BİR EŞ ARAMAZLAR
Turnalar tek eşli canlılardır. Eş tutan bireyler genellikle hayat boyu beraber olurlar ve eşlerden biri ölene kadar başka bir eş aramazlar. Başarılı bir çiftleşmeden sonra iki eş de yuva yapımında ortak çalışır. Genellikle iki yumurta bırakırlar. Kuluçka süresi bir ay kadardır. Kuluçkada da eşler ortak çalışırlar.
Ülkemizde en geç nisan ortası gibi turnalar bahar göçünü gerçekleştirirler. Kışlama alanları arasında en önemli alanlar ise Çukurova Deltası, Sultansazlığı, Göksu Deltası’dır. Çukurova Deltası’nda yapılan kış ortası su kuşu sayımlarında burada yaklaşık 2 bin 500 turnanın kışladığı görülmüştür. Ülkemizde kışlayan toplam turna sayısının 3 bin 500 civarında olduğu tahmin edilmektedir. Anadolu dağ turnası ise 30 civarındadır. Diğer turna türlerinin aksine Anadolu dağ turnası göç etmeyerek, yaşadığı yeri terk etmez.
Turnaların sosyalleşmek için kullandıkları 90 kadar farklı hareket vardır. Bunların içerisinde farklı ötüşler, danslar, kanat çırpmalar gibi karşıdaki bireye ruh halini anlatan çok farklı davranışlar vardır.
Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü tarafından 2013 yılında hazırlanan turna eylem planı kapsamında turna popülasyonları düzenli olarak izlenmektedir. 2014 yılında başlatılan halkalama çalışmalarında halkalanan turna sayısı 75’e, verici takılan turna sayısı 32’ye yükselmiştir. Turnaların vericilerle izlenmesi çalışmalarının bugün itibariyle gelinen aşamasında, turnaların üreme alanlarında, göç sırasında konaklama ve kışlama alanlarında alan kullanım davranışları ortaya çıkarılmış, turnalar için en önemli ve kritik alanlar belirlenmiştir. Bu yıl içerisinde revize edilerek ikinci beş yıllık uygulama dönemine geçilecek olan turna eylem planında, tehditlerin bertaraf edilmesi ve turnaların korunacağı alanların oluşturulması çalışmalarına ağırlık verilecektir.