Bu sefer sizlere Uluslararası Kooperatifler Üst Teşkilatı (ICA) resmi sayfasından 2 hikâye sunacağım. Her iki hikâye de ICA’nın uluslararası kuruluşlarla yaptığı anketler ve çevrim içi toplantılar ile yaptığı araştırmalarla ile ilgili. İlki 2015 yılından, diğeri ise geçen aya ait. Yapılan çalışmalarda dünyanın çeşitli ülkelerinde kadınların eşitlik mücadelelerinde kooperatiflerin rolünün ne kadar önemli olduğuna şahit oluyoruz. Burada dikkat çekmek isteğim en önemli husus hikâyelerde kadın kooperatifi diye bir kavram kullanmak yerine kadın liderliğinde kooperatiflerden bahsediliyor olması. Ülkemizde kadın kooperatiflerinden sayıları 700’e yaklaşıyor. İyi niyetlerle kurulmuş bu kooperatiflerin önemli bir kısmı, özelikle pazarlama konusunda yaşanılan sıkıntılar nedeniyle atıl durumdalar. Son zamanlarda kooperatifçiliğin moda haline gelmesi ve çeşitli grupların seslerini duyurmak için kooperatif adını kullanmaya kalkışmaları ise bir başka sorun olarak karşımıza çıkıyor. Ne yazık ki bütün bu olumsuz gelişmeler, kadınlarımızın sadece emeklerinin heba olmasına değil, aynı zamanda büyük zorlukla gelecekleri için ortaya koydukları fırsatların yok olmasına, en kötüsü de umutlarının kaybedilmesine neden oluyor. Bu arada ülkemizde de cinsiyet eşitliği ile ilgili benzer çalışmalar yapılıyor ama her nedense bizdeki etkinlik içinde kooperatifler hala yer almıyor. Birkaç hafta evvel uluslararası fon kaynaklı bir proje kapsamında Konya Karaman’da kadınlar ile Toplumsal Cinsiyet Eşitliği Eylem Planı konusunda bir anket ve çevrim içi toplantı yapıldı. Kooperatif katılımı olmayan etkinlik sonunda tespit edilen 3 hedefin uygulamaya nasıl geçeceği konusunda bir açıklama bulunmuyordu. Her zamanki gibi sahada projenin sahibi olmadığı için hedefleri sadece iyi niyetli dilekler olarak kalan çalışmalara bir yenisi daha eklenmiş oldu. Umarım bu hikayeler biraz yol gösterici ve fikir verici olur. Hepimiz biliyoruz ki kadın elinin değmediği hiçbir şey tam anlamıyla iyi, güzel, faydalı olmaz. Belki de yıllardır ülkemizde kooperatifçilikte arzuladığımız hedeflere ulaşamıyor olmamızdaki en büyük eksiğimiz kadınlarımızdı.
Eliflerin kağnılarıyla, kadınlarımızın desteği ile kazandığımız milli bağımsızlık mücadelemizin ilk adımı olan 19 Mayıs Atatürk’ü Anma ve Gençlik Bayramının 102. yılını bu ay Ramazan Bayramı ile birlikte kutlayacağız. Ramazanın maneviyatını milli günlerimizin coşkusuyla birlikte yaşadığımız bu günlerde büyük önder ve silah arkadaşlarını rahmet ve minnetle anıyor, Ramazanın huzur ve bereketinin birlik ve beraberlik içinde sağlıkla bütün bir yıl sürmesini diliyorum.
CİNSİYET EŞİTLİĞİNİ SAĞLAMADA KOOPERATİFLERİN ROLÜ
Uluslararası Kooperatifler Üst Teşkilatı (ICA) ve Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO), kooperatiflerin cinsiyet eşitliğini teşvik etmeye nasıl yardımcı olduğunu inceleyen "Kooperatifleri seçin, eşitliği seçin" temasıyla 2015 yılında Uluslararası Kooperatifler Günü öncesinde bir rapor yayınlamış. Araştırma, dünyanın dört bir yanından bakış açıları toplayan çevrim içi (elektronik ortamda) bir anketten ve devamında kilit kişiler ile yapılan görüşmelerle oluşturulmuş. Ankete 581 katılımcı yanıt vermiş. Bunların %75'i son 20 yılda kooperatiflerin kadınların sosyal hayata katılımını artırdığına inandıklarını söylemişler.
Görüşmeye katılanlar, kooperatiflerin kadın istihdamı üzerinde kolaylaştırıcı etkileri olduğuna işaret etmişler. Kooperatiflerin gıda güvenliği, finans, barınma, sağlık, çocuk bakımı ve yaşlı bakımı gibi alanlarda kadınların temel ihtiyaçlarını karşılarken aynı zamanda çalışmalarının karşılığında hak ettikleri uygun fiyatlı ve erişilebilir hizmetler sağladığını açıklamışlar. Ayrıca kooperatif öncülüğündeki farkındalık artırma faaliyetlerinin kadınların durumu ve geçim kaynakları üzerinde olumlu bir etkisi olduğunu düşündüklerini belirtmişler. Bu girişimlerle kooperatifler aynı zamanda çocuk işçiliği, çocuk evlilikleri, HIV, cinsiyete dayalı şiddet ve alkolizm gibi konularda farkındalığın artmasına yardımcı olmuş. Kooperatifin önemli bir rol oynadığı bir diğer alan olan eğitim ile ilgili olarak; görüşülen kişiler, kooperatif ortaklarının başka türlü erişemeyecekleri eğitim, beceri ve deneyimi kooperatifleri sayesinde kazanabildiklerini anlatmışlar.
Ankete katılanların yaklaşık % 80'i, diğer özel işletme türlerine göre kooperatiflerin cinsiyet eşitliğini geliştirmede daha iyi olduğunu söylemişler. Özellikle yakın çevrelerindeki kooperatiflerin % 60'ının yerinde eşitlik, kapsayıcılık ve çeşitlilik politikaları veya stratejileri olduğunu, ancak bunların neredeyse % 50'sinde kadınların güçlendirilmesi ve cinsiyet eşitliği ile ilgili eğitimlerin henüz yapılmadığını belirtmişler. Ankete katılanlar ve görüşmeciler, cinsiyet eşitliğini sağlamak için daha fazla çalışma alanları önermişler. Katılımcılar kadınların lider olduğu alanları, cinsiyet eşitliği stratejilerinin uygulanması, kooperatifler arasında iş birliği ve hükümetlerin rolü konularındaki fırsatlara değinmişler. Bunlara ilaveten görüşmeciler; eşitlik eylem planlarını, cinsiyet eşitliği komitelerini ve standartlarını öncelikle kooperatiflerce kabul edilmesini tavsiye etmişler. Önerdikleri diğer eşitlik önlemleri, kooperatifte kadın ve erkeklerin görünürlüğünü artıran alanların ve olayların teşvikini ve toplumsal cinsiyet eşitliğine ilişkin ulusal ve uluslararası anlaşmalara kooperatiflerin katılımını içeriyormuş.
İkinci hikayemizde ise bu çalışmadan yaklaşık 6 yıl sonra, Uluslararası Kooperatifler Üst Teşkilatı (ICA) ve Avrupa Birliği Ortaklık ekibinin (# coops4dev) desteğiyle yapılmış. Bu etkinlikte Cinsiyet Eşitliği Komitesi (GEC), kadın liderlerin cinsiyet eşitsizlikleriyle mücadelede kooperatiflerin rolüne ilişkin bir söyleşiye ev sahipliği yapmış. Buna ilaveten mart ayında ICA, kooperatiflerin Kadınlar için Kooperatifler ( # coops4women) kampanyası aracılığıyla adil bir iyileşme için kadınlara liderlik ederken hitap ederken oynadıkları önemli rolü vurgulayan"Liderlikte Kadınlar: Covid-19 dünyasında eşit bir geleceğe ulaşmak"başlığıyla dünyanın dört bir yanından iş birlikleri yaparak çeşitli aktivitelerde bulunmuş.
Etkinliğin teması, 8 Mart Dünya Kadınlar Günü çerçevesinde adil bir iyileşme için liderlikte kadınlar olarak belirlenmiş. 18 Mart'ta düzenlenen iki oturumda panelistler, Covid-19 krizinin mevcut cinsiyet eşitsizliklerini şiddetlendirmeye devam ederken acil eylem ihtiyacını vurgulamışlar ve kadınlara liderlik fırsatları sağlayan kooperatiflerin nasıl adil bir iyileşme sağlayabileceğini göstermişler.
Kooperatiflerin her zaman bir fark yarattığının vurgulandığı Webinar’da ilk olarak konuşma yapan ICA'nın Cinsiyet Eşitliği Komitesi (GEC) başkanı Maria Eugenia Pérez Zea, 2013'ten beri cinsiyet eşitliği politikası uygulayan ve kooperatif tüzüğünde cinsiyet eşitliğine yer veren Kolombiyalı kooperatif grubu Coomeva'nın çalışmalarından bahsetmiş. Birleşmiş Milletler Ekonomik ve Sosyal İşler Dairesi (UNDESA) Kalkınma Şubesi Sosyal Perspektif başkanı Wenyan Yang, konuşmasında, Covid-19'un, Sürdürülebilir Kalkınma Hedefleri konusunda kaydedilen ilerlemeyi tersine çevirdiğini anlatmış. ABD Denizaşırı Kooperatif Geliştirme Konseyinin (OCDC) Uluslararası İş birliği Araştırma Grubundan Judith Hermanson; Polonya, Kenya, Filipinler ve Peru'da kooperatiflerdeki kadınların gelirinin, dört ülkenin tamamındaki ortalama gelirden daha yüksek olduğunu ortaya koymuş. Simel Esim, kooperatifleri tarım veya perakende gibi sektörlerde kadın liderlerin eksikliğini gidermek için çalışmaya çağırmış.
Bu sene mart ayı boyunca # coops4women kampanyası aracılığıyla ICA tarafından bu Webinwer Toplantısına ilaveten dünyanın çeşitli yerlerinde düzenlenen etkinliklerde adil bir iyileşme için liderlikte kadınlara hitap ederken kooperatiflerin önemli rolü vurgulanmış.