OCAK-ŞUBAT 2021 / KAPAK KONUSU
TAGEM yerli ve milli inovatif projelere devam edecek
Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü (TAGEM), ülkemiz tarımsal üretiminin her alanında önemli araştırma-geliştirme çalışmaları yapmaya devam ediyor. Kurumun 2021 hedefleri ve Covid-19 pandemi süreci ile ilgili çalışmalarını TAGEM Genel Müdürü Dr. Nevzat Birişik dergimiz için değerlendirdi.
TAGEM Genel Müdürü Dr. Nevzat Birişik, ülkemiz tarımının yerli ve milli bir yapıya kavuşturulması ve tam bağımsız olmak için en temel gereksinim olan gıdanın kendi imkanlarımızla geliştirilerek ülke ihtiyaçlarının karşılanmasının ancak AR-GE ve inovasyona yapılan yatırımlarla mümkün olacağını vurguladı. TAGEM’in yüzyıllık birikimi, uzman kapasitesi ve altyapısı ile tarımsal AR-GE alanında oldukça önemli olan bu görevi üstlendiğini hatırlatan Birişik, 2020 yılında yürütmüş oldukları projelere değindi.
2020 yılında tahıllar ve yemeklik tane baklagillerde 53 çeşit, endüstri bitkilerinde 16 çeşit, çayır mera ve yem bitkilerinde 8 ve tıbbi aromatik bitkilerde 2 çeşit olmak üzere toplam 79 çeşidin tescil olduğunu belirten Birişik, yine 2020 yılında TAGEM’e bağlı enstitülerce 16 adet meyve, 9 adet sebze ve 6 adet süs bitkisi olmak üzere 31 adet çeşidin tescil edildiğini ifade etti.
Yerli ve Milli Elektrikli Traktör Projesi ile Türkiye’nin ilk yerli ve milli tarla sınıfı diye anılan 105 BG gücünde, 4 teker tahrikli (4x4) manevra ve dümenleme kabiliyeti sınıfındaki traktörlere göre iyileştirilmiş Elektrikli Traktör Prototipi ortaya çıktığını anımsatan Birişik, “Prototipimizin üzerinde bulunan tüm özel yazılımlar yerli mühendisler tarafından yapılmış olup, yüzde 100 yerli ve millidir. Batarya şarj sistemi, kablolu şarj fişi (PLUG–IN) bağlantısına uygun olup ulaşılabilirliği kolaydır. Şarj ünitesi traktörün bünyesinde olup, şarj için trifaze priz yeterlidir” dedi.
Halk Elinde Anadolu Mandası Islahı Ülkesel Projesi’nin 18 il, Anadolu mandası ırkında 18 alt projeyle 28 bin hayvan materyali ve 3 bin 200 yetiştirici ile yürütülmekte olduğunu kaydeden Birişik, 2021 yılında da projeye devam edileceğini belirtti. Halk Elinde Küçükbaş Hayvan Islahı Ülkesel Projesi’nde proje dışındaki yetiştiricilere de 150 bin baş erkek ve 350 bin baş dişi damızlık sağlanabilecek düzeye gelindiğine işaret eden Birişik, “Anadolu Alacası Geliştirme Projesi’nde kendi koşullarımıza uygun damızlık materyal yetiştirme konusunda aday boğa ve dondurulmuş boğa sperması üretimi amacıyla Doğu Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü/Adana’da çalışmalar başlatılmıştır” diye konuştu.
Ülkemizde gerek özel sektör gerekse kamu sektöründe yumurtacı damızlık ıslahı konusunda çalışma yapan tek kuruluşun TAGEM’e bağlı Tavukçuluk Araştırma Enstitüsü olduğunu belirten Birişik, “Ülkemiz damızlık yumurta tavukçuluğu büyük oranda dışa bağımlı iken, 2 adet kahverengi (ATAK-S ve ATAK) ve 2 adet de beyaz yumurtacı (ATABEY, AKBAY) olmak üzere 4 adet yumurtacı ebeveyn ve hibrit hat enstitü tarafından geliştirilmiştir. Bu hibritlerin, Ulusal Irk Tescil Komitesi ve Türk Patent Enstitüsünce Marka Tescili yapılmıştır. Daha önce tamamı yurt dışından geldiği düşünüldüğünde yerli ebeveynlerin ekonomiye katkısı ciddi boyutlara ulaşmıştır. 100 bin adet damızlık 120 bin adet hibrit üretilmesi planlanmaktadır. Piyasaya vereceğimiz damızlık sayısı yıllık ihtiyacımızın yaklaşık yüzde 8-9’udur” şeklinde konuştu.
Türkiye, etçi tavuk konusunda tamamen dışa bağımlı iken enstitüde ülke şartlarında en iyi verimi veren etlik piliç ANADOLU-T hibrit hattı geliştirildiğini kaydeden Birişik, ayrıca ANADOLU-T için Türk Patent Enstitüsünce de Marka Tescili ve Ulusal Irk Tescil Komitesince tescili yapıldığını belirtti. Birişik, “Tescili yapılan bu hat Türkiye’nin ticari önemi olan ilk etlik piliç hayvan hattıdır” dedi.
“Türkiye Tarım Topraklarının Bitki Besin Maddesi ve Potansiyel Toksik Element Kapsamlarının Belirlenmesi, Veri Tabanının Oluşturulması ve Haritalanması Projesi” kapsamında yürütülen 22 projeden 5 projenin 2020 yılında sonuçlandırıldığını belirten Birişik, Proje kapsamında elde edilen verilerin Toprak Veri Tabanına aktarıldığını ifade etti.
AR-GE PROJELERİNE 95,3 MİLYON LİRA DESTEK
“Organik Atık ve Artık Yönetimi” ülkesel projesi kapsamında 2020 yılında 3 proje sonuçlandırdıklarını kaydeden Birişik, “Tarım topraklarında kirlilik seviyesinin belirlenmesi ve kirlilik sorunu olan alanlara çözüm getirmek için araştırma projeleri yürütülmektedir. 2020 yılında Ege Bölgesi’nde jeotermal etki altındaki bağ alanlarında bor toksikliği projesini tamamladık” dedi. Birişik, “Bakanlığımızın tarımsal AR-GE alanında özel sektörün AR-GE altyapısını geliştirmek, kamu-özel sektör iş birliğini artırmak, var olan altyapıyı daha etkin kullanmak, AR-GE sonucu elde edilen katma değeri yüksek ürünlerin/sonuçların ticarete ve uygulamaya aktarılmasını sağlamak amacıyla 2007 yılında başlattığı AR-GE Destek Programı’na bugüne kadar bin 896 proje başvurusu yapılmış olup bunlardan 429 adedi destek kapsamına alınarak 95,3 milyon TL destekleme ödemesi yapılmıştır. 2020 yılı AR-GE Destek Programı çağrısı döneminde 209 proje başvurusu yapılmış olup bu projeler için değerlendirme süreci devam etmektedir” şeklinde konuştu.
ANA HEDEFİMİZ “BIG DATA”YA ULAŞMAK
TAGEM Genel Müdürü Dr. Nevzat Birişik, 2021 yılında gerçekleştirilmesi hedeflenen faaliyet ve projeler ve yeni yıl beklentilerinden de bahsetti. Hayvancılıkta yürümekte olan proje faaliyetlerinin devam edeceğine işaret eden Birişik, şunları kaydetti:
“Ülkesel Merinos Geliştirme Projesi ile birlikte, Bandırma Hayvancılık Araştırma Enstitüsü Karacabey merinosu koyunlarının ve Bahri Dağdaş Uluslararası Tarımsal Araştırma Enstitüsü bünyesinde yetiştirilen Anadolu merinosu koyunlarının ıslahında ve yetiştiriciliğinde kullanılan barınak altyapısının modernleştirilmesi, destekleyici genetik ve üremeye yardımcı unsurların devreye sokulması ve yapılan ıslah programının daha detaylı, etkili ve hayvancılığı ileri ülkelerin seviyesine ulaştırmayı amaçlıyoruz.
Dünyada bir ilk olan ‘Hayvan Takip Sistemi’ ile hayvanların canlı olup olmadığı, hangi koordinatlarda bulunduğu gibi bilgilerle her zaman hayvanların tam sayımını sağlayacak ve sanal karantina uygulamaları, el terminalleri ile hayvan sağlığı hizmetlerinde uygulayıcılara kolaylıklar sağlayarak işletme yönetimi basitleştirilecek. Yaklaşık 20 bin adet büyükbaş hayvan sisteme dâhil edilerek izlenecek. Toplanan veriler makine öğrenmesi ile algoritmalar oluşturulacak. Ana hedefimiz dünyanın üzerinde çalıştığı ‘BIG DATA’ya ulaşmak. Sistemin izleme merkezi Uluslararası Hayvancılık Araştırma ve Eğitim Merkezi Müdürlüğüne kurulacak.”
Birişik, “Meyve Sinekleri Mücadelesinin Yönetimi”, “Türkiye Ulusal Bakteriyofaj Çalışmaları Projesi” ve “Stratejik Ürünlerde Toprak Kökenli Patojenlerin İzlenmesi ve Yönetimi” isimli projelere de başlanılacağını vurguladı. Türkiye Tıbbi Bitkilerinin Potansiyelinin Belirlenmesi ve Kullanımının Yaygınlaştırılması” adlı kamu-üniversite ve özel sektör iş birliği ile ülkesel büyük proje hazırlık çalışmalarının başlatıldığını ifade eden Birişik, “Projenin 2021 yılının ortalarında hayata geçirilmesi planlanmaktadır” dedi.
YERLİ VE MİLLİ ROBOTAGEM
Birişik, Bağcılığa Uygun Tarımsal Otonom Robot Tasarımı (ROBOTAGEM) ile üzüm bağlarında çeşitli araştırmalarda kullanıma uygun hareketini elektrik motorları ile sağlayan ve enerji kaynağı olarak lityum iyon batarya kullanan yerli ve milli otonom robot tasarım ve imalatı yapılacağını kaydetti. Ülkesel olarak yürütülen “Biyolojik Gübrelerin Geliştirilmesi” projesi kapsamında bir proje daha başlatıldığına işaret eden Birişik, “Türkiye’de tuzluluk sorunu olan alanlardan izole edilecek mikroorganizmalardan gübre materyali geliştirilmesini amaçlıyoruz. Tarımsal kuraklığın belirlenmesi ve izlenmesi çalışmaları kapsamında Ankara ili buğday parsellerinde, tarımsal kuraklık hassasiyetinin belirlenmesi, izlenmesi ve kuraklığa dayanaklı yönetim politikalarının geliştirilmesi projesi ile bölgede parsel ölçeğinde olası tarımsal kuraklığın izlenip etkileri belirlenerek Bakanlık politikaları ve stratejileri için veri sağlanacak” dedi.
TAGEM AR-GE sonuçlarından faydalanarak uygulama birimleri olan BÜGEM, DSİ, TRGM’ye katkı sağlamak üzere “Kısıntılı Sulama Teknik Yayın” hazırlanacağını da belirten Birişik, “Dijital Sulama Yönetimi Sistemi Geliştirilmesi (DiSU) Projesi 2021 yılı itibarıyla gündeme alınmıştır. Uzaktan algılama teknikleri ile elde edilen verilerin, bitki su tüketimine dayalı olarak sulama, kuraklık ve verim tahmini çerçevesinde değerlendirilmesi için bir dijital sulama (DiSU) sisteminin kurulması hedeflenmektedir” şeklinde konuştu.
BİRİM ALANDAN ALINAN VERİMİN ARTMASI ÇOK ÖNEMLİ
Covid-19 pandemi sürecinin TAGEM faaliyetlerini nasıl etkilediği ve faaliyet alanlarında bu konuyla ilgili önlem ve çalışmaların neler olduğu yönündeki soruyu da cevaplandıran Birişik, şunları kaydetti:
“Tüm dünyayı etkisine alan Covid-19 pandemisi Araştırma Enstitülerimizin çalışmalarını da şüphesiz etkilemiştir. Ancak araştırmacılarımızın gayreti ile tedbirler alınarak çoğu araştırma projelerimizin tarla/bahçe/sera denemeleri planlanan takvime göre devam etmektedir. Bugün dünyada tarımsal arzın sürdürülebilirliğini tehlikeye sokan pek çok kısıt bulunmaktadır. Bu tür pandemi vakalarında temel gıda ürünlerine ham madde teşkil eden pek çok tarımsal üründe kendi kendine yeterlilik ve arzın sürdürülebilirliğinin sağlanması hayati önem taşımaktadır. Tarımsal üretimin sürdürülebilirliği küresel kısıtlar ekseninde düşünüldüğünde birim alandan elde edilecek verimin artırılması diğer önemli bir konu olarak gündeme gelmektedir. Bu süreçte kamusal anlamda AR-GE’de öncü kuruluşlardan birisi olan TAGEM: tarımsal üretimin gerçekleşebilmesi ve devamlılığının sağlanabilmesi adına toprak ve su kaynaklarımızın optimum kullanımını sağlayacak bilgi ve teknolojileri kullanarak yerli ve milli inovatif çözümler üretmektedir ve üretmeye devam edecektir.”