MAYIS-HAZİRAN 2022 / KAPAK KONUSU
Odun dışı orman ürünleri ihracatı 1 milyar 600 milyon dolara yükseldi
Ülkemiz bulunduğu konum, yer şekilleri, iklimi ve birçok avantajı nedeniyle önemli bir biyolojik çeşitliğe sahip. Ormanlarımız da bu çeşitliliği yansıtan en önemli değerlerimizden biri. Ormanlardan sadece odun üretim kaynağı olarak faydalanılması fikri yavaş yavaş değişmeye başladı. Biz de bu süreçte odun dışı orman ürünlerinin neler olduğu, ekonomiye katkısı, hangi çerçevede faydalanılabildiği gibi soruların cevabını almak için sorularımızı Orman Genel Müdürü Bekir Karacabey’e yönelttik.
Zengin bir biyolojik çeşitliliğe sahip olan ormanlarımız, odun dışı orman ürünleri bakımından da önemli bir potansiyele sahip. Bununla ilgili olarak neler yapmaktasınız?
Dünyada olduğu gibi ülkemizde de yaşanan ekonomik, çevresel ve sosyal gelişmeler, orman kaynaklarına yönelik talep ve beklentileri önemli ölçüde artırmıştır. Yakın zamana kadar ağırlıklı olarak odun üretim kaynağı olarak görülen ormanlar, son yıllarda ekolojik-sosyal hizmetler ve koruyucu çevresel fonksiyonları ile gündeme gelmektedir. Odun dışı orman ürünlerinin önemi her geçen gün daha da artmaktadır.
Genel Müdürlüğümüz odun dışı orman ürünlerinin tespiti, envanteri, faydalanılması ve ekonomiye kazandırılması konularına ayrı bir önem vermektedir. Katma değeri yüksek odun dışı orman ürünlerimizi, sürdürülebilir prensipler çerçevesinde envanter ve planlamalarını yaparak, kırsal kesimde yaşayan vatandaşlarımıza gelir kaynağı oluşturmaktayız. Bu kapsamda; ormanlık alanlarımızda, 350 farklı türde 1,9 milyon hektar alanda odun dışı orman ürünü envanteri ve faydalanma planları yapıldı.
Haber Görseli
Bekir Karacabey Orman Genel Müdürü
ORMAN KÖYLÜMÜZE 900 MİLYON TL, ÜLKE EKONOMİSİNE 7 MİLYAR TL KATKI SAĞLANDI
Odun dışı orman ürünleri üretim miktarı ile ilgili neler söylersiniz? Hangi ürünler odun dışı ürün kapsamına girmektedir? Hangi bölgelerimizde hangi ürünler daha çok toplanmakta? Bu ürünleri toplamak için izin gerekli mi?
2021 yılında defne başta olmak üzere kestane, adaçayı, kekik, fındık, harnup, biberiye, laden, böğürtlen, sumak, mersin, yaban elması, fıstıkçamı kozalağı vb. odun dışı orman ürünlerinin doğadan toplatılarak toplamda 928 bin ton odun dışı orman ürünleri üretimi gerçekleşmiştir. Böylece orman köylümüzün toplama faaliyetlerine bağlı olarak orman köylümüze 900 milyon TL katkı sağlandı. Orman menşeli olarak toplamaya konu edilen odun dışı ürünlerin mamul ya da yarı mamul olarak işlenmesi ve ticarete konu edilmesiyle ülke ekonomisine katkısı 7 milyar TL olarak gerçekleşti.
Bu ürünler ile ilgili olarak Genel Müdürlüğünüzce çeşitli eylem planları hazırlandı. Bunlarla ilgili olarak kısaca bilgi verebilir misiniz?
Odun dışı orman ürünlerinin sürdürülebilir prensipler dahilinde üretilmesi ve mevcut sahaların iyileştirilmesi amacıyla 6 adet eylem planı (Defne, Trüf, Reçine, Sakız, Yabanıl Meyveli Türler ve Maviyemiş) uygulamaya konuldu. Reçine Eylem Planı (2017-2021) kapsamında, reçine eylem planı ile ülkemizin reçine üretim potansiyelini harekete geçirerek, 1.558 (Bin 558) ton reçine üretimi yapıldı. Ülkemizin ham reçine ihtiyacının önemli bir bölümü iç kaynaklardan sağlandı. Böylece dış ticaret açığımızın azaltılmasına katkı sağlandı.
Sakız Eylem Planı (2014-2019) kapsamında, 490 dekar alanda çalışma yapılarak 90 bin adet fidan toprakla buluşturuldu. Yabanıl Meyveli Türler Eylem Planı (2014-2018) kapsamında, ülkemiz yaban hayvanlarını ve habitatlarını korumak ve geliştirmek amacıyla 5 yıllık eylem planı uygulamaya konuldu. Bu kapsamda 40 milyon yabanıl meyveli tür fidanları toprakla buluştu. Maviyemiş Eylem Planı (2015-2019) kapsamında, 2 bin 680 dekar alanda bozuk maviyemiş sahaları rehabilite edilerek ülke ekonomisine kazandırıldı.
2022-2026 yıllarında uygulanmak üzere sedir mantarı ve meşe palamudu eylem planlarımız bulunmaktadır. Sedir Mantarı Eylem Planı ile doğal sedir mantarı alanlarının tespit edilerek bu alanların Sedir Mantarı Ormanı alanlarına dönüştürülmesi sağlanacak. Sedir Mantarı sahalarının Amenajman Planlarına entegrasyonu sağlanacaktır. Sedir Mantarının doğal ortamında geliştirilmesi ve verimliliğinin artırılmasına yönelik metotlar geliştirilecektir.
Trüf Ormanı Eylem Planı (2014-2021) kapsamında, 4 bin 550 dekar alanda trüf ormanı tesis edildi. Ülkemiz trüf mantarı değer zincirine önemli katkılar sağlandı. Bu eylem planını geliştirerek 2022-2026 yılları arasında da sürdürmeyi planlamaktayız. Böylece Trüf mantarı faydalanma planları ile düzenli ve sürdürülebilir faydalanma sağlanacak, üretim miktarı ve verimlilik artırılacaktır. Yapay Trüf Ormanları (Trüferi) tesis edilecektir. Trüf mantarı ormanlarının sürdürülebilir yönetimi sağlanacak, faaliyet yürüten orman köylüsü, kooperatif ve işletmelere daha etkin hizmet sunulmuş olacaktır.
DÜNYA DEFNE ARZININ YÜZDE 90’NI ÜLKEMİZ TARAFINDAN KARŞILANMAKTADIR
Dünya defne arzının yüzde 90’nı ülkemiz tarafından karşılanmaktadır. Bu çerçevede defnenin doğal yayılış alanlarından yapılan yaprak ve tohum faydalanmalarının sürdürülebilir nitelikte olmasını, üretim maliyetlerinin düşürülmesini, üretimde yaşanan değer kayıplarının azaltılmasını ve orman köylüsünün gelirlerinin artırılmasını sağlamak maksadıyla 2016 yılında “Defne Eylem Planı”nı (2016-2020) hayata geçirdik. Defne Eylem Planını 2022-2026 yıllarını kapsayacak şekilde uzatıldı. Defne üretimimiz 2003 yılında 3 bin 500 ton iken, 2020 yılında 44 bin 350 tona çıkarıldı. Defnenin 2020 yılında orman köylülerine katkısı 150 milyon TL, ülke ekonomisine katkısı ise 1 milyar 850 milyon TL’dir. TÜİK verilerine göre 2020 yılı sonu itibariyle 16 bin 400 ton defne yaprağı ihracatına karşılık 44 milyon 680 bin dolar döviz girdisi sağlanmıştır. Ülkemizde defne işleyen tesislerin sayıları ve kurulu kapasiteleri 3 kat arttı. Ormanlık sahalarımızda yayılışı bulunan defne; Türk Patent ve Marka Kurumunca Türk Defnesi olarak tescillendi. Türk Patent ve Marka Kurumunca Türk adı ile verilen ilk tescil belgesidir.
2021 YILI İTİBARİYLE ODUN DIŞI ORMAN ÜRETİMİNİ YAKLAŞIK 930 BİN TONA ÇIKARDIK
Odun dışı orman ürünlerinin üretim ve ihracat rakamları çok sağlıklı olmasa bile bu ürünlerden elde edilen gelirin dünyada yıllık 100 milyar dolara yakın olduğu tahmin edilmektedir. Ülkemiz için bu rakam ne boyuttadır?
Odun dışı orman ürünleri üretimi 2000’li yılların başlarında 31 bin tonlarda iken, 2021 yılı itibariyle bu üretimi yaklaşık 930 bin tona çıkardık. 2022 yılı odun dışı orman ürünleri üretim hedefimiz 1 milyon 50 bin ton, 2023 yılı hedefimiz ise 1 milyon 200 bin tondur. Dolayısıyla odun dışı orman ürünleri ihracatımız; 2002 yılında 39 milyon dolar civarında iken, 2021 yılı itibariyle bu ihracat rakamı 1 milyar 600 milyon dolara yükseltilmiş oldu.
Bu ürünlerin mamul veya yarı mamul olarak işlenmesi ve yöre halkının daha fazla ekonomik gelir elde etmesi için neler yapmaktasınız?
Orman Kanunu’nun 18. maddesinde yapılan düzenlemeler ile bozuk orman alanlarında Tıbbi ve Aromatik Bitkiler yetiştirilmesine ve tesis kurulmasına olanak tanınmıştır. 2021 yılında yayınlanan "Orman Kanunu’nun 18 inci Maddesinin Uygulaması Hakkında Yönetmelik ile "Bozuk orman alanlarında orman bitkisi fidanlıkları kurulmasına, mantar ve tıbbi aromatik bitki yetiştiriciliğine, orman alanlarından üretilen odun dışı ürünlerin mamul ya da yarı mamul olarak işlenmesi amacıyla tesis kurulmasına" izin verilebileceği hükme bağlandı. Bu kapsamda, kırsal kesimde yaşayan yöre halkının daha fazla ekonomik gelir elde etmesi için, ilk defa bozuk ormanlık sahalarda odun dışı ürünlerin yetiştirilmesine ve tesis kurmalarına olanak sağlandı.
HER BİR ÜRÜN İÇİN VİDEO ÇEKİMLERİMİZ MEVCUT
Doğadan toplama yoluyla üretimi yapılan odun dışı orman ürünleriyle ilgili üretici ve yöre halkına yönelik ne tür çalışmalarınız var?
Odun dışı ürünlerin sürdürülebilir bir çerçevede yapılması ve farkındalığın oluşturulması için, zaman zaman eğitim seminerleri düzenlemekteyiz. Ayrıca taşra teşkilatlarımızdaki şube müdürlüklerimiz ve işletme müdürlüklerimizde, bu ürünlerin üretimi ile ilgili, üretim öncesinde vatandaşlarımıza üretimin tekniği hakkında arazide uygulamalı olarak tatbikat yapmaktadırlar. Ayrıca üretimin doğru şekilde yapılması için her bir ürün için video çekimlerimiz mevcuttur. Vatandaşlarımız, Genel Müdürlüğümüz web sayfasına girerek, ana yüzde yer alan, odun dışı ürünler sekmesinden eğitim videolarına ulaşabilir. Hali hazırda 27 adet eğitim videomuz yüklü olup, bu videolardan faydalanabilir. Diğer türlere ait video çekimleri devam etmektedir. Videolarımız tamamlandıkça sayfamızda yer alacaktır.
Orman Genel Müdürlüğü olarak odun dışı orman ürünlerinin tespiti, envanteri, faydalanılması konularına önem vererek katma değeri yüksek odun dışı orman ürünlerimizi ekonomiye kazandırmaya ve kırsal kesimde yaşayan vatandaşlarımıza gelir kaynağı oluşturmaya devam edeceğiz.