OCAK-ŞUBAT 2022 / COĞRAFİ İŞARETLERDEN HABER VAR
Menşe işaretli kış meyvelerimiz
Ülkemiz, dört mevsimin yaşandığı havası, suyu ve toprağıyla özel bir coğrafyada yer alıyor. Bu durum meyve çeşitliliğimizi de olumlu etkiliyor. Zengin mineral ve vitamin kaynağı olarak ön plana çıkan meyveleri, mevsimine göre dengeli ve düzenli şekilde tüketmek insan sağlığı açısından önemlidir. Bu sayıda özellikle soğuk algınlığına yakalanma riskinin çok yüksek olduğu kış aylarında tadı, aroması ve görünümüyle benzerlerinden ayrılan menşe işareti almış üç meyveyi tanıyalım istedik.
LEZZETİ İLE ÜNLÜ GÜRSU DEVECİ ARMUDU
Bursa’nın Gürsu ilçesi coğrafi sınırında yetiştirilen, menşe işareti ile 10 Eylül 2019 tarihinde tescillenen Gürsu Deveci armudunun çeşidi, Pyrus Cumminus türüne ait Deveci armududur. Meyve yüzeyi hafif girintili çıkıntılı olup şekli basık ve alt kısmı geniş olur. Meyvenin güneş gören kısmı hafif pembemsi olmak üzere, zemini sarımtırak renge sahip. Dış kabuğu ince, meyve eti beyaz, parlak ve gevrek olan Gürsu Deveci armudu bol sulu ve şekerli olup asitliği düşüktür. Yeme olumunda fazla yumuşamaz.
Gürsu Deveci armudunun meyve eti sertliği ve suda çözünür kuru madde miktarı ise yüksek. Bu sayede meyveler hasat sonrası teknolojilerle uyumlu ve uzun süre muhafaza edilebilir. Tat ve aromayı etkileyen toplam fenolik madde içeriği yüksektir. Fenolik özellikleri sebebiyle yavaş olgunlaşır ve gittikçe hoş bir aroma kazanır.
Deveci armut çeşidi birçok bölgede yetişmesine karşın, Bursa Ovası’nın Gürsu bölgesi iklimsel özellikleri sayesinde lezzet, kabuk inceliği, meyve iriliği, açık zemin rengi, meyve eti parlaklığı ve düşük asitlik seviyesi gibi kendine has özellikler kazanmıştır.
Gürsu Deveci armudunun ağaçları orta kuvvette büyür ve yayvan olarak gelişir. Kışlık armut çeşididir. Ekim ayının ikinci ve üçüncü haftalarında olgunlaşır ve toplanır. Oldukça sert ve dayanıklı bir armuttur. Depolama süresi çok uzundur.
ORDUNUN ZÜMRÜTÜ, C VİTAMİNİ DEPOSU ORDU KİVİSİ
Coğrafi sınırı Ordu ili olan ve Actinidia deliciosa Ferg. meyve türüne ait Hayward çeşidinden üretilen Ordu kivisi, 5 Eylül 2019 tarihinde menşe işareti ile tescil edildi. Çok yıllık, sarılıcı ve tırmanıcı, kuvvetli gelişim gösteren bir meyve ağacı olup kök yapısı yüzlek saçak kök yapısına sahip. Dikildikten 2 yıl sonra ürün vermeye başlar, tam verime ise 5-6 yaşlarında gelir. Ordu kivisi uygun koşullarda muhafaza süresi uzun bir meyvedir. Hasattan sonra depolama süresince daha az yumuşama gösterir.
Ordu kivisinin meyveleri oval veya elipsolit şekilli olup meyveler 4,5-7,5 cm uzunluğa ve 3,5-5,0 cm kalınlığa sahiptir. Meyve ağırlığı 90-110 g, iyi bakılan bahçelerde 120-150 g olur. Meyve eti zümrüt yeşili renkte ve yarı saydam görünümdedir. Kendine has özellik olarak orta şekerli ve bol suludur. Meyve eti merkezde bulunan ve değişik kalınlıkta olabilen kremsi renkte etli silindir etrafına yerleşmiştir. Kabuğu yeşilimsi-kahverengi renkte olup sık, ince ve yumuşak tüylüdür.
Yeni hasat edilen Ordu kivisinin 100 gramında 35 mg C vitamini, 20,3 mg flavonoid bulunur ve 2250 µmol antioksidan aktivitesine sahiptir.
Ordu kivisi yetiştiriciliği değişik rakımlara ve yöneylere kurulu bahçelerde yapılır. Yıllık ortalama sıcaklığın 13-16 °C olduğu yerler Ordu kivisinin en uygun yetişme şartlarını sağlar. Ağaçlar genelde 1,8 m ile 2,2 m arasında yüksekte taçlandırılmıştır. Meyveler, elle hasat edilir. Soğuk hava deposunda muhafaza sıcaklığı 0±0,5 °C ve yüzde 85-95 oransal nem koşullarında 5-6 ay süre ile depolanabilir.
GEÇMİŞTEN GÜNÜMÜZE MİRAS KARAKÖPRÜ NARI
Şanlıurfa’da yetiştirilen, 22 Ağustos 2019 tarihinde menşe işareti ile tescillenen Karaköprü narı; IV. Murat’ın Bağdat seferine giderken ve dönerken Karaköprü’ye uğradığında yediği ve suyunu içtiği, Evliya Çelebi’nin Seyahatnamesinde belirttiği ve türkülere konu olan nardır.
Karaköprü narının rengi sarı–kırmızı, yapısı orta–iridir. İri taneli ve kolay tanelenme özelliği vardır. Yumuşak çekirdekli ve tatlı mayhoş tadından dolayı sevilerek tüketilir.
Karaköprü narı sarı zemin üzerine pembe–kırmızı renklerden oluşan orta ince ve elastik bir kabuk yapısına sahip. Kabuğun altında iri, pembemsi kırmızı, yumuşak ve elastik taneler bulunur. Çekirdekleri diğer nar türlerine göre yumuşaktır. Karaköprü narının meyve suyu randımanı yüksektir. Rengi kırmızı, asitlik özelliklerinden dolayı tatlı–mayhoş tada sahip narlar grubunda olup yüksek biyoaktif özellik gösterir.
Karaköprü narı tohumdan üretilebilse de bu zahmetli ve uzun bir süreç gerektirdiğinden genellikle çelikle çoğaltma yapılır. Hasadı yapılırken meyvesi bir elle tutulup, öteki eldeki makasla daldan kesilerek ayrılmalıdır. Meyveler üzerinde 1–2 mm uzunlukta bir sap kısmı kalacak şekilde kesilir ve dikkatlice toplama kaplarına konulur. Karaköprü narı meyve kabuğunun özel yapısı dolayısıyla uygun koşullarda 4–6 ay süreyle, 5 °C civarında yüzde 90–95 nem koşullarında depolanabilir.