Hatay dağ ceylanı, bozkır ve yarı bozkır yapıya sahip tepelik ve dağlık alanlarda yaşar. Yaşam alanları yoğun ormanlık ve kayalık alanları içermez. Dünyada İsrail, Güney Lübnan, Arabistan Yarımadası ve İran’da yayılım göstermektedir. Ülkemizde dağ ceylanı tek bir popülasyon halinde ve sadece Kırıkhan ilçesinin Türkiye Suriye sınır hattında oldukça dar bir alanda bulunmaktadır. Bu da dünyadaki en kuzey yayılış alanıdır.
Küresel popülasyonlarının şu anda toplamda 3 bin civarında olduğu tahmin edilmektedir ve bu popülasyon azalma eğilimindedir. Güncel IUCN (Dünya Doğa ve Doğal Kaynakları Koruma Birliği) Kırmızı Liste değerlendirmesi türün tehlikede (EN) olduğuna karar vermiştir. Hatay ilimizde günümüz itibarı ile yaklaşık 900 civarında dağ ceylanı bulunmaktadır ve popülasyon için dünyadaki azalma eğilim; aksine, yapılan çalışmaların katkısı ile de belirgin bir artma eğilimi olduğu söylenebilir.
Ceylanlar özellikle tarım alanlarına yakın olan tepelik dağlık alanları yaşam alanları tercih ederler. Besinleri kış aylarında ot ağırlıklı, yaz aylarında ise çalı ve yaprak ağırlıklıdır. Toynaklı bir tür olan Hatay Dağ Ceylanı ortalama 17-25 kg ağırlığında, 60 cm yüksekliğinde ve 1 metre uzunluğundadır. Dişilerinki daha kısa ve cılız olmak üzere her iki eşeyin de boynuzları vardır. Oldukça çevik (80 km hıza çıkabilmektedirler) kabul edilebilecek bu hayvanların görme, işitme ve koku alma duyuları da son derece keskindir. Tüm otoburlarda olduğu gibi geniş bir görüş açısına sahiptirler. Renkleri doğa ile uyumlu kahverengi, karın bölgesi ise beyazdır.
Yılda bir kere mayıs-haziran aylarında genellikle tek yavru doğururlar ve gebelik süreleri yaklaşık altı ay kadar sürmektedir. Yavrular üç aylık olduklarında sütten kesilirler. Ortalama ömürleri 8-12 yıldır. Susuzluğa oldukça dayanıklıdırlar. Mevsimine göre erkek, dişi ve genç bireyler olarak ayrı küçük gruplar halinde yaşamlarını sürdürmektedirler.
YÖRE HALKI TARAFINDAN KUTSAL SAYILIYOR
Hatay’ın Kırıkhan ilçesinin sınıra yakın bölgesinde yaşayan ceylanlar için bir koruma kaynağı da bölgenin sınır hattında bulunması nedeniyle kimi yerlerinin askeri bölge olması. Ancak bunun yanında ceylanlar yöre halkı tarafından kutsal sayılmakta ve bir anlamda da korunmaktadır. Vatandaşlar, ceylanı kutsal kabul ediyor ve öldürmeleri halinde başlarına kötü şeyler geleceğine inanıyor. 2008 yılında varlığının tespit edilmesiyle birlikte koruma çalışmaları da başlamıştır. 2013 yılında 13 hektarlık bir alanda Dağ Ceylanı Üretim İstasyonu kurulmuştur ve günümüz itibarı ile istasyonda 39 hayvan bulunmaktadır. Yine Hatay-Kırıkhan’da 25 Aralık 2019 tarihinde 13.288 hektarlık alan tür için “Hatay Dağ Ceylanı Yaban Hayatı Geliştirme Sahası” ilan edildi. 2009 yılında yapılan ilk sayımlarda 150 civarında olduğu değerlendirilen Gazella gazella türü Hatay dağ ceylanlarının sayıları, 2012 yılında 235, 2018 yılı sonunda 750 ve günümüzde de 900 civarına ulaştı. dağ ceylanlarının varlığındaki artışın bölgenin ekoturizmine de katkı sağlayacağı beklenmektedir.