Yeni bir döneme neden olacağı düşünülen son salgın hastalık aslında aniden gelişmemiştir. Günümüz bilimi ve teknolojisi, her türlü felaketi, önceden tahmin edilebilecek, etkilerini kısmen de olsa önlenebilecek, vaktinde alacağı tedbirlerle kayıpları en aza indirebilecek güce sahiptir. Buna rağmen, felaketler karşısında hala aynı hataların tekrarlandığı, en büyük kayıpların açlık nedeniyle yaşanmaya devam ettiği görülmektedir. Üstelik son Dünya Savaşından bu yana yaşanan büyük bir felaket olmamasına rağmen son 70 yıldır insanlık için büyük utanç yaşanmaktadır. Dünyadaki bütün insanlara fazlasıyla yetecek kadar tarımsal üretim yapabilmemize rağmen, dünya nüfusunun yarısı ya aç ya da yeterli beslenememektedir.
Özellikle bilim insanlarının son 50 yıldır yaptıkları uyarılar ile yaklaşmakta olan durumu önceden söylemişlerdir. Onların baskısıyla başta Birleşmiş Milletler olmak üzere dünyanın önde gelen kuruluşları, çevre koruma, açlık, adil gelir/refah dağılımı gibi konularda çözümler oluşturmuşlardır. Bütün ülkelerin mutabakatı ile önce “Milenyum Hedefleri” ve devamında da “Sürdürülebilir Kalkınma Hedefleri” belirlemiştir. Ne yazık ki aradan geçen zamana rağmen bu hedeflere ulaşma konusunda devletler yine gayet gevşek ve maddiyatçı yaklaşımlar sergilemişlerdir.
Peki, bu kararlar niçin bugüne kadar hayata geçirilememiştir, hedeflere nasıl ulaşılabilir?
Cevap, ilk anda ilgisizlik ve bilinçsizlik gibi görülse de; asıl sebep eylem planlarını uygulayabilecek idari yapıların olmamasından kaynaklanmaktadır. Bütün işleri takip etmek ve gerçekleştirmek ile görevli, organizasyonu üstlenebilecek doğrudan sorumlu bir teşkilat bulunamamıştır. Gelişmiş ülkelerdeki benzer durumlar için yıllardır kooperatifleri kullanmaktadırlar. Bu durumun farkına varan Birleşmiş Milletler 2012 yılında daha iyi bir dünya oluşturabilmenin en ideal yolu olarak Kooperatifleri işaret etmişlerdir. Gerçekten de sahada hükümetlerden ve uluslararası kuruluşlardan bile daha iyi organizasyon yapabilen en yaygın araç, kooperatiflerdir.
Son salgın sırasında dünyanın birçok yerinde kooperatifler, hem ulusal hem de uluslararası düzeyde dayanışma örneği göstermişlerdir. Bu raporda ülkemizdeki uygulamalara ilişkin örnekler, kooperatiflere göre aşağıdaki maddeler halinde sunulmaktadır:
1. Türkiye'de şeker pancarı üreten üreticilerin ortak olduğu Pankobirlik, salgını ile mücadele sırasında alkol ve dezenfektan üreterek ülke ihtiyacının önemli bir bölümünü karşılamıştır. Ayrıca kooperatifin kurduğu tarım ve gıda üniversitesi aşı geliştirme, tanı kitleri ve referans materyalleri üretme konusunda çalışmalar yürütmektedir.
2. Ortaklarına tarımsal kredi başta olmak üzere tarımsal üretimle ilgili girdi ve pazarlama desteği sağlayan Tarım Kredi Kooperatifi, kredi borçlarındaki ödemeleri geciktirmiştir.
3. Eczane sahibi eczacıların ortak olduğu bir Sağlık Kooperatifi olan Eczakoop, ortaklarının bu dönemde ihtiyacı olan dezenfektan, maske, alkol ve her türlü medikal ve tıbbi malzeme tedariğini yapmaktadır.
4. Gül üreticilerinin ortak olduğu bir tarım satış kooperatifi olan Gülbirlik, mücadele döneminde kendi fabrikalarında dezenfektan olarak kolonya ve sıvı sabun üretimi artarak artan kolonya ve sabun ihtiyacını karşılamıştır.
5. Pamuğu işleyen ve ortaklarına çeşitli alanlarda hizmet veren pamuk üreticilerinin ortağı olduğu Antbirlik, Antalya bölgesindeki ortaklarına ve halka maske ve eldiven dağıtmaktadır.
6. Birçok kadın kooperatifi, bölgelerindeki halkın ihtiyaçlarını karşılamaya yönelik maske üretimi yapmakta ve bölgelerindeki yaşlılara ve engellilere yardımda yer almaktadırlar.
7. Tüketim kooperatifleri, ortaklarının ve halkın ihtiyaçlarını karşılamak, hasta ve yaşlılara gıda ihtiyaçlarında yardımcı olmak için programlar uygulamaya başlamıştır. Tarımsal üretim ve tüketim kooperatifleri ortaklaşa çalışarak, ülkenin gıda arzı ve güvenliği konusunda sorun yaşamaması için ulusal politikalar çerçevesinde tarımsal üretim ve gıda pazarlamasında etkin rol oynamıştır.
8. Sosyal kooperatifler hasta, yaşlı, engelli ve çocuk bakımı konularında çalışmalarını sürdürmeye çalışmaktadır.
Buralardaki örnek uygulamalar toplumun diğer bireylerine de örnek olmakta ve dayanışma yaygınlaşmaktadır. Özellikle aşının bulunup geliştirilmesinde teknik bilginin paylaşılması, merkezler arasında lojistik hizmetlerin verilmesi, ilaç firmalarında üretim için ihtiyaç duyulan hizmetlerin pandemiye rağmen temin edilmesi, aşının dağıtımda ve uygulanmanın doğru şekilde yaygınlaştırılmasında ecza ve sağlık kooperatiflerinin ciddi katkıları bulunmaktadır. Tarımda girdi, kredi, tedarik, işçi, üretim, pazarlama ve lojistik gibi çeşitli konularda pandemi nedeniyle karşılaşılan sorunlara ilk ve etkili çözümleri yine hükümetlerden önce kooperatifler sağlamışlardır. Kooperatif ortağı olan çiftçilerin karşılaştıkları sorunlar diğerlerinden daha önce çözülebilmiş ve tarımda üretime daha erken dönebilmişlerdir. Kooperatifler hizmetleri ile muhtemel gıda krizlerine karşı toplumun güvenini ve desteğini kazanmışlardır. Görüldüğü üzere; her alanda kooperatiflerden faydalanabilmektedir. Kooperatifler, gıda ve sağlık güvencesinin sağlanmasında toplumsal aktörler arasında en başta yer almaktadır. Bu salgın belki de insanlık için ciddi bir uyarı olur. Doğa, ekonomi ve sosyal yaşam çerçevesinde karşılıklı dengeleri korunması savunan sürdürülebilirlik ile ilgili tedbirlerin önemi fark edilebilir. Yeni Dünya Düzeni diye adlandıran sistem kooperatifler sayesinde adil, paylaşımcı, birlikte çalışan bir anlayışla sömürmeden, israf etmeden üretebilmeyi ve yaşamayı sağlayabilir.