TEMMUZ-AĞUSTOS 2021 / KAPAK KONUSU
Kurutulmuş meyve ürünlerinde dünyada ikinci sıradayız
Türkiye kuru meyve ve sebze sektöründe belli ürünlerde dünya lideri konumunda, öyle ki yaş meyve ürünlerinde altıncı, yaş sebze ürünlerinde dördüncü, kurutulmuş meyve ürünlerinde ikinci, kurutulmuş sebze ürünlerinde ise dokuzuncu sırada yer almakta. Tüm bu üretimin yanında tarıma dayalı sanayi de gelişmekte ve birbirini etkilemekte. Yaş meyve ve sebze üretimi, kurutulmuş meyve ve sebzelerin üretimi ve ticareti, sektöre verilen destekler, markalaşma çalışmaları, ürünlerin koruma ve saklama koşulları ile ilgili merak edilen konuları Bitkisel Üretim Genel Müdürlüğü Tarla ve Bahçe Bitkileri Dairesi Başkanlığından Sebze ve Seracılık Birim Koordinatörü Ezgi Çoban ve Meyvecilik Birim Koordinatörü Orhan Katı ile konuştuk.
Ülkemizde kuru meyve ve sebze üretiminden bahsedebilir misiniz? Hangi ürünlerde dünyada ön plana çıkıyoruz?
Dünyada ve ülkemizde meyve ve sebze kurutma faaliyeti önemli tarıma dayalı sanayi kollarından birisi haline gelmiştir. Ülkemizde üzüm, incir ve kayısı ile başlayan kurutulmuş ürün ihracatı yıllar geçtikçe çeşitlenerek artış göstermiştir.
Türkiye uzun yıllar ortalamasına göre kuru incir, kuru üzüm ve kuru kayısı üretiminde dünya lideri konumundadır. Ülkemizin 2020 yılı kuru kayısı üretimi 104 bin 254 ton, kuru üzüm üretimi 271 bin ton ve kuru incir üretimi 85 bin 565 tondur.
Küresel ihracat sıralaması incelendiğinde Türkiye: yaş meyve ürünlerinde 6'ncı, yaş sebze ürünlerinde 4'üncü, kurutulmuş meyve ürünlerinde 2'nci, kurutulmuş sebze ürünlerinde 9'uncu sırada yer almaktadır.
2020 yılı ülkemiz toplam kuru meyve ihracatı 400 bin ton ve değeri 980 milyon dolardır. 2020 yılı kurutulmuş sebze ihracatımız ise 21 bin ton ve değeri 64,5 milyon dolardır.
Bu alanda marka olduğumuzu söylemek mümkündür herhalde. İhracat rakamlarından söz edebilir misiniz? En çok hangi ülkelere ihracat yapıyoruz?
Kuru üzüm ihracatında ülkemiz 267 bin ton ihracat ve yüzde 30’luk pay ile dünya ihracatında birinci sırada yer almakta, ABD 80 bin ton ve yüzde 10 pay ile ikinci sırada yer almaktadır.
Kuru kayısı ihracatında ülkemiz 90 bin ton ihracat ve yüzde 57’lik pay ile dünya ihracatında birinci sırada yer almakta, Özbekistan 12 bin ton ve yüzde 7 pay ile ikinci sırada yer almaktadır.
Kuru incir ihracatında ise 68 bin ton ihracat ve yüzde 52’lik pay ile dünya ihracatında birinci sırada bulunmaktayız. Özbekistan 12 bin ton ve yüzde 11 pay ile ikinci sırada yer almaktadır.
Türkiye'nin kuru meyve ihracatında AB ülkeleri öne çıkmaktadır. Birleşik Krallık yüzde 17’lik payla ilk sırada yer alırken bu ülkeyi Almanya yüzde 12’lik ve Fransa yüzde 9’luk payla takip etmektedir.
Meyve ve sebze kurutma ile ilgili neler söylersiniz? Tarımsal ürünlerin kurutma işlemi nasıl yapılmakta, ürünler nasıl saklanmakta, kurutma işleminin başarılı olması için ne tür kriterler sağlanmalıdır?
Meyve-sebze işleme sanayinin alt gruplarından birisi de ürün kurutmadır. Ürünler kurutma işlemine geçmeden önce ayıklama, yıkama, soyma ve dilimle aşamalarından geçmektedir. Kurutma tesisine gelen ham maddeler ilk önce cinslerine ve ağırlıklarına göre seçilir, tasnif edilir; sağlam ürünler yıkama ünitesine gönderilir. Ürünler yıkandıktan sonra ise soyma ve çekirdek çıkarma işlemleri yapılarak dilimleme makinesine gönderilir. Kullanım şekline göre ham maddeler dilimleme makinesinde küp veya dilim haline getirilir. Dilimleme işleminin tamamlanmasından sonra hammaddeler kurutma işlemine hazır hale gelir. Ürünler kurutma tesisinde kullanılan teknolojiye göre değişmekle birlikte yaklaşık 52°C civarında kurutulur. Kurutma öncesinde meyveler, limon suyu veya absorbik asit ile muamele edilerek kararma oluşması önlenir.
Meyve ve sebze kurutmada kombine kurutma, güneşte kurutma, suni kurutma, ısı pompalı kurutma, dondurarak kurutma gibi çeşitli yöntemler ve sistemler kullanılmaktadır.
Haber Görseli
Ezgi Çoban Tarla ve Bahçe Bitkileri Daire Başkanlığı Sebze ve Seracılık Birim Koordinatörü
ÜRÜN KALİTE STANDARDINDA DEĞİŞME GÖRÜLMEZ
Tarımsal ürünleri kurutma yönteminin diğer koruma ve saklama koşullarına göre avantajları veya dezavantajları nelerdir?
Meyve ve sebzelerin raf ömrünü uzatmak için ekonomik ve uygulanabilir bir yol sunan kurutma yönteminin diğer koruma ve saklama yöntemlerine göre bazı avantajları vardır:
Kurutulmuş ürünler, dondurulmuş veya konserve edilmiş ürünlerden daha hafiftir ve rafta daha az yer kaplar.
Paketleme masrafları konserve ürünlere göre daha azdır.
Normal saklama koşullarında ürün kalite standardında değişme görülmez.
KURUTULMUŞ SEBZEYE AVRUPA ÜLKELERİ İLGİ GÖSTERİYOR
Kurutulmuş sebzeler de son zamanlarda popüler. Bu konuda ihracatımız var mı?
Son yıllarda kurutulmuş domates üretimi ve ihracatı yükselen bir grafik izlemektedir.
Ülkemizin 2020 yılı kurutulmuş sebze ihracatı 21 bin ton ve değeri 64,5 milyon dolardır. Domates, biber, patlıcan, mantar, kabak ve bamya kurutularak ihraç edilen sebzelerdir.
Ağırlıklı olarak Avrupa ülkelerinin ilgi gösterdiği kurutulmuş sebze dış ticaretimizde İtalya, ABD Polonya ve Almanya önemli ülkelerdir.
Toplam kurutulmuş sebze ihracatımızın miktar olarak yaklaşık yüzde 85’ini kurutulmuş domates, yüzde 14,5’ini kurutulmuş biber ihracatı oluşturmaktadır.
Kurutulmuş domates ihracatımız 2020 yılında 17 bin 500 ton ve değeri 53,7 milyon dolardır. Türkiye'nin kurutulmuş domates ihracatında ABD yüzde 26’lık payla ilk sırada yer almakta, bu ülkeyi yüzde 22’lik payla İtalya izlemektedir.
Haber Görseli
Orhan Katı Meyvecilik Birim Koordinatörü
DÜNYA FINDIK VE MAMULLERİ İHRACATINDA ÜLKEMİZ YÜZDE 62 PAYLA BİRİNCİ SIRADA YER ALMAKTA
Özellikle fındık ve diğer sert kabuklu meyveler üretimi ve ticareti noktasında neler söylersiniz?
2020 yılında 296 bin 376 ton Antep fıstığı, 52 bin 370 ton badem, 141 bin 790 ton ceviz, 734 bin 409 ton fındık ve 76 bin ton kestane üretimi gerçekleştirilmiştir. Ülkemiz dünya üretiminde fındıkta 1,inci, Antep fıstığı, badem, ceviz ve kestane üretiminde 4'üncü sırada yer almaktadır.
2020 yılında toplam sert kabuklu meyve ihracatımız 313 bin 370 ton ve değeri 2,2 milyar dolardır. Sert kabuklu meyve ihracatımızda önemli ülkeler sırasıyla İtalya, Almanya, Fransa, Irak ve Kanada’dır.
Fındık ve mamulleri; bitkisel ürün ihracatımızda ilk sırayı alan ve yaklaşık olarak her yıl 2 milyar dolar döviz getirisi ile ülke ekonomisine önemli katkı sağlamaktadır. Dünya fındık ve mamulleri ihracatında ülkemiz yüzde 62 payla birinci sırada yer almaktadır.
2020 yılı ülkemiz fındık ve mamulleri ihracatı:
Kabuklu fındık 359 ton ve değeri 1,2 milyon dolar,
İç fındık 157 bin ton ve değeri 1,1 milyar dolar,
Fındık mamulleri 126 bin ton ve değeri 844 milyon dolar.
Fındık ihracatımızda önemli ülkeler Almanya, İtalya, Fransa, Kanada ve İsviçre’dir.
Antep fıstığı, 2020 yılında 11 bin ton ihracata karşılık 118 milyon dolar döviz girdisi sağlanmış. İhracatımızda önemli ülkeler sırasıyla: Almanya, İtalya, Çin ve ABD’dir.
Badem; 2020 yılında 6 bin 759 ton ihracata karşılık 30 bin 157 ton ithalat gerçekleşmiştir. İhracatımızda önemli ülkeler sırasıyla: Almanya, Irak, Libya, Rusya, S. Arabistan’dır.
Ceviz, 2020 yılında 3.550 ton ihracata karşılık 61.653 ton ithalat gerçekleşmiştir. İhracatımızda önemli ülkeler sırasıyla: Mısır, Irak, Hindistan, S. Arabistan ve İsrail’dir.
Bakanlığımızca verilen sertifikalı fidan destekleri ile yeni tesis edilen badem ve ceviz bahçelerinin üretime geçmesiyle birlikte arz açığımızın azalacağı ve ithalatın düşeceği öngörülmektedir.
Kestane, 2020 yılında 9 bin ton ve değeri 24 milyon dolar ihracat gerçekleşmiştir. İhracatımızda önemli ülkeler sırasıyla İtalya, Lübnan, Almanya ve Hollanda’dır.
Ülkemiz kuru meyve-sebze sektöründe önemli bir paya sahip. Bu payın korunması ve geliştirilmesi için markalaşmada hangi çalışmalar yapılmaktadır?
İşlenmiş gıda sanayisinde yeterli ve kaliteli ham maddenin sağlanabilmesi ve ekonomik fiyat dalgalanmalarından işletme performansının korunabilmesi için sözleşmeli üretim önem taşımaktadır. Bakanlık olarak sözleşmeli üretimin geliştirilmesi ve yaygınlaştırılmasına yönelik mevzuat düzenleme ve model geliştirme çalışmalarımız devam etmektedir. 2020 yılında başlatılan Dijital Tarım Pazarı (DİTAP) uygulaması ile üretici ve alıcıyı internet üzerinden buluşturup talebe göre sözleşmeli üretim yaptırmanın yanında elinde hazır üretmiş olduğu ürünü bulunan üreticilerimiz ürünlerine alıcı bulabilmektedir. Coğrafi işaret ve markalaşma konularında da Bakanlığımız ilgili birimleri tarafından çalışmalar yürütülmektedir. Ayrıca bitkisel üretim konularında yatırımcılara rehberler hazırlanarak Bakanlığımız web sayfasında yayımlanmaktadır.
KURUTMA TESİSLERİNE YÜZDE 50’YE VARAN ORANLARDA YATIRIM HİBE DESTEĞİ SAĞLANIYOR
Dünyada lider olduğumuz kayısı, incir, üzüm gibi ürünlere ne gibi destekler veriyorsunuz? Örneğin bu ürünlerde ambalajlama önemli bir unsur. Bu ve başka konularda ekstra destekleriniz mevcut mu?
Bakanlığımızca, bitkisel ürünlerin bahçe tesis aşamalarında; toprak analizi desteği, sertifikalı fidan, fide, tohum üretim ve kullanım destekleri sağlanmaktadır.
Üretim aşamasında ise mazot, gübre, iyi tarım uygulamaları, organik tarım, biyolojik ve biyoteknik mücadele, küçük aile işletme desteği, tarım sigortaları desteği, lisanslı depoculuk destekleri, düşük faizli tarımsal krediler ile kırsal kalkınma ve IPARD destekleri sağlanmaktadır.
Kırsal kalkınma destekleri kapsamında, meyve ve sebze ürünlerinin işlenmesi ve pazarlanması başlığı altında soğuk hava deposu ile kurutma/paketleme tesisi kurulumu ve mevcutların modernizasyonuna yönelik bireyselde yüzde 40 üretici örgütlerinde yüzde 50 oranlarında hibe yatırım desteği sağlanmaktadır.
Bakanlığımızca 2021 yılında uygulamaya konulan Tarım Arazilerinin Kullanımın Etkinleştirilmesi Projesi kapsamında yaş meyve ve sebze üretiminin yoğun olduğu İzmir, Manisa ve Tokat illerinde üç adet kurutma tesisi kurulacak, İstanbul ilinde sebze ve meyve kurutma fırını alımı yapılacaktır.
Kurutma tesisleri için proje sağlanacak toplam ödenek 6 milyon 291 bin 300 TL’dir. Tesislerin faaliyete başlamasıyla birlikte ülke ekonomisine 438 milyon 560 bin 313 TL katkı sağlanacağı öngörülmektedir.
Bitkisel üretim sektörünün sürdürülebilirliği, geliştirilmesi, arz ve gıda güvenliği, rekabetçilik düzeyinin arttırılması, özellikle dünya üretiminde ve ihracatında lider olduğumuz ürünlerde pazar payımızı artırılmasına yönelik çalışmalar Bakanlığımız ilgili birimleri tarafından koordinasyon içerisinde yürütülmektedir.