TEMMUZ-AĞUSTOS 2021 / NESLİ TEHLİKE ALTINDAKİ TÜRLER
Van Kertenkelesi koruma altında
Van kedisi ve inci kefali gibi endemik türleri barındıran Van ili son yıllarda keşfi yapılan bir kertenkele türü ile de ön plana çıkmakta. Van kertenkelesi olarak adlandırılan ve tamamen zararsız olan bu tür sadece Van-Erciş civarında yaşamaktadır.
Türkiye’ye endemik bir kaya kertenkelesi türü olan Van Kertenkelesi’nin (Darevskia sapphirina Lacertidae) tek yaşam alanı Van ili Erciş ilçesinin 30 km kuzeybatısı ve civarı olarak bilinmektedir. Alman ve Rus bilim insanları tarafından 1994 yılında keşfedilen ve bir daha izine rastlanmayan kertenkeleler için yaklaşık 6-7 yıl önce tekrar başlayan araştırma ve çalışmalar neticesinde türün izine rastlandı.
Van kertenkelesinin sırt kısmı yeşil tonlarda olup, üzerinde ince ve enine dalgalı düzensiz lekeler bulunmaktadır. Kirli beyaz renklenmeye sahip karın kısmı üzerinde açık kahverengi lekeler bulunmaktadır. Bu tür partenogenetik olarak ürer. Yani sadece dişi bireylerden oluşmakta ve 3 ila 4 yumurta üreyebilmektedir. Yüksek steplerde taşlık kayalık yamaçlarda yaşam süren bireylerin 6 yıl kadar da ömürlerinin olduğu bilinmektedir.
Türkiye’ye endemik olan bu tür IUCN kriterlerine göre LC (asgari endişe) olarak sınıflandırılmıştır. Ülkemize endemik olan bu türün doğal popülasyonlarının korunması gerekliliği giderek artmaktadır. Bu sebeple endemik olan türler diğer türlere oranla daha fazla risk altındadır. Van kertenkelesinin kayalık ve nemli vadileri yaşam alanı olarak seçmesinden dolayı ve sadece üç farklı alanda dağılış göstermesi nedeniyle; tarım, hayvancılık, akarsuların kurutulması, yol yapım çalışmaları, taş ocakları gibi habitat tahribine sebep olacak çeşitli faaliyetler türü tehlike altına sokabilir. Türün yayılış alanlarını sınırlayan bu ve benzeri faktörler sadece popülasyonları tehlike altına sokmaz, aynı zamanda neslinin devamlılığını da olumsuz yönde etkileyebilmektedir. Söz konusu tür ülkemize endemik olması sebebiyle birçok yerli ve yabancı araştırıcının ilgisini çekmekte ve gerekli olan izinler alınmadan toplanmaktadır.
TÜRÜN KORUNMASI İÇİN EYLEM PLANI HAZIRLANDI
Tehlike altında olan bu tür için Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğümüz tarafından 2015 yılında bir Tür Koruma Eylem Planı hazırlandı. Eylem Planı'nda, türün yayılış gösterdiği alanların net olarak belirlenmesi, türün yayılış gösterdiği alanlardaki bireylerinin ve habitatların koruma altına alınması, tür koruma bilincinin yerleşebilmesi için yerel halkın eğitim ve farkındalık düzeylerinin arttırılması çalışmaları başta olmak üzere birçok faaliyetin gerçekleştirilmesi öngörülmüş olup, plan doğrultusunda koruma çalışmaları devam etmektedir.