MAYIS-HAZİRAN 2018 / RÖPORTAJ
Süt üretiminde önde tüketiminde gerideyiz
21 Mayıs ve bunu kapsayan hafta “Süt Haftası” olarak kutlanıyor. Biz de bu önemli gün dolayısıyla, başta Okul Sütü olmak üzere birçok projenin yürütücülerinden olan Ulusal Süt Konseyi Yönetim Kurulu Başkanı Sabit Karaca ile Türkiye’deki süt üretim ve tüketimine ilişkin bir röportaj gerçekleştirdik.
Beden sağlığımız için vazgeçilmez olan kalsiyumun en önemli kaynaklarından olan süt, her yaş grubu için çok önemli bir besin. Özellikle kemik ve diş sağlığı için büyük önem taşıyan sütün, ülkemizde tüketim oranları birçok Avrupa ülkesinin gerisinde olsa da bu oranı artırmak için yapılan çalışmalar kararlılıkla sürüyor. Uluslararası Sütçülük Federasyonu’nun 1956 yılında aldığı karar gereği 21 Mayıs, Federasyona üye ülkelerde “Dünya Süt Günü” olarak kutlanıyor. Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı tarafından 1991 yılında başlatılan “Süt Tüketimini Arttırma Kampanyası” çerçevesinde ülkemizde de 21 Mayıs ve bunu kapsayan hafta “Süt Haftası” olarak kutlanıyor. Biz de bu önemli gün dolayısıyla, başta Okul Sütü olmak üzere birçok projenin yürütücülerinden olan Ulusal Süt Konseyi Yönetim Kurulu Başkanı Sabit Karaca ile Türkiye’deki süt üretim ve tüketimine ilişkin bir röportaj gerçekleştirdik.
Türkiye'deki süt üretim ve tüketim rakamları nelerdir? Diğer ülkelerle karşılaştırdığımızda süt üretim ve tüketiminde hangi noktadayız?
TÜİK’in hayvansal üretim istatistiklerine göre 2017 yılında bütün türlerden elde edilen toplam süt üretim miktarı 20 milyon 700 bin ton. Bu rakam göz önüne alındığında ülkemizde süt üretimi son 5 yılda yüzde 14, son on yıl içerisinde ise yaklaşık yüzde 70 oranında artış göstermiştir. Ülkemiz süt üretim miktarı ile dünyanın en büyük 8’inci, Avrupa’nın ise en büyük 3’üncü üreticisi konumunda yer alıyor. Her ne kadar dünyanın önde gelen üreticilerinden olsak da tüketim sıralamasında maalesef Avrupa’nın gerisinde yer alıyoruz. Ülkemizde süt tüketimi ağırlıklı olarak peynir ve yoğurt gibi ürünler özelinde yoğunlaşırken, içme sütü tüketimimiz nispeten daha düşük. Kişi başı içme sütü tüketimi Kuzey Avrupa ülkelerinde 100 kg’ın üzerinde iken Avrupa Birliği ortalaması 59,4 kg, Kanada’da 71 kg, ABD’de 69 kg’dır.
Ülkemizde ise kişi başına süt tüketim miktarına ilişkin düzenli bir veri yayınlanmamakla beraber içme sütü ve diğer süt ürünlerinde kişi başı yıllık tüketim miktarı tahmini olarak hesaplanıyor. Ulusal Süt Konseyi olarak yaptığımız hesaplamalara göre; TÜİK tarafından yayınlanan çiğ süt üretim miktarı ile aynı yıla ilişkin nüfus verileri ele alındığında ve süt-süt ürünleri ithalat ve ihracat rakamları göz ardı edildiğinde, 2016 yılında kişi başı süt tüketimi 231 kilogram süt eş değeridir. Ancak içme sütü özelinde değerlendirildiğinde, ülkemizdeki tüketim rakamlarının nispeten düşük olduğu görülüyor. Konseyimizce yapılan hesaplamalara göre ülkemizde kişi başı içme sütü tüketiminin 34 kilogram olduğu tahmin ediliyor.
ÜRETİMDE 10 YILDA YÜZDE 70 ARTIŞ
Türkiye süt üretiminde kendi ihtiyaçlarını karşılayabiliyor mu?
Ülkemiz süt üretim ve sanayisinde son yıllarda oldukça önemli mesafe kat etti. Üretim rakamları ele alındığında, toplam süt üretimi son 10 yılda yaklaşık yüzde 70 oranında arttı. Ülkemiz süt üretiminde kendi kendine yetebilme noktasının ötesinde global pazarda da önemli bir tedarikçi konumunda yer alıyor. Özellikle Orta Doğu ve Kuzey Afrika ülkelerinde “Turkish Labneh” ismiyle başta labne peyniri olmak üzere pek çok Türk markası buralardaki pazarlarda kayda değer bir marka değeri kazandı.
İthalat ve ihracatta Türkiye olarak hangi durumdayız? Buna ilişkin rakamları paylaşır mısınız?
Süt sektörümüz her yıl, bir önceki yıla göre ciddi ilerlemeler kaydediyor. Ulusal bazda süt üretimindeki artış ve süt işleme teknolojisinde kaydedilen mesafe, sektörümüzü daha ilerilere taşırken, özellikle belirli ürünlerde dünyanın önde gelen tedarikçilerinden birisi olmamızı sağlıyor. 2017 yılında ülkemizin süt ve süt ürünleri toplam ihracat değeri bir önceki yıla göre yaklaşık yüzde 5 oranında artarak 300 milyon doların üzerine çıkarken, toplam ithalatımız 88,7 milyon dolar olarak hesaplanmıştır. Bugün, 80 milyonun üzerinde olan nüfusumuzun süt ve süt ürünleri tüketimini, yıllık bazda yaklaşık 30 milyon turistin dönemsel olarak süt üretimimizde tüketim payına sahip olduğunu ve 300 milyon dolar değerindeki ihracatımızı göz önünde bulundurduğumuzda sektörümüzün ne denli büyük olduğu anlaşılacaktır.
Haber Görseli
Sabit KARACA - Ulusal Süt Konseyi Yönetim Kurulu Başkanı
EN BÜYÜK PAZARLAR ORTA DOĞU VE KUZEY AFRİKA
Süt ve süt ürünlerinde en büyük pazarlarımızı Orta Doğu ülkeleri ile Kuzey Afrika Bölgesi oluşturuyor. Irak, Suudi Arabistan, Kuveyt, Azerbaycan, Libya, Birleşik Arap Emirlikleri ve Mısır bu konuda en önemli ihraç bölgelerimiz. Ayrıca Uzak Doğu ve diğer Asya ülkelerine süt ve süt ürünleri ihraç etmekteyiz. Süt ve süt ürünleri ihracatında ülke olarak çok geniş bir ürün yelpazesine sahibiz. Yoğunluklu olarak taze ve eritme peynirler, süt tozu, yoğurt, labne, UHT süt ve krema ile peynir altı suyu tozu ihracatımızda en büyük paya sahip ürünlerimizin başında geliyor.
Dünyanın en büyük gıda ithalatçılarından olan Çin’in hayvansal ürün ithalatı giderek artıyor. Çin, özellikle süt tozu ve peynir altı suyu tozunda, dünyada en çok ithalat yapan ülke ve bu özelliğiyle her zaman sektörümüzün radarında olmuştur. Bugüne kadar çalışmalarımızı, Çin’e süt ürünleri ihracatımızın bir hayal olmadığına inanarak yürüttük. En son 2016 nisan ayında, Türkiye’den Çin’e İhraç Edilecek Süt Ürünlerinin Veteriner ve Sağlık Şartları Konusunda Protokolün Onaylanması Hakkında Bakanlar Kurulu Kararı yayınlandı ancak Çin ile anlaşma henüz imzalanmadı. Çin tarafı ile diyalog içinde yürütülecek bu sürecin hızlandırılması sektörümüz ve ülke olarak ihracatımız açısından çok yerinde olacaktır.
“SÜT İÇİYORUM” KAMPANYASI İLE SÜT TÜKETİMİNİN ARTIRILMASI HEDEFLENİYOR
Ülkemizde tüketimin istenilen düzeyde olmadığını biliyoruz. Süt tüketimini artırmak için neler yapılmalı?
Süt ve süt ürünleri tüketim alışkanlığının halkımıza kazandırılması sağlıklı bir ulus olarak küresel arenada yer alabilmemiz için elzemdir. Hayvansal protein alımı, başta büyüme çağında olan çocuklarımız olmak üzere bireylerin büyüme ve gelişiminde oldukça önemli. Bu bilinçle, çocuklarımıza sağlıklı beslenme alışkanlığının edindirilmesi ve bu yolla sağlıklı nesiller yetiştirilmesi maksadıyla hayata geçirilen ve bu yıl 7’ncisi başlatılan Okul Sütü Programını Ulusal Süt Konseyi olarak oldukça önemsediğimizi ifade etmek istiyorum. Okul Sütü Programı çocuklarımıza süt içme alışkanlığı kazandırması bağlamında oldukça önemli bir projedir. Bunun yanında, Ulusal Süt Konseyi olarak önümüzdeki günlerde hayata geçireceğimiz “Süt İçiyorum” kampanyası ile başta çocuklarımız olmak üzere süt tüketiminin teşvik edilmesini hedeflemekteyiz. Bu kapsamda, reklam filmleri, televizyon ve radyo spotları, sosyal medya faaliyetleri gibi çalışmaları önümüzdeki günlerde hayata geçireceğiz.
OKUL SÜTÜ PROGRAMINDA BU YIL 255 MİLYON KUTU SÜT DAĞITILACAK
Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı koordinasyonunda, Milli Eğitim Bakanlığı ve Sağlık Bakanlığınca ortaklaşa olarak ülkesel ölçekte 2011-2012 eğitim öğretim yılından itibaren anasınıfı ve ilkokul çağındaki öğrencilere 7 yıldır başarıyla uygulanan Okul Sütü Programı ile; çocuklara sağlıklı büyüme ve gelişmeleri için kalsiyum ve protein bakımından zengin olan sütü içme alışkanlığı kazandırılarak, okul çağı çocuklarının süt ve sağlık üzerine etkisi konusunda bilinçlenmeleri sağlanıyor. Çocuklara süt içme olanağı sunarak sağlıklı beslenmelerine destek olunuyor, sağlıklı ve hijyenik süt tüketiminin yaygınlaşması sağlanıyor.
Hayvancılık Genel Müdürlüğünden alınan bilgiye göre, yedinci uygulama yılı 5 şubat 2018 tarihinde başlayan program ile yaklaşık 32 bin okulda 6 milyon öğrenciye haftada 3 gün süre ile dönem boyunca toplam 255 milyon kutu süt dağıtılacak. Bu yılki programın da tamamlanmasıyla 7 uygulama yılında öğrencilere toplam 1 milyar 750 milyon kutu (350 bin ton) 200 ml’lik UHT içme sütü dağıtılmış olacak.
ÜRETİM VE SAKLAMA KOŞULLARI ÇOK ÖNEMLİ
Sağlıklı beslenmedeki önemli yeri kadar, işleme ve saklama koşullarının da önemli olduğu sütle ilgili bir değerlendirmeyi de Bakanlığımız Gıda ve Kontrol Genel Müdür Yardımcısı Neslihan Alper’den aldık. Organizmanın gelişmesi ve yaşamını devam ettirebilmesi için gerekli olan besin unsurlarının tamamını içeren sütün eski devirlerden beri en çok tüketilen besin maddelerinden biri olduğunu belirten Alper, şunları kaydetti:
“Süt ve süt ürünleri insan sağlığı için çok önemli bir besin kaynağı iken uygun üretim ve depolama koşulları sağlanmadığı takdirde tam bir tehlike kaynağı olabilmektedir. Süt ve süt ürünlerine uygun hijyenik ve teknik işlemler uygulanmadığı zaman başta Brucella olmak üzere birçok patojen mikroorganizmaları bünyesinde bulundurmakta ve bu ürünler tüketildiğinde ölüme kadar giden zehirlenmelere ve hastalanmalara neden olmaktadır. Bu nedenle kısa sürede bozulma eğilimi gösteren bir ürün olan sütün en kısa sürede işlenmesi ve değerlendirilmesi gerekir.
Ülkelerin teknolojik alanda hızlı gelişmeleri, ülkede yaşayan bireylerin sağlıklı ve yeterli beslenmeleri ile yakından ilgilidir. Bu nedenle ülkemizin gelişmesi ve her geçen gün daha da artan ülke nüfusunun sağlıklı ve dengeli beslenebilmesi için sütçülüğe gereken önemin verilmesi zorunlu ve milli bir görevdir. AB ülkelerinde en fazla mali destek gören, üreticinin en fazla korunduğu sektörlerin başında süt sektörü gelmektedir. Gerek ülkemiz, gerekse AB’de süt ve süt ürünleri üretimi, işlenmesi ve pazarlaması önemli bir faaliyet alanı olarak yer almaktadır."
Bir bardak süt 6 yaşında bir çocuğun ihtiyacı olan;
Proteinin yüzde 35’ini, enerjinin yüzde 6’sını, kalsiyumun yüzde 52’sini, potasyumun yüzde 30’unu, magnezyumun yüzde 18’ini, fosforun yüzde 55’ini, çinkonun yüzde 12’sini, iyotun yüzde 30’unu, A vitaminin yüzde 9’unu, B1 vitaminin yüzde 11’ini, B2 vitaminin yüzde 44’ünü, B6 vitaminin yüzde 13’ünü, B12 vitaminin yüzde 98’ini, folatın yüzde 12’sini, niasinin yüzde 16’sını karşılar.
Günde sadece bir bardak süt tüketmek yeterli midir?
Günde bir bardak süt tüketmek yeterli ve dengeli beslenme için yeterli değildir. Yeterli ve dengeli bir beslenme için günde en az;
• Bebekler 750 gram,
• Çocuklar 300-350 gram,
• Gençler 350 gram,
• Yetişkinler-yaşlılar 250-400 gram,
• Hamile-emzikli kadınlar 500 gram süt tüketmelidir.
Süt Yerine Aynı Miktarda Süt Ürünü Tüketilebilir Mi?
Süt yerine aynı miktarda süt ürünleri tüketilebilir. Süt yerine aynı miktarda yoğurt tüketilebildiği gibi, süte eş değer miktarlarda peynir çeşitleri, ayran vb. tüketilebilir. Örneğin iki kibrit kutusu kadar peynir, bir bardak süte eş değerdir.