Hülya OMRAK    

Türkiye bugün itibariyle beyaz et üretiminde hangi noktada? Genel bir değerlendirme yapmanız mümkün mü?

Dünyada toplam et üretimi 2018 yılında 335 milyon ton olarak gerçekleşti. Bu üretimin 121,6 milyon tonu kanatlı etidir ve toplam et üretimindeki payı yüzde 36,3’tür.

Dünyada kanatlı eti üretimi 2015 yılında en fazla üretilen konuma geçmiştir. FAO’nun tahminlerine göre, 2025 yılında toplam et miktarı 358,9 milyon tona ulaşırken kanatlı eti miktarı 135,8 milyon ton ile yüzde 37,8 payla en fazla üretilen et konumunu sürdürecektir. Sektörün Türkiye gıda piyasasında hatırı sayılır bir yeri vardır. Kanatlı eti üretimi 2018 yılında 2,23 milyon tona çıkmıştır. Bunun 2,16 milyon tonu tavuk eti, 0,7 milyon tonu hindi etidir. Ülkemizin dünya üretiminden aldığı pay ise 2,3’tür, Dünya sıralamasında da üretim büyüklüğü olarak 8. sıradadır. Tavuk ayağı dâhil Türkiye’nin ihracatı 2018 yılında 500 bin tonu aşmıştır. 2018 yılında dünya ticaretinde yüzde 3,7'lik paya ulaşmıştır. Ülkemizde kanatlı sektörü her yıl ortalama yüzde 8 oranında büyüme göstermektedir. Günümüzde bahsettiğimiz bütün üretim 12 bin işletme ile devam etmektedir.

SEKTÖRDE DÜZENLİ BİR BÜYÜME VAR

Sektörde faaliyet gösteren tesislerimizin mevcudu nedir? Bu sayı yıllar içinde bir değişime uğradı mı?

Ülke genelinde yayılmış 21 adet entegre kesimhane bulunmakta ve günlük yaklaşık olarak 5 -5,5 milyon adet piliç kesimi yapılmaktadır. Günlük kesim adedinin yaklaşık yüzde 50’sini 5 büyük entegre tesis karşılamaktadır. 45 yıldır faaliyet gösteren sektör yıllar içerisinde üretime giren ve çıkan firmalar olmasına rağmen, üretim adedi olarak her yıl yüzde 8 büyüme sağlamıştır. Dönem dönem bazı firmaların farklı sebeplerden dolayı üretimden çıkmasına rağmen, o firmaların yerine yeni firmaların girmesi veya mevcut firmaların kapasitelerini arttırmalarından dolayı ülkemizde üretim her yıl artmaktadır. Üretim modeli olarak entegre tesislerimiz, dünyanın en modern işletmeleri arasındadır.

BEYAZ ET TÜKETİMİ TÜRKİYE’DE İSTENİLEN SEVİYEDE DEĞİL

Beyaz et üretiminin ülke içi ticaret hacmi tatmin edici mi? Değilse sektörde istenilen seviyeyi yakalayabilmek için ne gibi çalışmalar yapılabilir?

Sektörün Türkiye gıda piyasasında hatırı sayılır bir yeri vardır. Fakat kişi başı tüketim halen istenilen seviyede değildir. Bu yüzden de ülke içi ticarette tam kapasiteye ulaşılamamıştır. Bunun ana sebeplerinden bir tanesi özellikle yazılı ve görsel basında kanatlı etine karşı yapılan karalama kampanyaları ve asılsız haberler tüketicinin bu ucuz, hayvansal protein kaynağını yeterince tüketmesini engellemektedir. Kanatlı eti tüketiminin iç piyasada gelişmiş ülkelerdeki kadar tüketilmesi için Bakanlığımıza ve hizmet organlarına ciddi görevler düşmektedir. Kanatlı eti sektörünün Türkiye’de Avrupa’nın en modern 21 tesisi ile üretim yaptığını düşünürsek Türkiye’de günlük ortalama 5 milyon adet kanatlı hayvanın tüketime sunulduğu nokta 21 adettir. Bu açıdan baktığınız zaman üretim ve satış sonrasının denetlenmesi ve takip edilmesi en kolay olan sektördür. Sektörün geleceği adına yetkili organların bir an önce gerekeni yapması gerekmektedir.

Tarım ve Orman Bakanlığından beklentileriniz neler? Ayrıca sektörde öne çıkan belli başlı sorunlardan söz edebilir misiniz?
 
Öncelikle sektörün sağlıklı işleyişini sağlamak adına, sektör ile ilgili Bakanlığın alacağı kararlarda ve yatırımlarda sektör bileşenlerinin belirleyici seviyede söz sahibi olması gerekmektedir. Şu an bütün üreticilerin en büyük beklentisi keyfi uygulamalarla ve kişisel olarak çalışan sanayici-üretici çalışma düzeninin mutlaka devlet eliyle kontrol edilmesi, düzenlenmesi ve üreticinin hakkının üreticiye teslim edilmesidir.

İÇ PİYASADA TÜKETTİĞİMİZİN YAKLAŞIK YÜZDE 20 FAZLASINI ÜRETİYORUZ

Üretim - tüketim dengesi gözetildiğinde kendi kendine yetebiliyor muyuz?

Kanatlı nihai ürünleri olarak iç piyasada tükettiğimizin yaklaşık yüzde 20 fazlasını üretmekteyiz. 2018 yılında 81 ülkeye ihracat gerçekleştirilmiştir, en fazla ihracat ise Irak’a yapılmıştır. Dünyada en çok üretim yapan ülkeler ise Amerika Birleşik Devletleri, Çin ve Brezilya’dır. Bu üç ülke dünya üretiminin yüzde 46,5'ini gerçekleştirmektedir. Türkiye 22 kilogram kanatlı eti tüketimi ile dünya sıralamasında orta sıralarda yer almaktadır. Gelişmiş ülkelerde kişi başı tüketim 40 ila 50 kilogram arasındadır. Örneğin Amerika Birleşik Devletlerinde kişi başı tüketim 47,5 kilogramdır. Bu da gösteriyor ki iç piyasada ülkemizin daha çok yol kat etmesi gerekmektedir. Bunun yanı sıra Türkiye’de kanatlı üretimi yapılan kümes sayısı ihtiyaçtan yüzde 20 kadar fazladır yani ülkemizde kanatlı eti üretimi yüzde 20 artana kadar yetiştirme kümesine ihtiyacımız yoktur. Daha sonra böyle bir ihtiyacın doğması halinde sektör bileşenlerinin birlikte karar vermesi gerekmektedir.

SEKTÖRDE BİRLİK FAALİYETLERİ GÜÇLENEREK DEVAM EDİYOR

Siz Birlik olarak Türkiye’deki kanatlı sektörünün ne kadarını temsil ediyorsunuz?

Ülkemizde kanatlı üretimi sektöründe birlik oluşumları yaklaşık 4-5 yıldan beri başlamıştır. Son 2 yıldır da Merkez Birliğinin kurulmasından sonra birlik faaliyetleri de güçlenerek devam etmektedir. Türkiye’de 21 ilde kanatlı üretimi yapılmakta, bu illerden 17 tanesinde birlik kurulumları yapılmış, 4 tane il için de başvurular yapılarak onay bekleme sürecine geçilmiştir. Onaylar verildikten sonra da birlik oluşumları tamamlanacaktır. Yayın organlarımız sayesinde bütün üreticilerle iletişim içerisinde çalışmaktayız. Şu an itibariyle üye sayısı olarak yaklaşık yüzde 60 seviyelerinde olmakla birlikte yeni kurulacak birliklerle bu oran daha da artacaktır.