Trabzon Kanarya otu, ilk kez 1875 yılında Boiss tarafından Trabzon’dan tanımlanmıştır. Bileşikgiller familyasından bir bitki cinsi olan Kanarya otunun, ülkemizde 30’dan fazla farklı türü yaygın olarak yetişmektedir. Kanarya otu türlerinden biri olan Trabzon Kanarya otu ise Trabzon ve Gümüşhane illerinde yayılış göstermektedir. Özellikle Trabzon’un Boztepe mevkii, Vakfıkebir, Çaykara ile Gümüşhane’nin Kürtün ilçeleri türün temel yayılış alanını oluşturmaktadır.
Trabzon Kanarya otu bitkisi çok yıllık olup, dik ve tüysüz bir gövdeye sahiptir. Tür 40 metre ile bin 500 metre rakımlar arasında yaşayabilmektedir. Bitki düşük rakımlı habitatlarda 96 cm uzunluğa ulaşabilmektedir. Yüksek rakımlı bölgelerde tespit edilen örnekler 50 cm ile 85 cm arasındadır.
Sarı rengi ile güzel görünmekle birlikte gösterişli bir çiçektir. İlkbaharda büyümeye başlayan gövdelerde, nisan ayında çiçekler açmaya başlar ve mayıs sonuna kadar çiçekte kalır. Çiçek kurulu 3-4 cm genişliğinde başçık (Kapitulum) şeklinde olup ışınsal simetrilidir. Taç yapraklar açık sarı renktedir ve yaprakların uç kısımları küçük girintilere sahiptir. Çanak yaprak yeşil renkte ince, uzun ve 2-4 mm’dir. Aken tipi (içinde tek tohum bulunan ve olgunlaştığında açılarak tohumun çıkmasına olanak verecek özel bağlantı yerleri olmayan kuru meyve) meyveye sahiptir. Olgunlaşmamış akenler kısa ve tüylüdür, tohumun üst kısmındaki tüy demeti beyaz renktedir.
Türün gösterişli olması arılar, kın kanatlılar gibi birçok böceğin de çiçekleri ziyaret etmesine sebep olmaktadır. Hayvanlar yoluyla polenlerini yayan bir bitki olduğundan, tozlaşma da bu canlılarla sağlanmaktadır.
NESLİ TÜKENME RİSKİ ARTIYOR
Trabzon Kanarya otu ile ilgili yapılan literatür ve arazi çalışmalarında özellikle fındık bahçelerinde ve şehirleşme baskısının olduğu yerlerde yayılış gösterdiği belirlenmiştir. İnsan etkisine açık bu alanlarda yayılış göstermesi türün neslinin tükenme riskini arttırmaktadır.
Türün tanıtılması ve korunmasına yönelik olarak Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğünce 2018 yılında Tür Eylem Planı hazırlanmıştır. Bu planda belirlenen faaliyetler ile türün korunması çalışmaları devam etmektedir.
İLAÇ OLABİLME ÖZELLİĞİ ARAŞTIRILIYOR
Tıbbi, aromatik ve diğer kullanım potansiyeli olan bitkilerden koruma kullanma dengesi içinde faydalanmaya özen gösterilmesi çok önemlidir. Kanarya otu bitki cinsi, tüm dünyada tıbbi olarak da yararlanılan bir türdür. Halk arasında da faydalı olduğu düşünülen Trabzon Kanarya otunun ilaç olma potansiyeli, Karadeniz Teknik Üniversitesi (KTÜ) İlaç ve Farmasötik Teknoloji Uygulama ve Araştırma Merkezince çeşitli araştırmalar ile devam etmektedir. Ancak şifalı olduğu düşünülen pek çok bitki gibi zararları da olabilmektedir. Bu nedenle bu bitkilerin uzman kontrolünde kullanılması gerekmektedir.