EYLÜL-EKİM 2022 / ÖZEL HABER
IPARD Programı ile 22,1 milyar TL yatırım
Tarım ve Kırsal Kalkınmayı Destekleme Kurumu (TKDK) çiftçilere ve kırsalda yatırım yapanlara bugüne kadar 22 milyar TL civarında katkı sağladı. Bunun yarısı ise hibe kapsamında. Kurum, sürdürülebilir bir yatırım ortamı ile çevreye duyarlı yatırımlara da ayrı bir önem veriyor. Çevreyi koruma, tasarruf sağlama, doğaya en az etki, sürdürülebilirlik, ekonomik avantaj, dezavantajlıların desteklenmesi gibi alanlardaki yatırımları destekleme noktasında bilgi almak için TKDK Başkanı Dr. Muhammed Adak ile bir röportaj gerçekleştirdik.
2007’de kurulan TKDK tarafından her yıl çiftçilere ve kırsalda yaşayan vatandaşlara program ve projeler vasıtasıyla önemli avantajlar sunulmaktadır. Ülke ekonomisine ve vatandaşlara genel olarak ne tür katkılar sağlamaktasınız?
Avrupa Birliği (AB) tarafından, üyelik sürecinde bulunan ülkemize Katılım Öncesi Mali Yardım Aracı’nın (IPA) kırsal kalkınma bileşeni kapsamında tahsis edilen fonlar, IPARD Programı’nda belirlenen sektörler ve uygunluk koşulları çerçevesinde, Tarım ve Kırsal Kalkınmayı Destekleme Kurumu (TKDK) tarafından yatırımcılara hibe olarak kullandırılmaktadır.
TKDK tarafından destek verilecek sektörler ve bu desteklerden faydalanma koşulları, Bakanlığımız tarafından Avrupa Komisyonu ile müzakere edilerek hazırlanan IPARD Programı’nda belirlenmiş durumdadır. TKDK’nin temel görevi IPARD Programı’nı başarılı bir şekilde uygulamak ve AB-Türkiye Cumhuriyeti eş finansmanıyla oluşturulan fonları etkin bir şekilde kullandırmak suretiyle ülkemizin kırsal kalkınmasına katkı sağlamaktır.
Kurumumuz tarafından IPARD Programı’nda belirlenen 16 farklı sektördeki yatırımlara hibe desteği sağlanmaktadır. Desteklediğimiz sektörler içerisinde süt, et ve yumurta üretimi dahil olmak üzere her türlü hayvancılık yatırımları ile tarımsal/hayvansal ürünlerin işlenmesi/paketlenmesi/depolanmasına yönelik yatırımlar yer almaktadır. Bunların dışında kırsal alanlarımızdaki ekonomik faaliyetlerin çeşitlendirilmesi ve iş olanaklarının geliştirilmesi amacıyla tıbbi ve aromatik bitkilerin yetiştirilmesi ve işlenmesi, kırsal turizm, arıcılık, yenilenebilir enerji, el sanatları, katma değerli ürün üretimi, makine ekipman alımı ve su ürünleri yetiştiriciliği gibi çok geniş bir yelpazede girişimcilerimize hibe desteği sağlamaktayız. Ayrıca pilot olarak uygulamakta olduğumuz tarım-çevre uygulaması ile yerel eylem gruplarına (LEADER) yönelik desteklerimizle de ülkemizdeki kırsal kalkınma faaliyetlerine yeni bir bakış açısı kazandırmaktayız.
IPARD KAPSAMINDA 22 BİN 296 PROJEYE 11 MİLYAR TL’LİK HİBE DESTEĞİ VERİLDİ
TKDK, IPARD Programı’nda belirlenen 42 ilimizde faaliyet göstermekte ve biraz önce ifade ettiğim sektörlerde sunulan projelere yüzde 50-70 oranında hibe desteği sağlamaktadır. Ayrıca projelerimiz için uygulanan vergi muafiyetleri ile de yatırımcılarımız için ilave avantajlar sağlamaktayız.
2011-2015 arasında uygulanan IPARD I Programı’nın başarıyla tamamlanmasını müteakip 2016 yılında IPARD II Programı’nın uygulanmasına başlanmış olup, programın bu dönemi 2022 yılı sonu itibarıyla tamamlanmış olacaktır. 2023 yılından itibaren 7 yıl süreyle uygulanacak IPARD III Programı, Bakanlığımız tarafından hazırlanmış ve Avrupa Komisyonu ile müzakere edilerek onaylanmıştır.
Haber Görseli
Dr. Muhammed Adak TKDK Başkanı
Kurumumuz tarafından IPARD Programı kapsamında 2011’den bugüne kadar toplam yatırım tutarı 22,1 milyar TL, toplam hibe tutarı 11 milyar TL’lik 22 bin 296 proje sahibi yatırımcıyla sözleşme imzalanmıştır. İşlemleri tamamlanan 20 bin 881 projeye 8,1 milyar TL destek ödemesi yapılmış, bu hibeler sayesinde 15,3 milyar TL yatırım ülke ekonomisine kazandırılmıştır. Kırsal alanlarda hayata geçirilen AB standartlarındaki bu yatırımlarda 85 bin 200 vatandaşımız istihdam edilmektedir.
Sürdürülebilir bir yatırım ortamı konusunda ne tür çalışmalara ağırlık vermektesiniz?
IPARD Programı bütçesinin bir kısmının AB, bir kısmının ulusal bütçeden karşılanması sebebiyle bu hibelerin yerinde ve etkin kullanımı önem arz etmektedir. Bu açıdan bakıldığında, bu bütçenin verilecek hibeler sayesinde kırsalda üretime katkısının kalıcı olması büyük önem taşımaktadır. Bu nedenle hem başvuru aşamasında hem de uygulama aşamasında bazı detaylı uygulamalarımız mevcut. Örneğin, başvuru aşamasında yararlanıcının bu yatırımı gerçekleştirebilecek öz sermayesi, finans durumu ve mali olarak sürdürülebilir olup olmadığına bakılmaktadır.
YATIRIMIN DEVAMLILIĞI TAKİP EDİLİYOR
Yatırım tamamlandıktan sonra ise 5 yıl izleme süresi mevcuttur. Dolayısıyla, hem verilen hibenin hem de yatırımın devamlılığının takibi sağlanmaktadır. Ayrıca, teknolojideki gelişmeler de yakından takip edilmektedir. Bu konuda Bakanlığımızın ilgili birimleriyle ve üniversitelerle iş birliği içerisinde çalışmalarımızı sürdürmekteyiz. Çünkü içinde bulunduğumuz çağın bilişim çağı olarak adlandırıldığını dikkate alacak olursak, bilişim teknolojilerindeki bütün gelişmeler ve makinelerdeki modernizasyonlar diğer sektörlerde olduğu gibi tarım sektörünü de etkilemektedir.
Tarım ve gıda sektörlerindeki teknolojik gelişmeler öylesine hızlı yaşanmaktadır ki klasik ekonominin temel kuramları arasında yer alan üretim faktörleri değişmekte ve yerlerini yenileri almaktadır. Şu anda topraksız tarımdan ve robotların yönettiği hayvancılık işletmelerinden söz ediyoruz, tarımsal faaliyetlerimizde insansız hava araçlarını ve hassas tarım teknolojilerini kullanıyoruz.
PROJEYE DAHİL EDİLECEK HER TÜRLÜ YAZILIM VE PROGRAMLARI DESTEKLİYORUZ
Son derece hızlı değişen ve gelişen bu ortamda üretim yapmak ve rekabet koşullarına uyum sağlayabilmek için çiftçilerimizin sürekli kendilerini yenilemeleri gerekmektedir. Bunun için de ülkemiz tarım sektörünün ve kırsal alanlarının iyi eğitimli, genç ve dinamik girişimci çiftçilere ihtiyacı vardır. Her ne kadar hızla değişen bu koşullar bazı zorluklara ve belirsizliklere neden olsa da ülkemiz tarım sektörü için çok önemli fırsatları içerisinde barındırmaktadır. TKDK olarak IPARD Programı kapsamında desteklediğimiz bütün sektörlerde faydalanıcılarımızın yatırımlarına en son teknolojiyi etkin bir şekilde dâhil etmeleri üzerinde hassasiyetle durduğumuz bir konudur. Bu çerçevede, projeye dâhil edilecek her türlü yazılım ve programlar kurumumuzca desteklendiği gibi modern teknolojiyi içeren her türlü araç ve gereç uygun harcamalar listelerimizde yer almaktadır. Dolayısıyla IPARD kapsamında hayata geçirilen projelerin sürdürülebilirliği açısından sağlam bir altyapı ve modern makine ekipmanların kullanıldığı üretim metodları AB standartlarında üretimin yapılmasının önünü açmaktadır.
Tarım ve gıda sektörlerimizdeki işletmelerimizin modern teknolojinin gerektirdiği her türlü donanıma sahip olmaları, etkin bir şekilde kullanarak rekabet güçlerini artırmaları içinde bulunduğumuz koşullarda büyük önem taşımaktadır.
YENİLENEBİLİR ENERJİ TESİSLERİ İÇİN YÜZDE 55 VEYA YÜZDE 65 ORANINDA HİBE VERİLİYOR
TKDK’nin desteklediği yenilenebilir ve çevreye duyarlı yatırımlar neler? Kırsal alanlarda yaşayan bireylerin toplumsal ve ekonomik refahı ile yaşam kalitesini artırma sürecinde çevreye duyarlı yatırımların artırılmasıyla ilgili olarak projelerinizde hangi kriterleri oluşturmaktasınız?
IPARD Programı kapsamında 302-Çiftlik Faaliyetlerinin Çeşitlendirilmesi ve İş Geliştirme başlığı altında yenilenebilir enerji yatırımları desteklenmektedir. Başvuru sahipleri gerçek ve tüzel kişiliklerdir. Kurumumuz Elektrik Piyasasında Lisanssız Elektrik Üretim Yönetmeliği kapsamında kurulacak yenilenebilir enerji tesisleri için yüzde 55 veya yüzde 65 oranında hibe vermektedir.
Hibe tutarı, talep edilen toplam uygun harcamaların Kurumumuz prosedürleri kapsamında değerlendirilmesi ve nihai halini almasıyla belirlenmektedir. Uygun harcama tutarı maksimum 500 bin avrodur. Makine ekipman alımı, yapım işleri, hizmet alımı (genel harcamalar) ve görünürlük harcamaları destek tutarının belirlenmesine esas olan uygun harcamalardır.
Yenilenebilir enerji tesislerinin inşası, modernizasyonu, genişletilmesi, sabit makine ve ekipman alımı ve tesislerin işletilmesi için bilgi teknolojileri donanım ve yazılımları uygun harcama başlıklarıdır.
Ödemeler, uygun harcamaların toplam değerinin 500 bin TL ve altında olduğu yatırımlarda tek taksitte, 500 bin TL’den fazla olduğu yatırımlarda en fazla 2 taksitte yapılır. Yenilenebilir enerji tesisleri için Kurumumuza başvururken temin edilmesi gereken en önemli belge Bağlantı Anlaşmasıdır. Bağlantı Anlaşması ile ilgili süreçler TEDAŞ, Bölgesel Elektrik Dağıtım Şirketleri vb. kurumlar tarafından yönetilmektedir.
Elektrik ve ısı üretimi amacı ile her türlü yenilenebilir enerji faaliyetleri (hidroelektrik hariç) aşağıda belirtilenler dâhil olmak üzere uygundur:
Fotovoltaik güneş enerjisi sistemleri, konsantre güneş enerjisi sistemleri, rüzgar enerji sistemleri, jeotermal, biyokütle, mikro kojenerasyon (elektrik ve/veya ısı üretimi için.
Ayrıca, işleme sektöründe atıkların tasfiyesi ve işlenmesiyle ekonomiye dâhil edilmesi, yenilebilir enerjilerin kullanılması ve çevre dostu yatırımların desteklenmesi de mevcuttur.
Tüm sektörlerde, başvurulan sektörde kurulu veya kurulacak tesisin elektrik ihtiyacını karşılamak için yenilenebilir enerji tesislerinin kurulumu da Kurumumuz tarafından desteklenmektedir. Bu sayede kaynakların verimli kullanımının ve yenilenebilir enerji kullanımının yaygınlaştırılması desteklenmektedir.
Projeler, başvuru sahibinin kendisi veya hizmet alımı ile hazırlanabilir. Kuruma hibe desteği için sunulacak projelerin hazırlanmasında hizmet alımı harcamaları da destek kalemleri içerisindedir. Hizmet alımları, yatırım bütçesi içerisinde yer alan yapım işleri, makine ve ekipman alımı uygun harcamaları toplamının en fazla yüzde 12’sine tekabül eden mimarlık, mühendislik ve diğer danışmanlık ücretleri, lisans ve patent haklarının devralınmasına yönelik genel maliyetler ile yine söz konusu yüzde 12’lik tutara dahil olmak üzere yapım işleri, makine ve ekipman alımı uygun harcamaları toplamının en fazla yüzde 4’üne tekabül eden ve 6 bin avroyu aşmayan iş planı hazırlığı (teknik proje ve fizibilite hazırlığı dâhil) ile ilgili alımlardır.
Geleneksel geçimlik/yarı geçimlik üretim yapan küçük aile işletmelerini korumak ve yaşatmak için kırsalda kurulan ve gıda güvenliğine de katkı sağlayan tarım ve tarım dışı işletmelere ne tür avantajlar sağlanmaktadır?
Gıda, tarım ve hayvancılık sektörlerinde faaliyette bulunan üreticiler veya bu sektörlerde yatırım yapmak isteyen girişimciler ile kırsal alanda belirli yerel ürünlerin üretimi, kırsal turizm, kültür balıkçılığı gibi çeşitli alanlarda yatırım yapmak isteyen vatandaşlarımızın yararlanabildiği IPARD Programı sayesinde ülkemize çok önemli yatırımlar kazandırılmıştır. IPARD Programı, bitkisel üretimden hayvansal üretime, tarımdan sanayiye, çevreden turizme, istihdamdan örgütlenmeye kadar geniş bir yelpazede, entegre bir yaklaşım ve insan odaklı bir anlayışla, kırsal kesimin ekonomik, sosyal ve kültürel yönden geliştirilmesini amaçlayan ve çok yönlü kalkınmayı ifade eden bir programdır. Bugün Avrupa Birliği ülkelerinin tamamında tarım politikalarının merkezine yerleşmiş önemli bir kalkınma aracıdır kırsal kalkınma. Kurumumuz sürekli olarak kendisini yenilemekte ve sektörden gelen talepler doğrultusunda hem IPARD Programı’nda hem de prosedürlerde revizyona giderek programın dinamik bir şekilde uygulanmasını amaçlamaktadır. Yatırımcılardan gelen talepler ve uygulamalarda karşılaşılan sorunlar Avrupa Komisyonu ile paylaşılarak uygulama prosedürlerimizde sürekli revizyonlar yapılarak desteklerden faydalanan işletmelerin önü açılmaktadır.
YENİLENEBİLİR ENERJİ PROJELERİNE 319 MİLYON TL HİBE ÖDENDİ
Yatırımlar daha çok nerelerde yapılmaktadır? Bu konuda dezavantajlı illerin, alanların veya bölgelerin desteklenmesi noktasında çalışma yapılmakta mı?
2007’de kurulan TKDK, 2011’de Avrupa Komisyonu’ndan gerekli yetki devrini/akreditasyonu alarak IPARD fonlarını, hazırlanan yatırım projesi sahiplerine hibe olarak ülkemizde kullandırmaya başlamıştır. 42 ilimizde uygulanmak üzere tasarlanan IPARD Programı’nın ana hedefleri tarım ve gıda sektörlerinin sürdürülebilir modernizasyonuna katkı sağlamak, gıda güvenliği, çevre ve diğer standartlara ilişkin AB müktesebatının üstlenilmesini teşvik etmek ve kırsal alanların sürdürülebilir kalkınmasına destek olmaktır. Akreditasyonun alındığı Ağustos 2011’den bugüne ülkemizde gerçek bir başarı hikâyesine dönüşen IPARD deneyimi, tarım ve kırsal kalkınma alanında yepyeni bir sayfa açılmasına da katkı sağladı.
IPARD Programı’nın ilk hazırlık sürecinde 42 ilin seçimi yapılırken, illerin göç hızına, Gayri Safi Milli Hasıla’dan aldıkları paya ve tarımsal üretim değerlerine bakılmış ve ayrıca Avrupa Komisyonu’nun ülkemize tahsis edeceği fon miktarı da dikkate alınarak IPARD desteklerinden faydalanacak olan iller belirlenmeye çalışılmıştır. Bakanlığımız tarafından IPARD I hazırlık döneminde yapılan sektör analizleri ile bu 42 ilde avantajlı ve dezavantajlı konular belirlenerek desteklenecek sektörlerin seçimi yapılmıştır. Dolayısıyla IPARD Programı kapsamında desteklenen 16 alt sektörün tamamı 42 ilimizde ihtiyaç duyulan tarım ve kırsal kalkınmaya yönelik konulardan oluşmuştur.
IPARD 3 PROGRAMININ 81 İLE YAYGINLAŞTIRILMASI ÇALIŞMALARI BAŞLADI
Bugüne kadar destek vermiş olduğumuz birkaç sektörden somut örnekler vermek gerekirse; Tarıma Dayalı İhtisas Organize Sanayi Bölgelerinde (TDİOSB) Kurumumuz destekli işletmeler oldukça yüksek orandadır. Bu kapsamda Şanlıurfa’daki Tarıma Dayalı Organize Sanayi Bölgesinde kurulan işletmelerin yüzde 100’ü, Diyarbakır’da yüzde 93,94’ü, Amasya’da yüzde 80,65’i Kurumumuzdan hibe alarak kurulmuş tesislerdir. Yine Ankara ve Elazığ’daki TDİOSB’lerde de hibelerden yararlanan işletme sayıları hızla artmaya devam etmektedir. Bugüne kadar tüm sektörlerdeki soğuk tedarik zinciri için 767 milyon TL hibe ödenmiştir. Başka bir sektörden somut örnek vermek gerekirse, şu ana kadar yenilenebilir enerjide IPARD desteği alan işletmelerin toplam kapasitesi 122 mw’ye ulaşmış olup bu rakam Hirfanlı Barajı’nın kurulu üretim kapasitesine yaklaşık olarak eş değerdir. Bugüne kadar yenilenebilir enerji projelerine 319 milyon TL hibe ödenmiştir. Bunun gibi birçok alanda destek sağlamaktayız.
Ayrıca, önümüzdeki dönem uygulanacak IPARD 3 Programı’nın 81 ile yaygınlaştırılmasına yönelik çalışmalarda Sayın Bakanımızın destek ve talimatlarıyla önemli bir aşamaya gelinmiştir. Bakanlığımızın ilgili birimleri ile önümüzdeki günlerde yapılacak teknik çalışmalarla, illerde uygulanacak destek programı, yöre potansiyelleri de dikkate alınıp geliştirilerek kırsalda üretim ve istihdamın arttırılmasına yönelik tüm illerin yararlanmasına imkân sağlanmış olacaktır.
IPARD Programı sayesinde şimdiye kadar çok faydalı sonuçlara ulaşılmıştır. IPARD 3 döneminde de aynı şekilde tüm paydaşların da desteğiyle kırsalımızda daha fazla üretim ve istihdam imkânlarını arttırarak ülkemize ve milletimize yararlı işler yapmayı ümit ediyoruz.