MAYIS-HAZİRAN 2020 / KAPAK KONUSU
Su ürünleri yetiştiriciliğinde 7 kat üretim artışı
‘’Günümüzde balıklandırmada kullanılan balık sayısı 40 milyon adet/yıldır. Bu sayının 2023 yılında 100 milyon adet/yıla ulaştırılması hedeflenmiştir’’
Su ürünleri yetiştiriciliği sektörü, ülkemizde her yıl artan üretim miktarı ile büyümeye devam ediyor. 2019 yılında hem avcılık hem de yetiştiricilikte, toplam üretim 750 bin tonun üzerine çıktı. Balıkçılık ve Su Ürünleri Genel Müdürü Dr. Mustafa Altuğ Atalay, balıkçılıkla ilgili tüm gelişmeleri ve uygulamaları dergimiz okurları ile paylaştı.
Balıkçılık ve Su Ürünleri Genel Müdürlüğü koordinasyonunda "Evde Hayat Sofrada Balık" sloganıyla bir kampanya yapıldı. Detaylarını paylaşır mısınız?
Dünyada ve ülkemizde görülen koronavirüs (COVID-19) salgınına karşı alınacak en etkili önlemler arasında, bağışıklık sisteminin güçlü tutulması, bunun için ise dengeli ve yeterli beslenilmesi gerektiği uzmanlarca bildirilmektedir. Bu kapsamda balık, sahip olduğu vitamin, mineral ve omega-3 gibi besin öğeleri bakımından bağışıklık sisteminin güçlendirilmesi için önemli ve güvenilir hayvansal protein kaynakları arasındadır. Ancak balığın ülkemizdeki tüketimi dünya ortalamasının neredeyse üçte biri oranındadır. Bu hassas dönemde Bakanımız Sayın Dr. Bekir Pakdemirli, ülkemizdeki balık tüketiminin artırılması ve bu sağlıklı gıdaya vatandaşlarımızın daha fazla ve daha kolay ulaşabilmesi için çalışmaların artırılması talimatını vermiştir.
Kampanya başarıyla yürütülmüş, tüm tarafların memnun kaldığı kampanyada bin 200 tondan fazla balık tüketiciyle buluşmuştur. Bakanımız Sayın Dr. Bekir Pakdemirli, bu yöndeki çalışmalarımızın, balık tüketimin artırılması ve sağlıklı gıdaya erişimin sağlanması amacıyla ilerleyen süreçte, dünyada marka olmaya başlayan Türk somonu ve önümüzdeki avcılık döneminde de farklı balık türlerinde yeni kampanyalarla devam etmesi yönünde talimatlarını vermiştir.
Ülkemizde balık ve su ürünleri üretimi ne kadar? Üretimi artırma çalışmaları hakkında ne tür çalışmalar yürütülüyor?
Deniz ve iç sularımızda avcılık ve yetiştiricilikten olmak üzere, yıllara göre değişmekle beraber, yıllık ortalama 600-700 bin ton civarında su ürünleri üretimi gerçekleştirilmektedir.
Dünyada olduğu gibi ülkemizde de avcılık yoluyla yapılan üretimde sınır noktasına ulaşıldığı ve avcılık üretimini artırmaktan ziyade mevcut üretimin devamlılığının sağlanması gerektiği bilim insanlarınca kabul gören bir yaklaşımdır. Su ürünlerine artan talebin ise yetiştiricilikten sağlanabileceği değerlendirilmektedir. Su ürünleri yetiştiriciliği dünyada en hızlı gelişen sektörlerden biri olup, bu gelişmelere paralel olarak ülkemizde de su ürünleri yetiştiricilik sektörü, her yıl artan üretim miktarı ile büyümeye devam etmektedir.
750 BİN TON ÜRETİM
Ülkemizde 2018 yılında 629 bin ton su ürünleri üretimi gerçekleşmiş, bu üretimin yarısı avcılıktan yarısı yetiştiricilikten sağlanmıştır. 2019 yılında hem avcılık hem de yetiştiricilik üretiminde artış görülmüş olup 2019 yılında yetiştiricilik yolu ile 373 bin ton su ürünleri üretimi gerçekleştirilmiştir. Toplam üretimin ise 750 bin tonun üzerinde olduğu tahmin edilmektedir.
Su ürünleri avcılığında sürdürülebilirliği temin etmek ve üretimde devamlılığı sağlamak için koruma tedbirleri getirilmekte ve etkin bir biçimde uygulanmaktadır.
SU ÜRÜNLERİ ORGANİZE SANAYİ BÖLGESİ ADANA’DA KURULUYOR
Su ürünleri yetiştiriciliğinin artırılması amacıyla yürütülen çalışmalardan bazıları ise şunlardır: Yeni potansiyel su ürünleri yetiştiricilik alanları belirlenerek bu alanlar müteşebbislerin kullanımına sunulmaktadır. Avrupa'nın ilk tarıma dayalı Su Ürünleri Organize Sanayi Bölgesi (OSB) kurulum çalışmaları Adana ilinde devam
etmektedir.
Öte yandan, su ürünleri yetiştiriciliğinde yenilikçi uygulamalar ve modern teknoloji kullanımı teşvik edilmektedir. Yetiştiriciliği yapılan tür sayısının ve pazarda ürün çeşitliliğinin artırılmasına yönelik çalışmalar yürütülmektedir. Su ürünleri yetiştiricilik işletmelerinde üretimin teşvik edilmesi amacıyla çeşitli desteklemeler uygulanmaktadır.
Kaçak avcılıkla mücadele yöntemleriniz nelerdir?
Yasa dışı avcılıkla mücadele amacıyla; deniz ve iç sulardaki av sahalarında, balıkçı gemilerinde, karaya çıkış noktalarında, nakil güzergahlarında, işleme tesislerinde, toptan ve perakende satış yerlerinde ve soğuk hava depolarında belirli bir programa bağlı olarak yada ihbara dayalı baskın şeklinde denetim ve kontroller yapılmaktadır. Denetimlerde avlanılan türlerin yanı sıra av araçlarına, av sahalarına, ruhsat ve belgelere ilişkin hususlar denetlenmektedir.
28,6 MİLYON TL PARA CEZASI
2019 yılında su ürünleri avcılık faaliyetlerine ilişkin olarak 127 bin adet denetim yapılmış ve tespit edilen aykırılıklara istinaden 28,6 milyon TL idari para cezası uygulanmıştır. Bunların yanı sıra, yasa dışı avcılığın önlenmesi ve avcılık verilerinin toplanması amacıyla Bakanlığımızın 2016 yılında faaliyete geçirdiği, “Balıkçı Gemilerini İzleme Sistemi (BAGİS)” ve “Elektronik Seyir Defteri” uygulaması ile balıkçı filomuzdaki 12 metre ve üzeri boylardaki yaklaşık bin 600 balıkçı gemisinin avcılık faaliyetleri GSM ve uydu aracığıyla takip edilmekte, av faaliyetlerine ilişkin veriler kayıt altına alınmakta ve herhangi bir yasa dışı durum tespit edildiğinde gerekli yasal işlem uygulanmaktadır.
35 BİN DENETİM
1971 yılında yürürlüğe giren 1380 sayılı Su Ürünleri Kanunu'nda yasa dışı su ürünleri avcılığı faaliyetlerinde caydırıcılığın sağlanması amacıyla 6.11.2019 tarihinde kapsamlı değişiklikler yapılmış ve yapılan bu değişiklikler 1 Ocak 2020 tarihi itibarıyla yürürlüğe girmiştir. Kanun'un değişikliğinin yürürlüğe girdiği tarihten itibaren 2020 yılının ilk 3 ayında 35 bin denetim yapılmış, tespit edilen aykırılıklara istinaden 4,8 milyon TL idari para cezası uygulanmış ve ruhsatsız olarak avcılık yaptığı belirlenen şebeke adıyla tabir edilen, denizin ve gerçek kurallara uyan balıkçının hakkı olan balığı çalan, 50 adet değişik boy ve uzunluktaki gemiye el konulmuştur.
Su ürünleri yetiştiricilerine geçtiğimiz yıl yapılan destek miktarı ne kadar?
Bakanlığımız tarafından 2003 yılından bu yana uygulanmakta olan su ürünleri yetiştiriciliği desteklemeleri kapsamında 2019 yılında 65,6 milyon TL olmak üzere sektörümüze bugüne kadar 1.35 milyar TL, güncel değerle 743 milyon dolar destekleme ödemesi yapılmıştır. 2020 yılında da yetiştiricilik sektörümüzün desteklenmesine devam edilecek olup, bütçede gerekli ödenek ayrılmıştır.
15 Nisan tarihinde başlayan avlanma yasağında ne gibi uygulamalar yapılıyor? Su ürünleri gereksinimi nasıl karşılanıyor?
Karasularımızda 15 Nisan tarihinde başlayan av yasağı, endüstriyel balıkçılık olarak adlandırılan, gırgır ve trol yöntemi ile kitlesel balık avcılığı yapılan balıkçılık faaliyetlerini kapsamaktadır. Geleneksel avcılık olarak tabir edilen uzatma ağları, parekete vb. avlanma araçları ile kıyı balıkçılığı faaliyetlerini kapsamamaktadır. Av yasağı döneminde: su ürünleri ihtiyacının bir kısmı uluslararası sularda yapılan avcılıktan, bir kısmı geleneksel yöntemlerle yapılan kıyı balıkçılığından, önemli bir kısmı da yetiştiricilikten ve av sezonunda avlanılarak soğuk hava depolarında muhafaza edilen su ürünlerinden karşılanmaktadır.
Ülkemizde kaç adet balık çiftliği bulunuyor? Avlanma yasağı süresinde iç piyasada yeterli üretim yapılıyor mu?
2002 yılında 61 bin ton olan yetiştiricilik üretimi 2019 yılında 373 bin tona ulaşmıştır. Su ürünleri yetiştiriciliğinden sağlanan üretim miktarı artarken tesis sayıları ve kapasitelerinde artış olmaktadır. Yetiştiricilik yapan işletme sayımız 2002 yılında bin 245 adet iken bugün iki bin 127 adede ulaşmıştır. Yetiştiricilik tesislerinin toplam proje kapasitesi 520 bin ton seviyesindedir.
Özellikle balık av yasağı bulunduğu dönemlerde piyasaya balık arzı önemli ölçüde yetiştiricilik yoluyla elde edilen ürünlerle sağlanmakta ve böylece halkımızın hayvansal protein ihtiyacının karşılanmasına ve fiyat artışlarının da dengelenmesine önemli katkılar sağlamaktadır.
100’DEN FAZLA ÜLKEYE 200 BİN TON BALIK İHRACATI
Balıkçılıkta ülkemiz hangi konumda? İhracat ve ithalat rakamları hakkında bilgi verir misiniz?
Su ürünleri sektörü, Türkiye’nin ihracattaki önemli sektörlerinden biridir ve ülkemiz bu alanda bölgesinde lider ülke konumundadır. Su ürünleri yetiştiriciliği üretimi ve işleme teknolojilerindeki gelişmelere paralel olarak su ürünleri ihracatımızda da önemli bir artış görülmektedir.
2002 yılında 27 bin ton olan ihracatımız, 2019 yılında 200 bin tona, değer olarak da 97 milyon dolardan 1,03 milyar dolara çıkmıştır. 2002 yılında 23 bin ton (19 milyon dolar) olan ithalatımız ise 2019 yılında 91 bin ton (189 milyon dolar) olarak gerçekleşmiştir. Ülkemiz bu alanda net ihracatçı ülke konumundadır.
Yetiştiricilik yolu ile elde edilen ürünlerimiz, güvenilirliği, ürün kalitesi ve lezzeti nedeniyle büyük beğeni görmekte ve başta AB ülkeleri olmak üzere aralarında Japonya, ABD, Rusya ve Kore gibi ülkelerin de yer aldığı 100’ün üstünde ülkeye ihraç edilmektedir. İhracatımızın yaklaşık olarak üçte ikisi AB ülkelerine yapılmaktadır.
330 MİLYON BALIK KAYNAKLARA BIRAKILDI
Balıkçılık ve su ürünleri ile ilgili Genel Müdürlüğünüz tarafından yürütülen projeler hakkında bilgi verir misiniz?
Su Kaynaklarının Balıklandırılması Projesi ile, son 10 yılda yaklaşık 305 milyon adet sazan, 16,5 milyon alabalık, 7 milyon şabut, 718 bin çipura-levrek, 120 bin adet kalkan, 35 bin adet granyoz, 10 bin adet mersin balığı, 22 bin 900 adet yayın, bin adet bıyıklı balık (Barbus sp) ve bin adet lahoz olmak üzere toplamda yaklaşık 330 milyon adet balık kaynaklarımıza bırakılmıştır. Günümüzde balıklandırmada kullanılan balık sayısı yıllık 40 milyon adettir. Bu sayının 2023 yılında yıllık 100 milyon adete ulaştırılması hedeflenmiştir.
AV ARAÇLARI ÇANTA VE SÜS EŞYASI YAPIMINDA KULLANILIYOR
Bakanlığımızca 2014 yılında ülkemizde ilk defa kamu kaynağı kullanılarak “Denizlerin Terkedilmiş Av Araçlarından Temizlenmesi Projesi” başlatılmıştır. Proje ile bugüne kadar 600 lokasyonda 65 bin dekar alan taranarak, 450 bin metrekare ağ ve 4 bin 500 adet sepet, algarna ve benzeri av aracı çıkartılmıştır. Çıkarılan av araçlarından bazıları Bakanlığımız koordinasyonunda geri dönüşüm çalışmalarında kullanılarak, kadınlarımızın gelir elde etmesi için bazı sivil toplum kuruluşları tarafından çanta ve çeşitli süs eşyaları yapımında kullanılmıştır. Şimdiye kadar yaptığımız çalışmalar sonucu çıkarttığımız terk edilmiş av araçları ile yaklaşık 1 milyon 500 bin adet su canlısının ağlara takılarak ölmesinin engellendiği değerlendirilmektedir.
YAPAY RESİF PROJESİ İLE BALIK BOLLUĞU
Öte yandan, Bakanlığımızca yapay resiflere ilişkin politika oluşturulması ve ülkemiz koşullarına uygunluğunun belirlenmesi amacıyla 2009 yılında “Yapay Resif Master Planı” hazırlanarak, yapay resif yerleştirmeye uygun alanlar belirlenmiştir. Bu plan kapsamında Edremit Körfezi’nde ülkemizin ve Akdeniz'in en büyük hacimli yapay resif projesi “Su Ürünleri Kaynaklarının Yapay Resifler İle Korunması ve Geliştirilmesi Edremit Körfezi Pilot Projesi” uygulamaya konulmuş, bu kapsamda 6 bin 120 adet resif bloğu ve 224 adet anti trol bloğu üretilerek deniz tabanına yerleştirilmiştir. Projenin etkileri 2013-2017 yılları arasında izlenmiştir. İzleme çalışmalarında, göreceli olarak balık ve diğer su ürünleri bolluğunun arttığı görülmüştür. Projeden elde edilen bilimsel veriler ışığında İstanbul’da adalar bölgesinde de yeni bir yapay resif projesi başlatılmıştır.
EKOSİSTEM YAKLAŞIMLI BALIKÇILIK YÖNETİM PROJELERİ
Bakanlığımız tarafından, FAO iş birliğiyle ilk olarak Gökova Körfezi'nde ekosistem yaklaşımlı balıkçılık yönetimiyle ilgili projemiz tamamlanmıştır. Projeyle biyolojik çeşitlilik sürdürülebilir şekilde kullanılırken balıkçılarımızın gelirinde artış ve biyolojik zenginliğimizin gelecek nesillere sağlıklı bir şekilde aktarılması amaçlanmıştır.
BALIĞA SOFRALARINIZDA SIK SIK YER VERİN
Eklemek istedikleriniz?
Balıkçılarımız, getirilen düzenlemelere uygun avcılık yaptıkları takdirde: kaynakların uzun yıllar sürdürülebilir işletilmesi sağlanarak, yaptıkları yatırımların heba olması önlenecek, gelecek yıllarda da düzenli gelir sağlayarak, gerek milli ekonomimize gerekse insan beslenmesine ve istihdama önemli katkı sağlayacaklardır. Bu kapsamda balıkçılarımızın, Bakanlıkça getirilen kurallara uymaları gerek kendileri gerekse balıkçılığımızın geleceği açısından önem arz etmektedir. Herkesin bildiği gibi su ürünleri birçok vitamin ile omega-3 açısından oldukça zengin gıdalardır. Yüksek oranda protein barındırmaktadırlar. Diyet listelerinin vazgeçilmezlerindendir. Kısaca, balık ve diğer su ürünleri, sahip olduğu protein, enerji, vitamin ve mineraller gibi besin öğeleri ve sindirilebilirlik bakımından pek çok üstün özelliklere sahip, kaliteli ve değerli bir besindir. Balıkçılarımız ve su ürünleri yetiştiricilerimiz tarafından bin bir zahmetle üretilen ve besin değeri yüksek olan üstün özelliklere sahip bu değerli ürüne sofralarımızda sık sık yer vermeliyiz. Su ürünleri gelecek nesillere bırakmak zorunda olduğumuz bir emanettir.