Dünyanın diğer ülkelerine göre 80 yıl gecikmeyle kooperatifçilik hareketine başlayan ve 30 yılda uzun mesafeler kat eden Rusya’dan bir hikaye paylaşacağım. Ama hikayemize başlamadan önce yaygın şekilde doğru sanılan bir yanlışa değinmek istiyorum. Yıllarca ülkemizde birçok kişi tarafından kooperatifçiliğin komünist sistem işi olduğu ve sadece Doğu Bloku Ülkelerde kurulduğu sanıldı. Halbuki sosyalist düşünceye sahip hiçbir ülkede kapitalist sistemin en önemli yapı taşı olarak bilinen kooperatifçilik asla kabul edilmez bir hareketti. Bu nedenle neredeyse bütün 20. yüzyıl boyunca kooperatifçilik Demirperde Ülkelerinde görülmemiştir.
Resmi adıyla Rusya Federasyonu, SSCB'nin dağılmasının ardından 1991'de kurulmuştur. Uzun yıllar sosyalist rejimle idare edildikten sonra hızla serbest piyasa ekonomisine dönen Rusya ekonomisi, GSYİH'ya göre dünyanın en büyük dokuzuncu ve satın alma gücü paritesi göre altıncı ekonomisidir. Bu yükselişin arkasında, değişim sonrası kısa sürede gelişen kooperatifçiliğin olduğu söylenebilir. Günümüzden 30 yıl önce başlayan kooperatifleşme hareketinin bugün çok yaygın hale geldiği görülmektedir. Burada dikkat edilmesi gereken husus bir zamanlar kooperatifçiliğin yasak olduğu bir zihniyete sahip bir yerde kooperatifçiliğin gelişebiliyor olmasıdır. Yaklaşık 150 milyon olan nüfusun 60 milyonu yani ülkenin neredeyse yüzde 40’ı kooperatif ortağıdır. Ülkenin 60 bölgesine yayılmış yaklaşık 12 bin tarım kooperatifi, 15 binden fazla üretici kooperatifi ve ayrıca binden fazla kredi kooperatifi bulunmaktadır. Bunun yanı sıra çeşitli sektörlerde 25 binden fazla çeşitli sektörlerde tüketici kooperatifleri bulunmaktadır.
Serbest piyasa ekonomisine geçişle birlikte tarımın restorasyonu, hükûmetin kredi politikası ile desteklenmiş, daha önce tarım arazilerinde önemli bir paya sahip Sovyet kolhozları özelleştirilerek bireysel büyük çiftçilere ve küçük aile çiftliklerine çevrilmiş. Tarımsal üretimde özellikle yüksek girdi maliyetleri, pazarlamada aracıların daha güçlü olmaları ve işleme alt yapı tesislerinin eksikliği gibi sorunlara karşı çiftçiler 1990’lı yılların başında kooperatifler altında birleşmeye başlamışlar. Dönüşümün hemen ilk yıllarında 12,5 milyon kişinin istihdam edildiği yaklaşık 27 bin kolhoz ve sovhozun yeniden düzenlenmesi sürecinde kooperatiflere devlet büyük desteklemelerde bulunulmuş. Yeni kurulan kooperatiflerde ortak olan çiftçilerin tarımsal hak ve yetkileri önemli ölçüde genişlemiş. Görüldüğü üzere, Rusya’da tarımın ve ekonominin gelişmesinde kooperatiflerin ciddi etkisi olmuş.
Bu hikayeden çıkartılacak ders: kooperatifler sanki sihirli bir değnek gibidir. Sıfırdan başlasanız bile kısa sürede mucizevi sonuçlara ulaşabilirsiniz. Bu nedenle asla geç kaldık dememeliyiz. Kooperatif karşıtı olanlar bile bu işte başarıya ulaşabilmeyi başarmışlarsa; en az 150 yıllık kooperatifçilik geçmişi olan ülkemizde çok daha fazlasını yapabiliriz.
SU SUSUZLUĞUN ÖTESİNDE SAĞLIKTIR
Zelenogradskaya Madensuyu, yaklaşık 20 yıldır Kaliningrad Kooperatifi tarafından Yerel Tüketici Topluluğu Ticaret Merkezinde üretiliyor. Maden suyu 274 metre derinlikle bölgenin en derin kuyusundan çıkarılıyor. İyi tadı, yapay katkı maddeleri içermemesi ve optimal konsantrasyonda doğal bileşikler (sodyum, potasyum, kalsiyum, magnezyum) ve biyolojik olarak aktif bileşenler (iyot, flor) ile kendine has önemli özellikleri bulunuyor. Zelenogradskaya, sindirim sistemi ve idrar yollarını etkileyen kronik hastalıkları olanların yanı sıra metabolik bozuklukları olanlar için bir ilaç olarak tavsiye ediliyor. Bu nedenle orta sınıf dükkanlar, onu "En popüler beş üründen" biri olarak değerlendiriyorlar. Zelenogradskaya maden suyu, uluslararası “en iyi ürün 2012” yarışmasında ödüllü diploma ve iyileştirici özellikleri nedeniyle fuar komisyonu tarafından gümüş madalya ile ödüllendirilmiş. Daha önceden maden suyunun zaten bronz ve gümüş madalyaları bulunuyormuş. Fuardan sonra şişesinin üzerindeki etiketinde üç madalya resmi konulmaya başlamış.
Rusya Federasyonu Tarım Bakanlığı, kooperatifin çalışmalarına duyduğu takdiri göstermek amacıyla kooperatif başkanı ve aynı zamanda Yerel Tüketici Topluluğu Ticaret Merkezi Konseyi başkanı Alexandre Gebesh'e, yüksek kalite için verileni başarı belgesi ve altın madalyaya vermiş. Kaliningrad bölgesi Tüketici Dernekleri Birliği Konseyi Başkanı Vladimir Mandryka, yaptığı açıklamada Kaliningrad bölgesinin kooperatif ortaklarına düzenli olarak yüksek dereceli ödüller verildiğini, çeşitli yarışmalarda başarılar kazandıklarını, sadece kendi bölgelerinde değil, aynı zamanda tüm Rusya düzeyinde profesyonel bir girişim olarak tanınmaya başladıklarını belirtmiş. Ülke çapına başarılı sonuçlara ulaştıklarının anlaşılmasının, emeklerinin değerlendirilmesinin ve üretimlerinin en iyi ürünlerden biri olarak görülmesinin büyük övünç olduğunu söylemiş.
Kooperatife ait su şirketi 20 yıldır teknik işlemlerini ve ekipmanlarını geliştirmeye ve modernize etmeye devam etmiş. Şişeleme işlemini 0,5, 1,5 ve 2 litrelik şişelerde olmak üzere üç hat üzerinden yapmaya başlamışlar. Hatta kapıya özel teslimat için bir nakliye firması satın almışlar ve suyu satmak için bir bayii merkezi oluşturmuşlar.
Kendilerine ait “Su sadece kişinin susuzluğunu gidermekle kalmaz, aynı zamanda iyileştirir” sloganıyla Rusya’nın en başarılı ve yaygın kooperatiflerinden bir haline gelmişler.