MAYIS-HAZİRAN 2022 / HAYVANCILIK
Yoğurt, ayran ve peyniri gelişmiş ülkelere göre daha çok tüketiyoruz
Süt ve süt ürünleri sofralarımızın olmazsa olmazları arasında yer alırken üretimiyle de ekonomimizin çok önemli girdileri arasında bulunmakta. 1 Haziran Dünya Süt Günü dolayısıyla ülkemizin vazgeçilmez besin kaynakları olan süt ve süt ürünlerini konuşmak üzere Süt Üreticileri Merkez Birliği (SÜTBİR) Başkanı Tevfik Keskin ile bir röportaj gerçekleştirdik.
Her yıl 1 Haziran Dünya Süt Günü olarak kutlanıyor. Dünya Süt Günü ile hedeflenen farkındalığın ülkemizde oluştuğunu düşünüyor musunuz?
Dünya Süt Günü faaliyetleri noktasında eskiye nazaran daha iyi bir noktadayız. Dünya Süt Günü dolayısıyla tüketicilerin yeterli sütü tüketmesi konusunda yeterli çalışmaların yapıldığı ve süt tüketimi konusunda farkındalık oluşturulduğu noktası tartışılır elbette.
Süt yıllar boyu hep tartışmalı bir gıda oldu. Bir taraftan insan sağlığının olmazsa olmazı denilirken bir taraftan da sağlığa zararlı olduğu yönünde iddialar gündeme geldi. Bu tartışmalardan kaynaklı yıllar içerisinde Türkiye’de süt tüketim miktarında değişimler gözlendi mi?
Bu tür tartışmalardan tüketicinin etkilenmemesi mümkün değil. Bu tartışmaları çıkaranlar da sütü çok iyi tanımayanlar ve sektörü bilmeyenler maalesef. Ben bu söylemlerin art niyetli olduğunu düşünüyorum. İnsanın ilk besini bir kere süt, bunun zararlı olduğunu düşünmek çok yanlış. Sütün ambalajı konusunda da tartışmalar var. UHT ve pastörize sütten başkasını tüketmemek gerektiğini ileri sürenler de var. Her sektörde hata yapan insan mutlaka vardır. Süt sektöründe de binde bir de olsa hata yapan ne yazık ki çıkabiliyor. Ama ben şunu söyleyebilirim ki tüketici güvendiği üreticiden aldığı sürece açık süt almasında hiçbir mahsur yoktur. Süt doğası gereği üç günden fazla pişmeden dayanmıyor. Sanayiye giden süt UHT işleminden geçiyor ve dayanıklılık süresi artırılıyor. Ben şahsen işleme uğramamış sütü tüketicinin tercih etmesini öneririm. Hiçbir üretici ürünü kötü olsun istemez ama çok art niyetli insanlar çıkabiliyor nadiren de olsa, bu sebeple tüketici bildiği üreticiye yönelmeli.
SÜT ÜRÜNLERİ TÜKETİMİYLE DÜNYADA ÖNDEYİZ
Türkiye’de süt tüketim miktarı nedir, dünya ile karşılaştırıldığında hangi noktada?
Süt tüketimi ülkemizde diğer ülkelere kıyasla daha düşük gibi görünüyor ama biz dünyadan süt ürünleri tüketiminde öndeyiz. Yoğurt, peynir, ayran vs. tüketiminde diğer gelişmiş ülkelerin önündeyiz. Biz de yıllık kişi başı süt tüketimi 40.7 litre, Avrupa’da ise kişi başı yıllık süt tüketimi 65 litre. Ama dediğim gibi süt ürünleri tüketimiyle o açığı kapatıyoruz.
Haber Görseli
Tevfik Keskİn Süt Üreticileri Merkez Birliği (SÜTBİR) Başkanı
2020 YILINDA YAKLAŞIK 10 MİLYON TON SÜT ÜRETTİK
Ülkemizde süt üretim miktarlarına baktığımızda yıllar içerisinde nasıl bir grafik karşımıza çıkıyor? Üretici sayısında bir değişim gözlendi mi?
2011 yılında 6.34 milyon ton olan kayıtlı süt üretimimiz 2020 yılında yaklaşık 10 milyon ton olarak yükselen bir grafik göstermiştir. 2021 yılı son 3 aya ait süt veri girişleri Ulusal Süt Kayıt Sistemine halen yapıldığı için 2021 yılı kayıtlı süt miktarlarını net olarak söylemek doğru olmaz. Ancak geçen seneye göre üretim düşüşü var, TÜİK rakamlarına göre geçen yıla oranla yüzde 5.7. Sanayiye giden süt miktarında da anlaşılıyor zaten bir düşüş yaşandığı. Biz de sahada görüyoruz, ciddi derecede inek kesimi var. İşletmesini kapatan bu işi bırakan üreticilerimiz var. Tüm dünyanın kabul ettiği 1’e 1 buçuk paritesinin ülkemizde de uygulanması gerektiğini düşünüyorum. Yani üretici 1 litre süt satışının karşılığında 1,5 kg yem alabilmedir. Dünyada kabul edilmiş parite 1,5’dir. Bunun çözülmesi durumunda süt üretiminde daha da başarılı olunacağına inanıyorum. Yeterince meramız var, üreticinin doğru desteklenmesi gerçekleşirse süt üretimi bugün olduğu noktanın çok daha ilerisine taşınır.
Üretilen sütün ne kadarı süt olarak kalıyor, ne kadarı sanayide kullanılmak üzere ayrılıyor?
Yıllık yaklaşık üretilen 21 milyon ton sütün 10 milyon tonu sanayiye giden kayıtlı süt. Kayıtlı sütün bölgelere göre üretim ve işlenme miktar oranlarına bakacak olursak;
Ürettiğimiz sütün dış ticarette edindiği yere değinir misiniz?
Şu anda ihracat yapıyoruz. Özellikle süt tozunda yüksek bir ihracat var. Avro’nun yüksek olması sebebiyle regülasyona gerek olmadan ciddi anlamda bir ihracatımız var. Ama süt ithal eden bir ülke değiliz.
ÜRETİCİNİN DESTEKLERDEN FAYDALANMASI ÖRGÜTLÜ ÜRETİME DÂHİL OLMASINA BAĞLI
Süt üreticisinin Tarım ve Orman Bakanlığından aldığı destekler neler? Sizin üretici temsilcisi olarak Tarım ve Orman Bakanlığından talepleriniz neler?
Üreticiye verilen 1 lira desteğin artarak devam etmesi lazım. Hem üretici, hem tüketici hem de devlet açısından bu destek çok önemli. Verilen desteklerle ürün kayıt altına giriyor ve devlet de vergi kazanmış oluyor. Tabandan marketteki tüketicinin alışına kadar kayıt altına girmiş oluyor. Devlet KDV’den aldığının bir miktarını üreticiye verse herkes kazançlı çıkacak. KDV yüzde 1 olur ve destekleme artmazsa kazanç kayba dönüşür.
Üreticinin desteklerden faydalanması için örgütlü üretim modeline dâhil olması gerekir. Örgütlü üretimde de kaliteli süt üretimi önemli. Kaliteli sütü üreten üretici de her zaman kazanır. Örgütlü üreticiye soğutulmuş sütün litre başına 20 kuruş destekleme veriliyordu 1 Mart’tan itibaren bu 1 liraya çıkarıldı. Bu 1 liralık destek mart, nisan ve mayıs ayını kapsıyor. Bakan Bey de sağ olsun desteklemeler konusuyla yakından ilgileniyor. Sütün kendi özelliğine uygun bir alım sistemi oluşturulmasını bekliyoruz.
SÜTBİR olarak yaptığınız faaliyetleri kısaca anlatır mısınız?
Merkez Birliğimiz 293 alt birliği ve 250 bini aşkın üyesi ile 740 ilçede faaliyet göstermektedir. Türkiye’de ki küçük aile işletmelerinin yaklaşık yüzde 80’i süt üretici birliklerimize üye olup, ayrıca ülkemiz süt üretiminin yüzde 40’ı da birliklerimiz tarafından yapılmakta ve pazarlanmaktadır.
5200 sayılı Tarımsal Üretici Birlikleri Kanunu kapsamında kurulan SÜTBİR, ürün kalitesini iyileştirmek, pazarlama gücünü artırmak, üretici haklarını koruma altına almak ve kayıt dışı süt üretimini engellemek gibi konulardaki sorunların çözüm noktasında Tarım ve Hayvancılık sektörünün umut ışığı olmuştur.
Merkez Birliği olarak üreticilerimizin ve Üye Süt Üretici Birliklerimizin sahada ve sektörde yaşadıkları sorunlara hızlı ve etkili çözüm bulma noktasında T.C. Tarım ve Orman Bakanlığımızla ilgili tüm kurum kuruluşlarla çalışmalarımızı yürütmekteyiz.
Süt bekleyen bir ürün olmadığı için sorun olduğu takdirde anında müdahale edilmesi gerekmektedir. Biz Merkez Birliği olarak üreticilerimizin ve birliklerimizin menfaatlerini korumak adına çalışmalarımızı yürütmekteyiz.
Merkez Birliğimiz bünyesinde oluşturduğumuz Rehberlik ve Teftiş Kurulu ile birliklerimize yönlendirmelerde bulunurken 7 bölgede oluşturduğumuz 10 kişiden oluşan Yüksek Danışma Kurulu ile de bölge bölge sorunların tespiti konusunda hızlı ve çözüm odaklı çalışmalar yapıyoruz.
SÜT SEKTÖRÜNDE ÇALIŞANLARIN MESLEK STANDARTLARI OLUŞTURULDU
Türkiye Süt Üreticileri Merkez Birliği ve Mesleki Yeterlilik Kurumu (MYK) arasında Çiğ Süt Toplama ve Depolama Sorumlusu Ulusal Meslek Standardı ve Ulusal Yeterlilik Hazırlama İş Birliği Protokolü 21 Haziran 2018 tarihinde imzalanmış ve süt sektöründe çalışanların meslek standartları oluşturularak çiğ süt toplama ve depolama elemanı mesleği 7 Mayıs 2019 tarih ve 30767 sayılı Resmi Gazetede yayınlanarak “meslek” olarak tanımlanmıştır.
EĞİTİMLER SONRASI YAPILACAK SINAVLA SERTİFİKALAR VERİLECEK
Bazı art niyetli süt toplayıcılarının kamuoyuna yansıyan istenmeyen görüntüleri sonrasında böyle bir uygulamanın olması gerektiğine karar verdik. Bu protokolle artık “Süt Toplama ve Depolama Elemanı” sertifikası verilecek. Aslında biz bu çalışmayı daha önceden yapmıştık ve Resmi Gazetede yayımlanmıştı. Bu işi yapanlara bir meslek standardı getirdik ve meslek olduğu kabul edildi. Yani Cumhurbaşkanlığı kararıyla süt toplamamın ve depolamanın meslek olduğu kabul edildi ve bu mesleğin kuralları belirlendi. Süt toplayıcısının kuralları uygulamaması durumunda bir daha bu işi yapamayacağına dair maddeler var protokolde. Bununla beraber hayvan yetiştiricisi, süt sağım elemanı, yem karma elemanı, süt sağım operatörü, çobanlık meslekleriyle birlikte toplam 7 meslek kabul edildi. Biz bu 7 mesleğe meslek standardı oluşturup bu işi yapmak isteyenlere sertifikalarını vereceğiz. Merkez Birliği olarak sertifika almak isteyenlere eğitimler düzenleyeceğiz ve bunun sonunda yapılan sınavla başarılı olanlara sertifikalarını vereceğiz. Mayıs ayına kadar alacağımız akreditasyonla bu işi bir an önce başlatacağız ve en kısa sürede de tüm Türkiye’de uygulanmasını sağlayacağız.
Bu Projemizle Türkiye Tarımsal Süt Üreticileri Merkez Birliği (SÜTBİR) olarak, Avrupa Birliği ve Mali Yardımlar Daire Başkanlığı Hibe Yönetimi Biriminin “Voc-Test Merkezleri-III Hibe Programı (EuropeAid/162211/ID/ACT/TR)” çağrısına da başvurulmuş, “Sütün Uzmanları” (Milk Professionals Project)” isimli projemiz fonlanmaya değer bulunarak uygulanmasına karar verilmiştir.
T.C. Aile Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı Avrupa Birliği ve Mali Yardımlar Daire Başkanlığı Hibe Yönetimi Birimince 29 Eylül 2020 tarihinde sözleşme imzalanmıştır.
Sütün Uzmanları Projemizle hedefimiz Türkiye genelinde mevzuata uygun üretilen sütlerin süt toplama merkezlerine ve süt işleme merkezlerine toplanması, nakli, depolanması, pazarlanması, kabulü ile gerek üretici örgütlerine bağlı toplayıcıların, gerekse özel toplayıcıların çalışma ve faaliyetlerine ilişkin usul ve esasları düzenlemek için Çiğ Süt Toplama Elemanı Meslek eğitimini almış, tüketici menfaatlerini teminat altına almak adına verilen sertifikaya sahip kişiler yetiştirmektir.
Üreticimizden, tüketicimize herkesi ilgilendiren bir konuda; çiğ süt toplama ve depolama alanında çalışanlarının kaliteli ve nitelikli bir meslek erbabı olmaları ve yeterlilik standartlarını oluşturarak sertifikalandırılması amaçlanmaktadır. Ayrıca Hayvan Bakıcısı, Sağım Elemanı, Sağım Operatörü, Yem Karma Operatörü, Çobanlık olmak üzere toplamda 7 meslek ile Mesleki Yeterlilik Belgelendirmesi yapmak üzere Mesleki Yeterlilik Kurumu (MYK) ile Türk Akreditasyon Kurumu (TÜRKAK) tarafından akredite edilmiş “Yetkilendirilmiş Belgelendirme Kuruluşu”nu kurmuş bulunmaktayız.
Bu merkezin kurulumu ile birlikte hayvancılık ve süt tedarik zincirinde belgelendirilmiş nitelikli işgücünün oluşturulması ve nitelikli insan kaynağının istihdam potansiyelinin artırılması; pazara ve tüketiciye daha kaliteli ürün ile sağlıklı, güvenilir süt arzının sağlanması ve sürdürülebilirliği hedeflenmektedir.
Projenin genel hedef kitlesi; süt üreticileri, süt toplama merkezleri, süt sektöründe faaliyet gösteren şirketler ile çiğ süt üretimi, sağım, toplama ve depolama alanlarında faaliyet gösteren süt üretici birlikleri ve diğer üretici örgütleridir.