MAYIS-HAZİRAN 2022 / COĞRAFİ İŞARETLERDEN HABER VAR
Doğadan coğrafi işaretli lezzetler
Biyolojik çeşitlilik bakımından dünyanın önde gelen ülkelerinden biri olma şansına sahibiz. Kadim zamanlardan beri şifa kaynağı olarak kullanılan yabani bitkiler günümüzde modern tıpta kullanılan ilaçların önemli bir kısmının da kaynağını teşkil etmektedir. Sofralarımıza çeşit, yemeklerimize lezzet, ve sağlığımıza sağlık katan bu bitkiler geleneksel Türk mutfağının vazgeçilmez unsurlarıdır. Bu sayımızda yaz aylarının gelmesiyle tüketimi artan ve nesiller boyunca sevilerek tüketilen kenger, evelek ve kelodoş otundan yapılan, coğrafi işaretlerden “mahreç işaret tescili” almış üç değişik lezzetle ile karşınıza çıkmak istedik.
DAĞLARIN KIZI KENGER İLE YAPILAN DİYARBAKIR KENGER BORANİSİ
Diyarbakır Ticaret ve Sanayi Odası tarafından 20 Ağustos 2021 tarihinde mahreç işareti olarak tescil ettirilen Diyarbakır Kenger Boranisi; Latince adı Gundelia tournefortii olan kenger bitkisinin unlanıp kızartılması ve pişirilmesi suretiyle yapılan yemek. Üzerine sarımsaklı süzme yoğurt dökülüp soğuk olarak servisi yapılır. Diyarbakır Kenger Boranisi’nin üretiminde kullanılan kenger; yüksek rakımlarda yetişen, bahar aylarında toplanan, dondurularak veya salamura yapılarak saklanabilen bitkidir. Süzme yoğurtun Karakaş ırkı koyunların sütünden yapılmış olması gerekiyor. Tereyağı ise kıl keçisinin sütünden elde edilir. Geçmişi eskiye dayanan Diyarbakır Kenger Boranisi’nin, coğrafi sınır ile ün bağı bulunmakta olup üretiminde kullanılan kenger ve süzme yoğurt, coğrafi sınırdan elde edilmektedir.
Kenger Boranisi’nin hazırlanması şöyle yapılır. Kenger temizlenir, yıkanır ve iri doğranır. Kararmaması için unda bekletilir. Un terbiyesinden çıkarılan kengerlere doğranmış soğanlar eklenerek tencerede kızartılmaya başlanır. Kızarmış olan kengerlere su eklenerek pişirilmeye devam edilir. Kengerler suyunu çekince ateşten alınıp soğumaya bırakılır. Üzerine sarımsaklı süzme yoğurt dökülür veya karıştırılarak soğuk servisi yapılır.
Haber Görseli
DİYARBAKIR KENGER BORANİSİ
EKŞİ SEVENLERİN FAVORİSİ IĞDIR OMAÇ AŞI ÇORBASI
Iğdır ilinde yapılan ve Iğdır kültürünün bir ürünü olan Iğdır Omaç Aşı Çorbası; evelik (labada, Rumex patientia) otu, alça (Prunus domestica, yeşil kuru erik), karnıkara börülcesi ve ”omaç” adı verilen küçük hamur parçalarıyla hazırlanan yöresel çorbadır. Iğdır Omaç Aşı Çorbası’nın yoğun ekşi tadı ayırt edici özelliği olup, bu ekşiliği alça ile evelik otundan kaynaklanır. Geçmişi Orta Asya’ya dayanan omaç; un, su ve tuzun yoğrulmasıyla elde edilen hamurun, elde ovalanmasıyla oluşan yuvarlak şekilli küçük hamur parçalarıdır. Iğdır Omaç Aşı Çorbası’nın coğrafi sınıra özgü üretim metodu, ustalık becerisi gerektirmekte olup bu sebeplerle coğrafi sınır ile ün bağı bulunuyor.
Iğdır Omaç Aşı Çorbası’nın üretiminde kullanılan alça eriği ve evelik otu, coğrafi sınırdan elde edilir. Evelik otu doğal ortamında dağlardan toplandıktan sonra saç örgüsü şeklinde kurutulur.
Iğdır Ticaret ve Sanayi Odası tarafından 26 Ağustos 2021 tarihinde mahreç işareti olarak tescil ettirilen Iğdır Omaç Aşı Çorbası’nın yapılışı şu şekildedir: Un ve tuz geniş bir kapta iyice karıştırılır, üzerine yavaş yavaş su eklenerek karışım topak topak oluncaya kadar iyice ovulur. Oluşan omaçlar tepsiye serilip bir saat üstü açık bir şekilde kurutulur.
Çorbanın yapılışı: Börülceler 1 saat önceden ıslatılır. Alça eriği iyice yıkanır. Alça ile evelik otu 1 saat ayrı kaplarda suda bekletilip süzülür. Soğanlar karamelleşinceye kadar 3 dk kısık ateşte kavrulur, biber salçası, domates salçası ve isteğe bağlı olarak domates suyu ilave edilir. 2 dk sonra börülce, acı biber, pul biber ve tuz eklenir. Su ilave edilir. En son sıra ile evelik otu ve omaçlar konulup 20 dk pişirilir ve sıcak olarak servis edilir.
Haber Görseli
IĞDIR OMAÇ AŞI ÇORBASI
YARIŞMASI DÜZENLENEN VAN KELODUŞU
Van Anadolu'nun en büyük gölü olan Van Gölü kıyısında, tarım ve hayvancılığın önemli bir geçim kaynağı olduğu, verimli topraklar üzerinde yer almaktadır. İpek Yolu güzergahı üzerinde olması nedeniyle de tarih boyunca yolcuların konakladığı bir yer olan Van yemekleri ile de meşhurdur.
Van Ticaret ve Sanayi Odası tarafından yapılan müracaatla 8 Kasım 2017 tarihinde mahreç işareti ile tescil edilen Van Keledoşu yöresel yemeklerimizdendir. Özel günlerde kalabalık aileler bir araya geldiğinde kadınların elbirliğiyle geleneksel olarak tandırda yaptıkları zahmetli bir yemektir. Van Keledoşu’nun ayırt edici özelliği ise yapımında kullanılan bakliyatların birbirinden ayrı tencerelerde haşlanması, haşlanan bakliyatların Van’da yetişen ve Latince adı “Alba Öaxala” olan keledoş otu ve çökelekle harmanlanması, üzerine kızdırılmış yağa atılan pul biberin eklenerek servis edilmesidir. Van yöresinde dağlarda yüksek tepelerin uç noktasında yetişen keledoş otu yeşilimsi kokulu bir bitkidir.
Yapımında; kuşbaşı et, kuru soğan, sarımsak, haşlanmış nohut, yeşil mercimek, buğday, kurut, keledoş otu, tereyağı, pul biber, yenibahar, karabiber ve tuz kullanılır. Büyük bir tencerede mühürlenen kuşbaşı etlere su eklenerek pişirilir. Etin pişmesine yakın kuru soğanlar eklenir. Ardından tuz, karabiber, yenibahar ve haşlanan aşurelik buğday suyu ile birlikte tencereye ilave edilir ve kaynatılır. İçerisine haşlanmış nohut ve yeşil mercimek ilave edilir. Son olarak keledoş otu ve kurut ilave edilir ve yavaşça karıştırılır. Karıştırma işlemi yavaş yapılmazsa kurut bozulur. 5 dakika kaynadıktan sonra ortasına tereyağı ile servis tabaklarındayken isteğe göre sarımsak eklenip tereyağında kızdırılan pul biber gezdirilir.
Van’ın en önemli yöresel yemeği olan keledoş için belirli dönemlerde “En İyi Keledoş” yarışması düzenlenmektedir. Kaynaklarda, bilinen en eski haliyle keledoşun 1800’lü yılların sonunda Van’da yapıldığı geçmektedir.
Haber Görseli
VAN KELODUŞU