EYLÜL-EKİM 2019 / ÖZEL HABER
Bin 800 parseli birleştirerek Türkiye’nin en büyük meyve bahçesini kurdular
Yozgat’ın Kadışehri ilçesi Kabalı köyünde devlet, vatandaş ve özel sektör iş birliğinin nadir örneklerinden olan “Deveci Havzası Meyvecilik Entegrasyon Projesi” ile bin 800 parsel birleştirilerek 5 bin 640 dekar büyüklüğünde devasa meyve bahçesi oluşturuldu. Bu devasa bahçenin nasıl oluşturulduğu, proje oluşumunun ne aşamalardan geçtiği konularını Yozgat İl Tarım ve Orman Müdürü Ziyaattin Özdemir, Kadışehri İlçe Tarım ve Orman Müdürü Osman Günaydın ve arazi sahiplerinden dinledik.
Bu projeyi bize anlatır mısınız? Projeyi nasıl hayata geçirdiniz?
2009 yılında ilçe müdürlüğümüzdeki arkadaşlar tarafından ilk önce 500 dekarlık bir alan için meyvecilik projesi hazırlanıyor. Dönemin Kadışehri Kaymakamı İsmail Şanlı’ya sunulduğunda Kaymakam bey projeyi 5 yüz dekar yerine 5 bin dekarda uygulayın diyor ve böylece çalışmalara başlanıyor. Kaymakam bey ilk önce Kadışehri’ndeki tüm muhtarlara böyle bir proje planlandığını ve uygulama için yer aradıklarını anlatıyor. Tüm muhtarlar arasında Kabalı Köyü Muhtarı bu proje yeri için kendi köylerinin kullanılması yönünde istekli oluyor. Ve projenin nasıl uygulanacağı, ne hedefleri olduğu konusunda köylüyü ikna ediyor. Köylünün ikna olmasıyla kaymakamlık öncülüğünde öncelikle arazilerin birleştirilmesi için çiftçilerle toplantılar yapılıyor. Arazi için toprak analizleri, iklimsel verilerin projeye uygunluğu, yeterli teknik personel vs. araştırmaları gerçekleştiriliyor. Çiftçilere Çanakkale, Bursa ve Manisa’da entegre bahçeler gezdiriliyor. Böyle bir hazırlık süreci yaşanıyor.
Daha sonra projenin uygulanması için arazi sınırları köylülerin kendi rızaları ile kaldırılarak arazilerin mülkiyetine dokunulmadan sadece kullanım hakkı devrini öngören bir arazi toplulaştırması yapıldı. Muhtarlık bünyesinde bir şirket kurularak, bu şirket İlçe Köylere Hizmet Götürme Birliği’ne devredildi. Çiftçiler arazilerinin kullanım hakkını 25 yıllığına şirkete devrederek 5 bin 640 dönümlük büyük bir bahçe oluşturdu.
Arazi sınırlarının kaldırılmasından sonra toplam 300 bin adet kiraz, elma, nektarin, armut ve şeftali fidanları araziye dikildi. Arazinin korunması için etrafına çit çekildi. Araziyi sulamak için bir havuz yapılarak, damla sulama sistemi kuruldu.
10 MİLYONLUK HİBE VERİLDİ
Devlet, vatandaş ve özel sektör iş birliğinin nadir örneklerinden olan proje için devletin ne tür destekleri oldu?
Projenin başından itibaren Yozgat Valiliği, Kadışehri Kaymakamlığı, İl ve İlçe Tarım ve Orman Müdürlüğümüz, İlçe Ziraat Odası, Kadışehri ve Halıköy Belediyesinin maddi ve manevi destekleri ile projeye başlandı. İl Tarım ve Orman Müdürlüğümüzün projeye 500 bin TL’lik sertifikalı fidan ve mazot gübre desteği oldu. Projeye ilk başlangıçta valilik İl Özel İdaresince 1 milyon 100 bin TL’lik bir destek sağlandı. Yine İŞKUR kapsamında 2012 tarım sezonunda 150 işçi istihdam edildi. Ziraat Bankasından 1 milyon 800 bin TL’lik sübvansiyonlu kredi alındı. Sayın Bekir Bozdağ’ın vesilesiyle 10 milyon TL tutarında hibe desteği alınarak proje gerçekleştirildi.
ÇİFTÇİLERİMİZ GELİRLERİNİ 4-5 KAT ARTIRDILAR
Şirketleşme süreci ve projenin şu anki durumu ile ilgili genel bir bilgi verir misiniz?
2010 yılında projenin uygulandığı köyün çiftçileriyle Bozok Tarım Ürünleri Üretim Paketleme ve Ticaret AŞ kuruldu. Kurulan bu şirketin kısa zaman içerisinde bedelsiz olarak yüzde 96 hissesi Kadışehri Köylere Hizmet Götürme Birliğine, yüzde 1 hisse Kadışehri Belediyesine, yüzde 1 hisse Halıköy Belediyesine, yüzde 1 hissesi Kabalı Sulama Kooperatifine ve yüzde 1 hissesi Kadışehri Ziraat Odasına olmak üzere tamamı devredildi. Bedelsiz olarak edinilen şirket 2010 yılında olağanüstü genel kurul yaparak yönetim kurulu başkanlığına sürekli olmak üzere kaymakam atandı ve projenin uygulanması kararı alındı.
2009 yılında başlayan projemizin alt yapı yatırımları 2012 yılında tamamlandı. Yozgat Valiliği huzurunda yapılan sözleşme ile Deveci Havzası Meyvecilik Entegrasyon Projesi Kabalı Meyve Bahçesi, kamu-özel sektör-vatandaş iş birliğinin gereği olarak 25 yıllığına işletme hakkı kiralandı. Proje sahasında 2 bin 800 dekar yarı bodur elma, bin 50 dekar kiraz, 680 dekar şeftali–nektarin, 180 dekar tam bodur elma plantasyonları mevcut. Tam bodur elma plantasyonu telli terbiye sistemi ile entegre edildi. Sulama ve fertigasyon sistemi içerisinde radyo frekanslı damla sulama sistemi kuruldu. Tek bir tuşla sulama ve gübreleme yapılıyor. Sistem tam otomasyonlu olup bütün veriler bilgisayar ortamında kaydediliyor.
Meyvecilik bahçesindeki üretimin daha profesyonel bir şekilde yönetilmesi için bu arazi özel bir firmaya kiralandı. Firma buranın tarım işletmeciliğini yürütüyor. Hali hazırda 64 kişiye sürekli, 6 aylık tarım sezonunda ise günlük 600 işçiye kadar istihdam sağlanıyor. Elde edilen ürünlerin büyük bir kısmı yurt dışına satılıyor.
OTLARLA MÜCADELEYİ KOYUN VE KAZLAR YAPIYOR
Ayrıca buradaki işletmede iyi tarım uygulamaları yapılıyor. İnsan sağlığını etkilemeyecek şekilde az bir ilaçlama yapılıyor. Organik tarıma geçiş çalışmalarımız ise devam ediyor. İşletme içerisinde 300 civarında koyun ve 1000’e yakın da kaz yetiştiriliyor. Otlarla biyolojik mücadeleyi de bu koyun ve kazlarla yapıyoruz. Aynı zamanda arazide daha çok meyve tutumunu sağlamak amacıyla da dışarıdan arıcıları buraya davet ederek, yaklaşık bin adet arı kovanı değişik bölgelere yerleştirerek polinasyonu (tutunmayı) sağlamaktayız.
Arazilerin birleştirilmemiş hali ile şimdiki halinin maliyet ve gelir karşılaştırması nedir?
Arazimiz 5 bin 640 dekar ve bin 800 civarında parselden oluşuyor. Bu projeden önce burada hububat tarımı yapılmaktaydı. Kuru tarım uygulamaları nedeniyle de bir yıl üretim yapılıyor, bir yıl da tarlalar nadasa bırakılıyordu. Güncel rakamlarla maliyet analizi yaptığımız zaman vatandaşın eskiden net karı dekara 100 TL’yi bulmuyordu. Ancak şuan sadece kira gelirleriyle bunun 4 katı bir gelir elde ediliyor. Ayrıca köylüler kendi arazilerinde yevmiye usulü çalışarak önemli gelirler elde ediyor. Bu yıl için dekara 345 TL kira ücreti veriliyor.
PROJE BEDELİ 38 MİLYON LİRA CİVARINDA
Girişimcilerden araştırma yapmaya gelen oldu mu? Böyle bir projenin maliyeti ne kadardır?
Projemiz alanında ilk olduğu için hem yurt içinden hem de yurt dışından, Bakanlığımız ve diğer kurumlardan sürekli ziyaretçi almaktayız. Bu projenin şu andaki kur maliyetlerine göre bedeli 38 milyon TL civarında. 1 dekar alan için maliyet 10 bin TL’yi buluyor. Tabii bu maliyeti suya olan uzaklık, iklim değerleri, toprak yapısı, hangi fidanın kullanılacağı, pazara nasıl ulaşım sağlanacağı gibi bir çok kriter değiştirebiliyor.
AVRUPA’NIN ÜÇÜNCÜ BÜYÜK KİRAZ BAHÇESİ
Projenin enlerinden bize bahsedebilir misiniz? Hangi ödül alındı, ne tür tasarruflar sağlandı?
Biz bu projeye başlarken ülkemizde yaptığımız araştırmalarda bu veya bunun gibi devlet, vatandaş ve özel sektör eliyle yürütülen bir projeye rastlamadık. Yurt dışında Hindistan, Kanada ve İsrail’de bu projeye benzer örnekler var. Türkiye’de bunun ilk örneği bu proje. Üretim desenimiz olarak bin 50 dekar alanda kiraz bahçemiz var ve bu da Avrupa’nın üçüncü büyük kiraz bahçesi. 2012 yılında Avrupa Birliği’nden sorumlu girişimcilik alanında ikincilik ödülü aldık. Projede bin 800 parselin birleşmesinden ve sınırların kalkmasından dolayı 600 dekar daha tarım arazisine kavuştuk. Köyümüzde daha önceleri 217 adet traktör bulunuyordu, şu anda ise bu arazi 17 traktör ile işleniyor. Bu sayede de hem arazi yönünden hem de araç gereç yönünden büyük bir tasarruf sağlamış olduk. Proje başladıktan sonra kente göçün önüne geçildi, hatta 15 aile köye dönüş yaptı ve burada yaşamaya başladı.
Bunun gibi bir projeyi yapmak isteyenlere hangi tavsiyeleri verirsiniz?
Böyle bir projeyi modellerken öncelikle yapılacak bölgenin ihtiyaçları neyse ona göre analizlerin yapılması gerekiyor. Projede yapılması planlananlar, yatırımın şekli, finansmanı ve kaynakları, işletmeciliği, yönetimi proje aktör ve paydaşlarının görev ve sorumlulukları ile görev tanımlarının net bir şekilde belirlenmiş olması gerekli. Yatırım ve işletmecilik döneminde yer alan veya yer alacak firmalar sadece kâğıt üzerindeki verilerle değil, yerinde incelenip yaptığı olumlu varsa olumsuz durumları değerlendirilmelidir.
Fotoğraf Galerisi
Canan Yorulmaz (Çiftçi)
Havva Karabulut (Çiftçi-Öğrenci)
Hüseyin Ünal, Dönemin Kabalı Köyü Muhtarı
Sizi tanıyabilir miyiz? Meyvecilik işine başlamadan önce neyle uğraşıyordunuz? Bu işi yapmaya sizi ne teşvik etti?
Projeyi duyduğumda ben proje için istekli olduğumu belirttim ve bu projeyi anlatmak için köylülerimizle bir toplantı gerçekleştirdim. Köylülerin büyük çoğunluğunun bu projeye sıcak bakmasıyla bu işi yapmaya karar verdik. Projeyi uygulamaya koyarken yapılan işlerin çoğunda köylümüz çalıştı. Kendi tarlamızda çalışarak gelir sahibi olmaya başladık. Çiftçimiz kuru tarım yaparken dönüm başına 50 TL kazanırken şimdi 350 TL kazanıyor. Bunun yanında köylümüz burada çalışarak artı günlük yevmiye gelirine de ulaştı. Çevre köy ve ilçelerden de buraya çalışmaya gelen öğrenciler ve çiftçiler var. Yani köylümüz, belli bir gelir seviyesine ulaştığı için projeden oldukça memnun. Büyük şehirlerde yaşayanlar köye geri dönmeye başladı. Şehirdeki imkanların tamamı köyümüzde var. Çok emek harcadık, başlangıçta zorlandık ama ekonomik durumumuz kat kat iyi oldu eskisine göre. İl ve İlçe Tarım ve Orman Müdürlerimize, Bakanlarımıza ve tüm emeği geçenlere köyümüz adına teşekkür ediyorum.
Canan Yorulmaz (Çiftçi)
Çalışma ortamından memnun musunuz ?
Eşimin emekli olmasıyla birlikte köye döndük, proje gerçekleşmeden önce arazimizden çok az bir gelirimiz oluyordu, proje sayesinde hem kira geliri elde ettik hem de bahçede çalışarak gelire kavuştuk.
Miyase Arslan (Çiftçi-Çavuş)
Sizi tanıyabilir miyiz? Burada çalışırken ortalama bir gününüz nasıl geçiyor ?
Burada benim sorumlu olduğum 20 kişilik bir ekip var. Hasadı yapılan meyveyi hesaplıyoruz. Toplanan ürünleri kontrol ederek çürükleri, ham meyveleri vs. ayırıyoruz.
Eski ile kıyaslama yaptığınız vakit ne gibi değişikliler var?
Eskiden kuru tarım yapılırken daha çok çalışmamıza rağmen şimdiki gelirimize yaklaşamıyorduk bile. Şimdi ise burada sigortalı şekilde çalışarak belli bir gelir seviyesine yükseldik.
Projenin sizin gibi bireylere nasıl katkıları oldu?
İlk önce öz güvenimiz gelişti. Kadın olarak eskiden tarlalarda daha zor şartlarda çalışırdık. Şimdi kendi işimizi kendimiz yapıyoruz. Eşlerimiz başka alanlarda çalışırken biz de burada aile bütçemize gelir sağlıyoruz. Elde ettiğimiz gelirle kendi arabamızı aldık. Evimizdeki standartlar da yükseldi. Bunların çoğunu da burada çalışarak kendi emeğimizle elde ettik. Kazandıklarımızı çocuklarımıza harcıyoruz. Açık öğretim okuyoruz.
Havva Karabulut (Çiftçi-Öğrenci)
Burada ne iş yapıyorsunuz?
Burada çavuşluk yapıyorum. Öğrenciyim, yaz aylarında tatil dönemlerinde burada çalışmaktayım.
Bir kişi bir günde ne kadar kiraz toplayabiliyor?
Burada dörderli gruplar halinde çalışma yürütülmekte ve bir kişi ortalama 8 kasa kiraz toplayabiliyor.
Bu işten memnun musunuz?
Burada çalışıp kazandığımız para ile ailemize yük olmuyoruz. Okul harçlığımı ben buradan çıkarmaktayım. Diğer aile üyelerimizle birlikte burada çalışıyoruz.