Dr. M. Erhan EKMEN    

Büyük sorunlar karşısında en başarılı çözümleri bazen küresel, bazen de yerel seviyede üreten kooperatiflere ait hikayeler paylaştığım Dünyadan Kooperatif Hikayeleri başlığı altında bu sefer sizlerle Kuzey Avrupa’ya gidiyoruz. İklimin yaşam şartlarını zorladığı, neredeyse hemen her konuda kooperatifçilik faaliyetinin yapıldığı ve piyasalara kooperatiflerin hakim olduğu bu bölgede, Finlandiya’dan holding boyutunda dev bir kooperatifler birliğinin gelişimini okuyacağız.

Finlandiya’nın özgür olmadığı dönemlere kadar uzanan bu hikayede, kırsal alanda faaliyet gösteren fabrikaların ürünlerinin köy pazarlarında satışıyla başlayan mücadelenin, kooperatifçilik ile nasıl ülke sınırları dışına çıktığını göreceğiz. Pazarlama aşamasında elektronik ortamda yapılan faaliyetlerin, özellikle de kooperatife ait banka tarafından sağlanan kredi kartının ve risturn uygulaması ile örtüşen hediye puan (bonus) sisteminin başarılı sonuçlar verdiğine şahit olacağız. Sanırım birçok okurumuz, ülkemizde kredi kartları ile yaşanan sorunlar karşısında belki de en iyi çözümün kooperatif bankacılığı ile sağlanabileceğini düşünecekler.

Mübarek Kurban ibadetlerinizin bereket getirmesini, birlik ve beraberlik içinde sağlıklı, huzurlu günlere vesile olmasını diliyor, Kurban Bayramınızı kutluyorum.

Finlandiya, dünyada kooperatifçilik bakımından en ileri olan ülkelerden biridir. Toplam nüfusu 5 milyondan fazla olan ülkede 4 milyondan fazla kooperatif ortağı bulunmaktadır. Bunların 2,4 milyondan fazlası, S Grubu olarak da bilinen SOK (Suomen Osuuskauppojen Keskuskunta Corporation) Kooperatifleri birliği ortağıdır. Büyük bir holding gibi çalışan bu grup, perakende ve hizmet ticareti konusunda faaliyet gösteren 22 bölgesel ve yerel üretim ile pazarlama kooperatifinin bir araya gelmesiyle oluşmuştur. S Grubu'nun 40 binden fazla çalışanı, 4 süpermarket zinciri, servis istasyonları, otelleri, restoranları ve otomobil bayileri bulunmaktadır. Bütün ülke sathı dışında, diğer Baltık ülkeleri ve Rusya dahil olmak üzere uluslararası erişimi olan 1,841 satış noktası vardır. 12 milyar avroluk satış ve yüzde 45’lik pazar payı ile S Grubu açıkça güçlü bir konumdadır. Faaliyetleri arasında tarımsal üretim önemli bir yer almakta ve manav ürünlerinde piyasada etkin durumundadırlar.

SOK Kooperatifi Uluslararası İlişkiler Direktörü Anne Santamäki, Kooperatifin 1904'te ilk kurulduğunda, Finlandiya’nın Rusya'nın bir parçası olduğunu ve çok fakir olduğunu o günlerden bu yana inişler ve çıkışlar yaşadıklarını söylemektedir. Santimatiki’nin yaptığı açıklamaya gore kooperatif konsepti, çok ihtiyaç duyulan kırsal satış noktaları ve finansal eşitliğin teşvik edilmesi gibi nedenlerle ülkede hızla yayılmış. Kooperatifler hızlı büyümüş ve 1950'lere kadar güçlenmiş. Sonra Avrupa'nın geri kalanında olduğu gibi, insanlar kırsal kesimden kasabalara geçmeye başlamışlar ve 1990'lara kadar gerçekten büyük sıkıntılar yaşanmış, pazar payları yüzde 15,9'a kadar düşmüş. Grup 1980'lerde, büyük yapısal değişikliklerin gerekli olduğunu fark etmiş. Birçok kırsal satış noktasını küçültüp ve endüstrisini kapatıp, bunun yerine müşteri ve ortaklarına odaklanmış. Mevcut bölgesel kooperatifler ağı oluşturulmuş ve sadece birkaç yıl içinde Grup mali çöküşün eşiğinden kârlılığa geçmiş. Bazı kooperatifler 1990'ların sonunda, ilk kez “Bonus” sistemini başlatmışlar. Hızla gelişen bu sistem 1994'te ülke çapında yaygın hale gelmiş.

Bonus sisteminde, kooperatif ortakları S Grubu satış noktalarında alışveriş yaparken Grubun bankası olan S-Pankki Bankası tarafından verilen “S-Etukortti” üyelik kartlarını kullandıklarında, harcanan paranın % 1 ila % 5'i arasında bir parayı Bonus adı altında geri alıyorlarmış. Bu yolla kooperatif ortaklarına yıllık ortalama 400 milyon avro iade ediyorlarmış. 2003'ten bu yana Estonya, Letonya, Litvanya ve Rusya'daki otel ve süpermarketlere genişlemeyle, 2007'de açılan bankayla ve Poimuri müzik indirme portalı, çiftlik malzemeleri satılan Agrinet online mağazası gibi e-ticaret hizmetlerindeki gelişmelerle son 20 yılda çok hızlı bir büyüme yaşamışlar.

Santamäki'ye göre, bundan sonraki hedefleri olarak Grup medya ve pazarlama stratejisini güncelleme süreci içine girmiş. Finlandiya'da bugüne kadar ülkede en üst seviyeye ulaşan kooperatiflerin bundan sonra da sorunlar karşısında yine yeni bir şeyler ifade edebilmesini sağlamaya çalışıyorlarmış. 20.Yüzyılın başlarında bir örme, bir fırça ve bir hindiba fabrikası ile başladıkları köy mağazalarından ve tarımsal üretim tesislerinden, uluslararası otel zincirlerine, 24 saat servis veren istasyonlara ve çevrimiçi bir bankaya kadar, 100 yıldan fazla bir sürede çok etkileyici bir değişimle birçok işi başarmışlar.