OCAK-ŞUBAT 2021 / GÜNDEM
Covidle birlikte çiçeğe olan ilgi arttı
Özel günlerin ilk akla gelen hediyesidir çiçekler. Kimi zaman bir buket, kimi zaman bir vazo kimi zaman da saksıdaki çiçeklerle kutlarız özel günleri. Sevgililer Günü de bu özel günlerin ilk sıralarında yer alıyor. Sevdiklerini rengarenk çiçeklerle sevindirmek isteyenler ilk olarak çiçekçilerin yolunu tutuyor. Peki hem hediye ettiğimizde hem de aldığımızda ruhumuza bu kadar iyi gelen çiçeklerin üretimi ile ilgili ülkemizdeki durum nedir? Çiçek satışları en çok hangi günlerde artıyor? Sektörün ekonomik büyüklüğü nedir? Biz de bunlar ve benzeri merak ettiğimiz soruları Süs Bitkileri ve Mamulleri İhracatçıları Birliği Yönetim Kurulu Başkanı İsmail Yılmaz’a yönelttik.
Öncelikle süs bitkisi ve kesme çiçek nedir kısaca bilgi verir misiniz?
Süs bitkileri sektörü, bitkisel üretim içinde önemli bir yere sahiptir. Süs bitkileri, yaygın kullanım amaçlarına göre dört ürün grubu altında sınıflandırılıyor. Bunlardan ilki olan “Kesme Çiçekler” genellikle buket, sepet, çelenk ve aranjmanlarda kullanılan, çiçek, gonca, dal ve yaprakların taze, kurutulmuş, boyanmış veya ağartılmış olarak kullanıma sunulmuş durumlarını ifade etmektedir. “Dış Mekân Süs Bitkileri” genellikle park ve bahçelerin düzenlenmesinde, kara yolu ve metropollerin ağaçlandırılmalarında ve rekreasyon sahalarında kullanılan ağaç, ağaççık, çalı ve otsu bitkilerdir. Doğadaki bütün bitkiler dış mekân süs bitkisi olarak kullanılabilmektedir. “İç Mekân (Saksılı) Süs Bitkileri” de evlerde, ofislerde ve salonlarda iç dekorasyonda yeşil bir mekân oluşturmak için kullanılan bitkilerdir. Çiçekli iç mekân süs bitkileri, yaprak güzelliği olan iç mekân süs bitkileri ve kaktüsler olmak üzere üç gruba ayrılabilirler. Son olarak “Doğal Çiçek Soğanları” ise doğada kendiliğinden çoğalan toprak altında soğan, yumru ve rizom gibi özelleşmiş organları bulunan otsu bitkiler olup "geofit" olarak tanımlanmaktadır.
İZMİR, ÜRETİMDE İLK SIRADA
Ülkemizdeki süs bitkileri ve kesme çiçek sektörü hakkında bilgi verir misiniz? Ülkemizde ne kadar alanda üretim yapılmaktadır?
Türkiye, süs bitkileri yetiştiriciliğinde uygun iklimsel ve coğrafi koşulları, pazar ülkelere yakınlığı ve ucuz iş gücüne sahip olması gibi nedenlerle önemli avantajlara sahiptir. Türkiye’de 2019 yılı verilerine göre toplam 52 bin 477 dekar alanda süs bitkileri üretimi yapılıyor. Toplam alanın 37 bin 699 dekarında dış mekân süs bitkileri, 12 bin 374 dekarında kesme çiçek, bin 992 dekarında iç mekân (saksılı) süs bitkileri ve 412 dekarında da çiçek soğanları üretimi gerçekleştiriliyor.
Türkiye’de süs bitkileri üretiminin en fazla yapıldığı iller sırasıyla İzmir, Sakarya, Antalya, Yalova ve Bursa’dır. Sakarya, Yalova, İstanbul, Adana, Osmaniye iç ve dış mekân bitkileri üretiminde önemli yere sahiptir. Antalya ve İzmir ise kesme çiçek üretiminde en önemli illerdir. Üretim alanı olarak bakıldığında İzmir 16 bin 353 dekar alanda yapılan süs bitkileri üretimiyle ülkemizde ilk sırada yer alıyor. İzmir’i, 10 bin 754 dekar alandaki üretimiyle Sakarya, 5 bin 944 dekar alandaki üretimiyle Antalya, 3 bin 793 dekar alandaki üretimiyle Yalova, 2 bin 988 dekar alanda üretimiyle Bursa, 2 bin 500 dekar alanda üretimle Edirne, bin 499 dekar alanda üretimle Adana, 925 dekar üretimle Manisa, 839 dekar alanda üretimle Mersin, 832 dekar alandaki üretimle de Konya takip ediyor.
100 BİN DOĞRUDAN İSTİHDAM
İhracat rakamları ve sektörün ekonomiye katkısı hakkında bilgi verir misiniz?
Ülkemizde, ihracata yönelik süs bitkileri üretiminin yaklaşık 30 yıllık bir geçmişi var. Türkiye süs bitkileri ve mamulleri ihracatı 2019 yılında bir önceki yıla oranla yüzde 7 artış göstererek 106 milyon 491 bin dolara ulaşmış durumda. Süs bitkileri ihracatında en önemli ürün grubumuzu canlı bitkiler ve kesme çiçekler oluşturuyor. Türkiye süs bitkileri ihracatında en önemli pazar ülke Hollanda’dır. Diğer önemli pazarlar sırasıyla Almanya, Özbekistan, İngiltere, Azerbaycan, Türkmenistan, Irak, Gürcistan, Bulgaristan ve ABD’dir. Türkiye süs bitkileri ve mamulleri ihracatı, 2020 yılının ilk 10 aylık döneminde geçen yıl aynı döneme oranla yüzde 4 azalış gösterdi; bu dönemde toplam 84 milyon dolar değerinde süs bitkileri ihracatı yapıldı.
Haber Görseli
İsmail Yılmaz Süs Bitkileri ve Mamulleri İhracatçıları Birliği Yönetim Kurulu Başkanı
Ayrıca süs bitkileri sektörü emek yoğun bir sektördür. Tarımdaki diğer sektörlere göre iş gücü ihtiyacı fazladır. Türkiye’de süs bitkileri sektöründeki doğrudan istihdam 100 bin kişi, dolaylı istihdam 500 bin kişidir.
İhracatı artırmak için yapılan çalışmalardan bahseder misiniz?
Birliğimiz süs bitkileri sektöründe önemli tanıtım faaliyetleri, yurt dışı heyet ve fuar organizasyonları gerçekleştirmektedir. Hedef pazarlarımızda bilinirliğimizi arttırmak amacıyla, sektörün en büyük ve prestijli fuarlarına katılım sağlıyoruz. Bunların en önemlileri Hollanda’da düzenlenen IFTF fuarı ve Almanya’da düzenlenen IPM ESSEN fuarı. Hedef pazarlarımıza yönelik ticaret heyetleri düzenliyoruz. Geçtiğimiz yıllarda heyet düzenlediğimiz ülkeler arasında İngiltere, Almanya, Katar ve İsveç gibi pek çok ülke bulunuyor. Sektörün gelişimini sağlamak için projeler yürütüyoruz. 2017-2020 döneminde gerçekleştirdiğimiz URGE projesi ile firmalarımıza yönelik eğitim, yurt dışı pazarlama ve danışmanlık faaliyetleri gerçekleştirdik. Dünya süs bitkileri ticaretinde önemli uluslararası kuruluşlar olan Union Fleurs (Dünya Çiçek Ticareti Birliği) ve AIPH’te (Uluslararası Bahçe Bitkileri Üreticileri Birliği) ülkemizi ve sektörümüzü başarıyla temsil etmeye de devam ediyoruz.
EN ÇOK KARANFİL VE GÜL TERCİH EDİLİYOR
Ülkemizde süs bitkileri ve kesme çiçeklerin en çok tercih sebebi ve en çok tercih edilen türleri hangileridir? Kesme çiçeğe en çok hangi dönemlerde rağbet artıyor?
Ülkemizde, bayram, yılbaşı, Sevgililer Günü, Anneler Günü gibi özel günlerde çiçek tüketimi artıyor. Ayrıca düğün, doğum günü, hasta ziyareti gibi zamanlarda da hediye olarak çiçek tercih ediliyor. Çiçekte en çok tercih edilen türler, karanfil, gül ve karışık buketler. Saksı bitkileri de son dönemde oldukça yaygınlaştı, her bütçeye uygun birçok çeşidini bulmak mümkün.
Sektörün sorunları ve sizce çözüm önerileri nelerdir?
Süs bitkileri sektöründe en önemli sorunlarımızın başında arazi sorunu ve organize tarım bölgelerinin bulunmaması geliyor. Sektörde faaliyet gösteren üretici ve ihracatçıların yüzde 37'si hiçbir arazi mülkiyeti olmadan, yüzde 83'ü özel şahıslardan kiraladıkları ve sadece yüzde 7'si kamudan kiraladıkları araziler üzerinde çalışmakta. Uygun hazine/kamu arazilerinin öncelikli ve uzun süreli olarak sektör üreticilerine ve ihracatçılarına kiralanması gerekmektedir. Süs bitkileri organize tarım bölgeleri için sektörün beklentisi devam etmektedir.
Süs bitkileri sektörü genel ve yaygın olarak tarımsal destek ve teşviklerden yararlanamıyor. Bu nedenle sektörün yapısal farklılıklarını dikkate alan bir mevzuat güncellemesi şarttır. Bir diğer sorun da enerji maliyetlerinin yüksekliği. Seralar: ısıtma, soğutma, aydınlatma, otomasyon sistemleri, gölgeleme ve enerji perdelerinin kullanımı gibi birçok faktörün eklenmesiyle ciddi anlamda enerjiye ihtiyaç duymaktadır.
Tarım alanında çalışan işçilerimiz, tarımın özel yapısı itibarıyla bazen günlük bazen haftalık olarak çalıştırılabilmektedir. Bu durumdan dolayı özel bir sosyal güvenlik ve sigorta sistemi oluşturulmalıdır.
TARSİM sigortalarının sektörde uygulanamaması da sorunlardan biridir. TARSİM açık tarımsal üretimin söz konusu olduğu alanlarda (açık tarla üretimi, meyvecilik alanları, tek tip üretim yapan seralar) uygun olabilir. Ama modern seralarda farklı çeşitlerin üretimini bir arada yapan seralarda ve süreklilik kapsamında üretim yapılan alanlarda bu sistem maalesef sağlıklı çalışmamaktadır. Ayrıca muafiyet oranlarının yüksek olması; her ne kadar yüzde 50 devlet teşviki söz konusu olsa bile primlerin çok yüksek olması önemli bir sorundur. Bunun için önerimiz: kapalı alanda, farklı çeşitlerde yıl boyu üretim yapan seralar, kendine has özel bir sigortalama tekniğine sahip olmalıdır. Bu tür seralar, depreme, aşırı fırtınalara, rüzgâra, kar yüküne, doluya ve benzeri iklim olaylarına göre hesaplanıp yapıldıkları için dayanıklı ve güvenli yapılardır. Bu tür alanlarda üretilecek ürünler kullanımın maliyetli olması sebebiyle ürün bazlı değil, bu alanlarda üretilen ürünlerin yıllık üretim kapasiteleri hesaplanarak maliyetlendirilmelidir ve muafiyet oranlarının yüzde 1 veya yüzde 2’yi geçmemesi gerekir. Çünkü açık tarım alanlarına göre iklim olaylarına daha çok korunaklıdır.
SATIŞLARDA DÜŞÜŞ OLMADI
Covid-19 pandemi süreci yurt içi satışlar ve ihracatı nasıl etkiledi?
Dünya genelinde salgın haline gelen COVID-19 salgınından ilk zamanlarda süs bitkileri sektörü de etkilendi. Ancak kısa zaman sonra, bu durum düzeldi. Genel olarak ihracatta da iç satışlarda da düşüş olmadı. İhracatımız bir önceki yıla oranla bu yıl da aynı düzeyde. İç satışların da iyi olmasının nedeni, insanların evde daha çok zaman geçirmesi ve bu anlamda çiçeği ve bitkileri hayatına daha çok katması oldu.
SEVGİLİLER GÜNÜ’NDE SATIŞLARDA ARTIŞ BEKLİYORUZ
Sevgililer Günü'nde çiçek satışlarında artış bekliyor musunuz?
Sevgililer Günü satışlarında artış bekliyoruz. Son yıllarda çiçeğin duygusal boyutu ön plana çıktı. Bu nedenle Sevgililer Günündeki satışlar her yıl belli oranda artarak gerçekleşiyor.
DESTEKLE, İHRACAT DAHA DA ARTAR
Sektörün geleceği ile ilgili görüşlerinizi paylaşır mısınız?
Türkiye’de süs bitkileri sektörü gelişime açık ve geleceği olan bir sektör konumundadır. Sektör yarattığı istihdam ve yüksek katma değer ile ülke ekonomisinde önemli bir yere sahiptir. Son dönemde ihracatta özellikle dış mekân bitkilerinde büyük bir gelişim potansiyeli bulunmaktadır. Yurt dışı peyzaj projeleri ile çok büyük gelişme görülen bu alanda ihracatta artışın önümüzdeki yıllarda da devam etmesi beklenmektedir. Dünyada toplam 21 milyar dolar değerinde süs bitkileri ihracatı yapılırken, ülkemiz bundan çok düşük bir pay almaktadır. Bugün ülkemiz dünya süs bitkileri ihracatçıları içinde 23. sırada yer almaktadır. Türkiye’nin süs bitkileri üretimi ve ihracatında sahip olduğu üstünlükler dünyadaki yeni gelişmeler ve yeni teknolojiler doğrultusunda desteklenirse, üretim ve buna bağlı olarak ihracatımızda büyük gelişmeler görülmesi mümkün olacaktır.