Pamuk tarımının ülkemiz ve dünya için önemi nedir? Türkiye’nin pamuk tarımında dünyada edindiği yer hakkında bilgi verir misiniz?
Pamuk elliden fazla sanayi kolunun ham maddesini oluşturan elyafı dokuma ve tekstil sanayiinde, tohumu yağ sanayiinde, küspesi hayvan yemi olarak kullanılan, oluşturduğu katma değer ve istihdam imkânları ile ülke ekonomileri için stratejik öneme sahip bir tarım ürünüdür.
Ülkemizde 2019 yılında pamuk ekim alanı 478 bin 807 hektar, kütlü pamuk verimi ise dekar başına 460 kg’dır. Ülkemiz 2019-2020 üretim sezonunda dünyada pamuk ekim alanında 11, lif pamuk veriminde 3, lif pamuk üretiminde 6, pamuk tüketiminde 5. sırada yer almaktadır.
RENKLİ PAMUĞUN TARİHİ OLDUKÇA ESKİ
Renkli pamuğun tarihsel gelişim sürecini anlatır mısınız?
Renkli pamuğun geçmişi beyaz pamuğun geçmişi kadar eskidir. Peru'da, yaklaşık 5000 yıldan beri yetiştirilmektedir ve tarihi kalıntılarda çok değişik renklerde kumaş parçaları bulunmuştur. Renkli pamuk lifleri önce renkli balık ağı yapımında, 16. yüzyılda ise geleneksel kıyafetlerin yapımında kullanılmaya başlanmış ancak zamanla doğal renk pigmentli pamukların düşük lif kalite özelliklerine sahip olmaları sebebiyle kullanımından vazgeçilmiştir. Birleşmiş Milletler’in 1972 ve 1992'de Çevre ve Gelişme Deklarasyonu'nu yayınlamasının ardından 1982 yılında ABD’de Sally Fox pamukta ıslah çalışmalarına başlamış, 1988 yılında makine ile eğrilebilir, kahverengi, yeşil, gri, sarı ve turuncu renklerde pamuk çeşitleri tescil ettirilmiş ve bu çeşitlerden elde edilen pamuklar tişört, ceket, çorap ve battaniye yapımında kullanılmaya başlanmıştır.
Renkli ve beyaz pamuğun verim ve kalite olarak bir farkı var mı?
Melezleme programlarıyla renkli pamuk ıslahı, bitkide bulunan farklı kozalardaki lif renklerinin istikrarlı sabit olmaması sebebiyle verimli, lif kalite değerleri yüksek pamuk çeşitleri geliştirmek, beyaz pamuklara göre çok daha zor olmaktadır. Renkli pamuklar, verim ve lif kalite değerleri beyaz pamuklardan yaklaşık yüzde 50 daha düşük olması sebebiyle ve yüksek üretim kapasitesine sahip makineler ile eğirilemediği için kullanılamamaktadır.
TÜRKİYE’DE İLK RENKLİ PAMUK ISLAHI 2005’TE YAPILDI
Ülkemizdeki renkli pamuk çalışmaları ne zaman başladı? Tescil edilen renkli pamuk çeşitleri hakkında bilgi verebilir misiniz?
Nazilli Pamuk Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü 1934 yılında kurulmuş konu araştırma enstitüsü olup, ülkemizde yalnızca pamuk araştırmaları konusunda araştırmalara öncülük etmektedir. Çalışmalarımız kapsamında melezleme ıslahı yöntemiyle “Nazilli 87 x Devetüyü” pamuk çeşitlerinin melezlenmesiyle elde edilen renkli pamuk 2005 yılında Nazilli DT 15
(devetüyü) adıyla tescil ettirilmiştir.
Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi tarafından 2009 yılında Emirel (kahverengi), Akdemir (kahverengi), Doğu Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü tarafından ise 2014 yılında Sarıgelin (açık kahverengi) ve Gelincik (kahverengi) pamuk çeşitleri tescil ettirilmiştir.
Ülkemizde melezleme ıslahı ile elde edilen tek renkli pamuk çeşidi Nazilli DT 15 (devetüyü)’tir. Diğer çeşitler seleksiyon ıslahı yöntemine göre (genetik varyasyon oluşturmadan mevcut olan varyasyondan içinden seçim yaparak) elde edilerek tescil ettirilmiştir.
Doğal renkli pamukta renk sayısını genişletmek, lif kalite ve verimini yükseltmek için çalışmalar devam etmektedir. Ticari açıdan, kahverengi ve yeşil tonlarının üretimi yapılabilmektedir. Doğal renkli pamuk tarımı organik tarıma adapte olmuş ve birlikte önemli bir anlam ifade etmektedir.
DOĞAL RENKLİ PAMUKLAR İNSAN SAĞLIĞINA DOST
Renkli pamuğun insan ve çevre sağlığı açısından önemi nedir?
Beyaz renkli pamuklardan üretilen kumaşlar, beyazlatıcı kimyasallarla ağartıldıktan sonra kimyasal boyalarla renklendirilip dokuma sanayinde kullanılmaktadır. Kimyasal ağartma ve boyama işlemlerinde su kullanımı çok yüksek olup, buradan çıkan atık suların içerdiği azodyes diye sınıflandırılan bu boya ve ağır metal iyonlarındaki kanserojen maddeler insan sağlığını ve su kaynaklarını tehdit etmeleri sebebiyle kullanımına kısıtlamalar getirilmiştir.
Tekstil sanayisinde kullanılan kimyasal miktarı üretilen tekstil ürünün ağırlığının yüzde 10’u ile yüzde 100’ü arasında değişmektedir. Bir ton tekstil kumaşı için 20 ile 230 metreküp su tüketildiği, bir kilogram kumaş için kullanılan enerjinin yüzde 25’ i kumaş terbiyesi için kullanıldığı düşünüldüğünde tekstil sanayii insan ve çevre sağlığına önemli ölçüde zarar vermektedir.
Doğal renkli pamuk, tekstil endüstrisinin ekoloji, sürdürülebilirlik ve eko tekstil kavramlarının ön plana çıkmasıyla ham pamuğun elde edilmesinden, son ürüne kadar geçen işlemlerde, çevreye ve insan sağlığına zarar vermeyen çevreci ve insanlığa yakışır üretim stratejileri, doğal ve organik olarak yetiştirilebilmesi sebebiyle önem kazanmaktadır.
Renkli pamuklar özellikle bebek kıyafetlerinde, UV koruma faktörü ve cilt alerjisi olan kişilerde el sanatları, örgü, giyim eşyaları, ev dekorasyonları ve mefruşat alanlarında kullanılmaya başlanmıştır. Bu ürünler ABD, Avrupa ve Japon pazarlarında yer almaktadır.
BEYAZ PAMUĞA GÖRE MALİYETİ YÜKSEK
Ülkemizde renkli pamuk üretimi ve satışı yapılıyor mu?
Ülkemizde şu anda renkli pamuk üretimi ve satışı yapılmamaktadır. Doğal renkli pamuk beyaz renkli pamuğa göre verim ve kalite değerleri yüzde 50’ye yakın düşük olması, iplik kayıplarının fazla olması sebepleriyle maliyeti beyaz pamuğa göre çok daha yüksek olduğu için üretiminin sözleşmeli üretim ile yapılması gerekmektedir.
Renkli pamuk çeşitlerinin üretimi yapılmadığı için tohumları genellikle genetik materyal olarak saklanmaktadır. Bu sebeple geniş alanlara ekilebilmesi için gerekli olan tohumluk miktarının sağlanabilmesi en az 2 yıllık bir tohum üretim programının yürütülmesi ile mümkün olabilecektir.
RENKLİ PAMUK KONUSUNDA YENİ PROJELER GELİŞTİRİLİYOR
Renkli pamuk ile ilgili hayata geçirilecek yeni projeler var mı? Varsa kısaca bilgi verir misiniz?
Nazilli Pamuk Araştırma Enstitüsü olarak Pamukkale Üniversitesi Tekstil Fakültesi iş birliği ile “Doğal Renkli Pamuğun Yüksek Katma Değerli Tekstil Ürünleri Üretiminde Kullanım Olanaklarının Araştırılması” projesi 2020 yılı içinde TAGEM’e sunulmuştur. Kabul olması halinde kısa bir zaman içerisinde çok güzel sonuçlar alacağımızı umuyorum. Proje sonucunda geliştirilen doğal ürünler kumaş ve dokumalar tekstil sanayiinde üretim yapan firmalara tanıtılarak, katma değeri yüksek ürünler üretmeleri teşvik edilerek ülkemiz tekstil sanayinin ülke ekonomisine katkısının arttırılması amaçlanmaktadır.