MAYIS-HAZİRAN 2021 / HAYVANCILIK
Islah ve destekler mandacılığı ayağa kaldırdı
GAP Uluslararası Tarımsal Araştırma ve Eğitim Merkezi (GAP UTAEM) Müdürü Mehdi Sümerli, evcil genetik kaynaklarımızdan olan Anadolu mandasının gen kaynağı olarak korunmasının ülke hayvancılığı için büyük önem arz ettiğini vurgulayarak, “TAGEM’in yok olma tehlikesine giren Anadolu mandasını fark etmesi ile 2011 yılından bu yana yapılan ıslah çalışmaları ve destekler ile manda yetiştiriciliği ayağa kalkmıştır” dedi.
GAP UTAEM Müdürü Mehdi Sümerli, ülkemizdeki manda yetiştiriciliği ve merkezlerinde Anadolu mandası ile ilgili yapılan çalışmalar hakkında dergimize açıklamalarda bulundu. Sümerli, 2020 yılı geçici verilerine göre ülkemizde manda varlığının 192 bin 489 baş olduğunu belirterek, 2019 yılı verilerine göre sağılan manda ineği sayısının da 79 bin 333 baş, elde edilen süt miktarının ise 79 bin 341 ton ve manda ineği başına düşen süt miktarının bin kilogram olduğunu kaydetti.
2020 yılı verilerine göre Anadolu mandası sayısı bakımından 21 bin 637 baş ile Samsun ilinin ilk sırada bulunduğunu belirten Sümerli, 16 bin 704 baş manda ile ikinci sırada Diyarbakır’ın bulunduğunu ve üçüncü sırada ise 16 bin 54 baş manda ile İstanbul’un geldiğini ifade etti.
GAP UTAEM, Ülkesel Halk Elinde Anadolu Mandasının Islahı Projesi’nin 2011 yılından beri yürütülmekte olduğunu ifade eden Sümerli, bu proje ile yetiştirici şartlarında Anadolu mandasının süt ve döl verim özelliklerinin ıslahının hedeflendiğini vurguladı. Sümerli, Diyarbakır iline bağlı Bağlar, Bismil, Çınar, Hazro, Silvan, Sur ve Yenişehir ilçelerini kapsayan toplam 7 ilçe ve 29 köyde ıslah projesinin sürdüğünü kaydetti.
Sümerli, Türkiye’de 18 ilde yürütülen ıslah projelerinden İstanbul ilinden Dülgeroğlu ve Afyon ilinden Karahisar isimli boğaların Lalahan Uluslararası Hayvancılık Araştırma Merkezi Müdürlüğünde spermalarının sağıldığını belirtti. Sümerli, üstün verimli oldukları belirlenen bu boğaların spermalarının saha şartlarında Veteriner Hekim ve yetiştiricilere tanıtımının sağlanması için Tarım ve Orman Bakanlığı Eğitim ve Yayın Dairesi Başkanlığının koordinasyonunda ve Tarımsal Yayım Hizmetleri Projesi kapsamında “Verimli Mandalar Elveda Boğalar Yayım Projesi”nin 2020 yılında hayata geçirildiğini belirtti.
2021 yılında Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü (TAGEM) tarafından desteklenen “Dişi Mandalarda Farklı Senkronizasyon Yöntemlerinin Döl Verimi Üzerine Etkileri” projesinin yürütülmeye başlandığını hatırlatan Sümerli, bu proje ile saha şartlarında 2 farklı senkronizasyon yöntemi ile manda ineklerinde suni tohumlamanın etkinliğinin araştırıldığını dile getirdi.
ELİT SÜRÜ OLUŞTURACAĞIZ
Ülkesel Halk Elinde Anadolu Mandası Islah Projesi’nin Diyarbakır ilinde 2011 yılında başladığını belirten Sümerli, şunları kaydetti:
“Müdürlüğümüz Hayvancılık Araştırmaları Bölümünde görevli Ziraat Yüksek Mühendisi Yavuz Han tarafından yürütülen ıslah projesinin 2021 yılında ikinci 5 yılı tamamlanacak. Bu süre zarfında yetiştiricilerin verim kayıtları tutma kabiliyeti ve proje kapsamında alınan veriler neticesinde, damızlık değeri tespit edilen mandaları sürülerinde bulundurma bilinci geliştirilmiş durumda. Ayrıca 2020 ve 2021 yılı içerisinde yapılan suni tohumlamalarla 29 köyde suni tohumlamadan doğan malakların olması ve Anadolu mandasında suni tohumlamanın yaygınlaşması ile istenen verim yönlerinde hızlı genetik ilerleme hedeflenmekte. İkinci 5 yılda Diyarbakır ilinde yürütülen ıslah projesinde yeterli veri seti oluşturuldu. Bundan sonraki süreçte elde edilen üstün verimli anaçların kaybını önlemek için müdürlüğümüz bünyesinde elit sürünün oluşturulması hedefleniyor. Bu şekilde her yıl sürülerden üstün verimli olan dişi ve erkeklerin elit sürüye aktarılması ile ıslah projesinde devamlılık sağlanacak.”
Haber Görseli
Mehdi Sümerlİ GAP Uluslararası Tarımsal Araştırma ve Eğitim Merkezi Müdürü
DİYAR-I MANDA ÜRÜNLERİ SATIŞTA
Manda ürünleri üretimi ve satışı ile ilgili de bilgi veren Sümerli, “Diyarbakır İli Damızlık Manda Yetiştiricileri Birliği tarafından 2021 yılı Şubat ayı içerisinde Tarım ve Orman Bakanlığı hibe desteği ile kurulan manda süt ürünleri üretim tesisi “DİYAR-I MANDA” ismi ile üretime başladı. Tesiste manda sütü, yoğurdu, kaymağı, peyniri, çökeleği ve tereyağı üretiliyor” dedi. Sümerli, Manda sütü işleme tesisinin kurulması sayesinde yetiştiricilerin sütü daha yüksek fiyata manda birliğine satması ile nitelikli damızlık talebinin artması, hayvanların bakım ve besleme şartlarının iyileştirilmesi ve şehir merkezi çevresinde manda sayısı yüksek çiftliklerin artmasının beklendiğine de vurgu yaptı.
PİŞMAN OLUNMAYACAK YATIRIM
Manda yetiştiriciliğinin avantaj ve dezavantajları hakkında da bilgi veren Sümerli, Anadolu mandasının Diyarbakır’da tamamen meraya dayalı olarak yetiştiriciliğinin yapılmasının en büyük avantajlardan biri olduğunu kaydetti. Ayrıca kalitesiz kaba yemleri değerlendirmesi, 15-20 yıl döl ve süt verim kabiliyetinin olması ile sığıra göre tercih edilme sebebi olduğunu belirten Sümerli, “Bu avantajlı yönlerine karşın mandadan her yıl malak elde edilememesi, düşük süt veriminin (ortalama 4,5 kg ve laktasyon boyunca 950-1000 kg) olması dezavantajlarının başında gelmektedir. Ayrıca manda etinin tüketiciler tarafından bilinmemesi erkek mandaların çok düşük fiyata satılmasına neden olmaktadır” dedi.
Anadolu mandası yetiştiriciliğinin geniş mera alanları ile nehir ve göletlere yakın olan üreticilere tavsiye edilebileceğini belirten Sümerli, “Ülkede yakın gelecekte manda ürünlerinin pazara arzının artmasıyla manda yetiştiriciliğinin de artmasını bekliyoruz. Manda yetiştirmek isteyen yetiştiricilerin pişman olmayacakları bir yatırım alanı olacağını düşünüyoruz” şeklinde konuştu.
MANDA YETİŞTİRİCİLİĞİ AYAĞA KALKTI, YÜRÜMESİ İÇİN DESTEKLER SÜRMELİ
Manda yetiştiriciliğinin daha da artması için yapılması gereken çalışmalar ve bu konudaki Bakanlık desteklerine de değinen Sümerli, “Manda yetiştiriciliğinin artması için verilen desteklerin yanında, manda et ve süt ürünlerinin pazarlanması konusunda yapılacak çalışmalar sonucu yetiştiricilerin ürünlerini eder fiyata satması ile yetiştirici ve manda sayısının hızla artacağını düşünüyoruz. Bu konuda Diyarbakır ilinde manda süt ürünlerinin yanında et ve et ürünlerinin de pazarlanmasının sağlanması manda sayısının Türkiye’de ilk sıraya çıkmasını kısa sürede sağlayacaktır” şeklinde konuştu. Sümerli, evcil genetik kaynaklarımızdan olan Anadolu mandasının gen kaynağı olarak korunmasının ülke hayvancılığı için büyük önem arz ettiğini belirterek, “TAGEM’in yok olma tehlikesine giren Anadolu mandasını fark etmesi ile 2011 yılından bu yana yapılan ıslah çalışmaları ve destekler ile manda yetiştiriciliği ayağa kalktı. Bundan sonraki süreçte yürümesini sağlaması için desteklerini esirgememesi gerekmektedir”dedi.