EYLÜL-EKİM 2022 / GÜNDEM
Su ürünleri yetiştiriciliğinde hedef büyüdü
Türkiye, su ürünleri yetiştiriciliği alanında üretim ve ihracat hedeflerini her geçen yıl büyütüyor. Konuya ilişkin sorularımızı cevaplandıran Balıkçılık ve Su Ürünleri Genel Müdürü Dr. Mustafa Altuğ Atalay, Cumhuriyetimizin 100. kuruluş yıl dönümü olan 2023 yılında, su ürünleri yetiştiricilik üretiminin 600 bin tona, ihracatımızın da 2 milyar dolara çıkarılmasının hedeflendiğini vurguladı.
Ülkemizde balıkçılıkla ilgili üretim rakamları ve bu üretimi artırma yönünde yapılan çalışmalar hakkında bilgi verir misiniz?
Denizlerimizde 550, iç sularımızda 380’e yakın balık türü yaşamakta ve bunlardan 100’ünün ticari avcılığı yapılmaktadır. Ülkemizde yıllara göre değişmekle beraber, avcılık ve yetiştiricilik yoluyla su kaynaklarımızdan, yıllık 600-800 bin ton civarında su ürünleri istihsal edilmektedir. 2021 yılı su ürünleri üretimi, yaklaşık 800 bin ton olarak gerçekleşmiş, bunun 328 bin tonu avcılıktan, 472 bin tonu ise yetiştiricilikten elde edilmiştir. Avcılık üretimi sabit bir seyir izlerken, yetiştiricilik üretimi düzenli olarak artmaktadır.
Su ürünleri yetiştiricilik üretimi 2002 yılında 61 bin ton iken, 2021 yılında yüzde 673 artarak 472 bin tona, aynı zamanda yetiştiriciliğin toplam su ürünleri üretimi içindeki payı 2002 yılında yüzde 9 iken, 2021 yılında yüzde 58,7’ye yükselmiştir.
Dünya Gıda Örgütü (FAO) tahminlerine göre; bugün yaklaşık 7 milyar olan dünya nüfusunun, 2050 yılında 9,1 milyara ulaşacağı tahmin edilmektedir. Aynı zamanda bu nüfus artışı yanında, dünyadaki ülkelerin ve insanların yaşam standartları da yükselmektedir. Gerek artan nüfusun, gerekse yaşam standardının iyileşmesi sonucu, su ürünlerine olan ihtiyacın, bugünkünün en az iki katı oranında artacağı yönünde bilim insanlarının öngörüleri bulunmaktadır. Bunun için avcılık kaynaklarının sürdürülebilirlik ilkeleri çerçevesinde işletilmesi ve yönetilmesi ve mevcut su kaynakları potansiyelinden maksimum yararlanılarak yetiştiricilik yatırımlarının yaygınlaştırılması, yeni türlerin yetiştiriciliğe kazandırılması gerekmektedir.
Ülkemizde su ürünleri üretimini artırmaya yönelik Bakanlığımızca yapılan çalışmalardan bazıları şunlardır:
Ülkemizde su ürünleri yetiştiricilik üretimini artırmak amacıyla denizlerde yeni potansiyel su ürünleri yetiştiricilik alanlarının belirlenmesine yönelik çalışmalar yürütülerek hızlı bir şekilde müteşebbislerin yatırımına açılmaktadır.
Yetiştiricilik tesislerinde yaşanan teknolojik gelişmeler sayesinde bir taraftan yetiştiricilik üretimi artarken diğer taraftan da tesislerin modernize edilmesiyle çevre dostu üretim modeline geçilmiştir.
Yasa dışı avcılığın önlenmesine yönelik denetime yetkili tüm kurumlarla birlikte etkin bir denetim yürütülmektedir.
Ülkemiz denizlerinde sucul biyolojik çeşitliliğinin artırılması, avcılık kaynaklı üretimin yükseltilmesi, amatör balıkçılığın geliştirilmesi, dalış turizmi için su altı görselliğinin artırılması, yasa dışı balıkçılığın önlenmesi ve sucul canlılar için yeni yaşam alanları oluşturulması amacıyla yapay resif alanları yaparken, doğal resifleri de mercanları da unutmuyoruz; onları da koruma altına alıyoruz.
Ülkemiz denizlerinde ve iç sularında su ürünleri avcılığı sırasında kopan, kaybolan ve terk edilen av araçlarının temizlenmesi amacıyla “Denizlerin Terk Edilmiş Av Araçlarından Temizlenmesi Projesi” başlatılmıştır.
Su ürünlerinin kaynaklarının geliştirilmesi ve yönetilmesi amacıyla balıklandırma çalışmaları yürütülmektedir.
Ülkemizde su ürünleri ihracat ve ithalat rakamları hakkında bilgi verir misiniz?
Sektördeki üretim, işleme teknolojilerindeki gelişmeler ve uygulanan desteklemelere paralel olarak, su ürünleri ihracatımızda önemli bir artış görülmektedir. 2002 yılında yaklaşık 97 milyon dolar olan ihracat 13 kattan fazla artarak 2021 yılında 1,4 milyar dolar seviyesine ulaşmıştır. İthalatımız ise 2021 yılında 217 milyon dolar olarak gerçekleşmiştir.
Türkiye su ürünleri dış ticaretinde 2021 yılında 1 milyar 159 milyon dolar dış ticaret fazlası ile net ihracatçı konumdadır.
106 ÜLKEYE İHRACAT
2023 yılı ihracat hedefimiz olan 1 milyar dolar, planlanandan 4 yıl önce 2019 yılında yakalanmış ve yeni 2023 hedefi 2 milyar dolar olarak belirlenmiştir. 2022 yılı su ürünleri ihracatının 1,5 milyar doların üzerine çıkacağı, 2023 yılında da belirlenen hedefin yakalanacağı öngörülmektedir.
Balıklarımızı; vatandaşlarımızın tüketimine sunduğumuz gibi, üçte ikisini AB ülkelerine olmak üzere, ABD ve Japonya gibi 106 ülkeye ihraç etmekteyiz. 2021 yılında en fazla su ürünleri ihracatı 217,1 milyon dolar ile Rusya Federasyonu’na yapılmıştır. Rusya Federasyonu’nu 162,4 milyon dolar ile İtalya izlemiştir. Su ürünleri ihracatında üçüncü, dördüncü ve beşinci ülkeler sırasıyla 141,5 milyon dolar ile Birleşik Krallık, 124,3 milyon dolar ile Hollanda ve 99,5 milyon dolar ile Yunanistan olmuştur.
Haber Görseli
Dr. Mustafa Altuğ Atalay Balıkçılık ve Su Ürünleri Genel Müdürü
7/24 KAÇAK AVCILIKLA MÜCADELE
Av sezonu başladı, geride bıraktığımız av yasağı döneminde yapılan kaçak avcılıkla mücadele çalışmalarından bahseder misiniz?
Su ürünleri kaynaklarının sürdürülebilirliği ve bu işten geçimini sağlayan balıkçılarımızın ekonomik kazançlarının devamının sağlanabilmesi için etkin bir denetim mekanizması şart olup, yasadışı ve kayıt dışı avcılığa karşı Bakanlığımız ve başta Sahil Güvenlik Komutanlığı birimleri olmak üzere denetime yetkili tüm birimlerle; denizlerimizde av sırasında, ürünlerin karaya çıkarıldıkları yerlerde, nakil esnasında, toptan ve perakende satış yerlerinde, işleme tesislerinde olmak üzere tüm aşamalarda; bir program dâhilinde ya da şikayetlere bağlı olarak 7 gün 24 saat esasına dayalı gerek bölgesel gerekse ülke genelinde çapraz denetimler yapılmaktadır.
27,6 MİLYON TL İDARİ PARA CEZASI
2021 yılında toplam 193 bin 608 denetim yapılmış ve 6 bin 798 aykırı durum tespit edilmiştir. Yasa dışı avlanıldığı tespit edilen; bin 61 ton su ürününe el konulmuştur. Yasa dışı avcılıkta kullanılan 5 bin 714 adet muhtelif av aracına ve 152 adet gemiye el konulmuştur. Yasa dışı avcılık faaliyetinde bulunan veya satışını yapanlara toplam 27,6 milyon TL idari para cezası uygulanmıştır.
2022 yılında ise 24 Ağustos itibarıyla 113.951 adet denetim yapılmış olup, 4 bin 599 aykırı durum tespit edilmiştir. Yasa dışı avcılık faaliyetinde bulunan ilgililer hakkında 20,3 milyon TL idari para cezası uygulanmış, ayrıca 278 ton su ürünleri ile 115 adet balıkçı gemisi ve 5 bin 333 adet muhtelif ağ ve av aracına el konulmuştur.
Yeni sezonla ilgili beklentileriniz ve hedefleriniz nelerdir? Üretimde ne kadarlık bir artış öngörüyorsunuz?
Geçtiğimiz 2021-2022 su ürünleri av sezonu avcılık yoluyla üretimimizin yarısından fazlasını oluşturan hamsi ve boğazımızın geleneksel balığı olan lüfer açısından verimli ve bereketli geçmiştir.
BOL İSTAVRİT, PALAMUT VE HAMSİ BEKLİYORUZ
Bu av sezonunda da öncü göstergeler başta istavrit ve palamut avcılığının verimli geçeceğine işaret etmektedir. Karadeniz ve Marmara’da palamut ve hamsi görülmeye başlamıştır, ancak bu türlerin yoğun av verebilmeleri için deniz suyu sıcaklıklarının düşmesi gerekmektedir. Diğer taraftan Ege Denizi'nde de sardalyanın bol olmasını bekliyoruz.
Diğer taraftan Bakanlığımızın sektöre sağladığı destekler, uyguladığı politikalar, ülkemizin sahip olduğu potansiyel ve kullanılan yüksek teknoloji ile yetiştiricilik üretimimiz düzenli olarak artmaktadır. Cumhuriyetimizin 100. kuruluş yıl dönümü olan 2023 yılında, su ürünleri yetiştiricilik üretimimizin 600 bin tona, ihracatımızın da 2 milyar dolara çıkarılması hedeflenmektedir.
100. YILA ÖZEL 100 MİLYON YAVRU BALIK
Bakanlığın balıklandırma ile ilgili çalışmaları nelerdir?
Bakanlığımız tarafından ticari ve sportif amaçlı balıkçılığın desteklenmesi, su ürünleri kaynaklarının sürdürülebilir kullanılması ve gelecek nesillere aktarılması ve vatandaşlarımızın kaliteli, ucuz ve sağlıklı gıda ihtiyaçlarının karşılanması amacıyla “Su Kaynaklarının Balıklandırılması Projesi” yürütülmektedir. Proje kapsamında sazan, yayın, şabut, Karadeniz alası, doğal alabalık, çipura, levrek, granyöz, kalkan, mersin, lahoz türleri ile iç su ve denizlerimizde balıklandırma çalışmaları yapılmaktadır.
Balıklandırma faaliyetleri kapsamında, 2021 yılında Bakanlığımızca yaklaşık 61 milyon yavru balık üretilerek uygun boya ulaşınca belirlenen su kaynaklarına bırakılmak suretiyle balıklandırma yapılmıştır. 2022 yılında ülkemiz nüfusu hedef alınarak her vatandaşımız adına bir yavru balık olacak şekilde toplam 84 milyon yavru balık üretilerek, 2023 yılında ise Cumhuriyetimizin kuruluşunun 100. yılına yakışır şekilde 100 milyon adet yavru balık üretilerek balıklandırma yapılacaktır.
Son yıllarda Marmara Denizi'nde görülmeye başlanan müsilajın olumsuz etkilerinin azaltılmasına katkı sağlamak amacıyla suyun filtre edilmesinde büyük bir öneme sahip midyelerin Marmara Denizi’nde yetiştiriciliğine yönelik çalışmalara hız verilmiştir. Diğer taraftan doğal midye kaynaklarının sürdürülebilirliğin sağlanarak korunabilmesi ve yetiştiricilerimizin yavru midye ihtiyaçlarının karşılanması amacıyla Bakanlığımıza bağlı Bandırma Koyunculuk Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü bünyesinde çift kabuklu kuluçkahanesi kurulması için çalışmalara başlanılmıştır. Türk somonu, çipura ve levreği aranan marka haline getirilmiştir. Kalite, lezzet ve yüksek standartlara sahip olması nedeniyle Türk yetiştiricilik ürünleri dünya pazarlarında da aranır hale gelmiştir.
AVCILIĞIN SÜRDÜRÜLEBİLİRLİĞİ ÇOK ÖNEMLİ
Sürdürülebilir balıkçılık ve yetiştiricilikle ilgili neler söylemek istersiniz?
Dünyada olduğu gibi ülkemizde de avcılık yoluyla yapılan üretimde sınır noktasına ulaşıldığı ve avcılık üretimini artırmaktan ziyade mevcut üretimin devamlılığının sağlanması gerektiği bilim insanlarınca kabul gören bir yaklaşımdır. Bu nedenle de su ürünleri avcılığında dünya genelinde sıkı koruma tedbirleri getirilmekte ve uygulanmaktadır.
Günümüzde doğal kaynakların sınırsız olmadığı ve sürdürülebilir kullanımının bir zorunluluk haline geldiği bilinmektedir. Sürdürülebilirlik kuralları çerçevesinde işletildiği zaman su ürünleri kaynaklarından sürekli faydalanmak mümkündür. Aksi durumda ise telafisi mümkün olmayan sonuçlarla karşılaşılması kaçınılmazdır.
Sorumlu balıkçılık yönetimi anlayışına sahip tüm gelişmiş ülkelerde olduğu gibi, ülkemizde de balıkçılık yönetiminde, su ürünleri avcılığına ilişkin düzenlemeler getirilmekte ve balık stoklarının korunması, diğer taraftan da su ürünleri kaynaklarının sürdürülebilir şekilde işletilmesi hedeflenmektedir. Bu kapsamda Tarım ve Orman Bakanlığı su ürünleri avcılığında balıkçıların uyması gereken; tür, boy, zaman, derinlik, mesafe ve av araçlarıyla ilgili yasak, sınırlamalar ile yükümlülükler getirmektedir. Su ürünleri avcılığında uygulanmak üzere düzenlemeler getirilirken, sadece balıkçıların ekonomik gelirlerinin artırılması gibi bir yaklaşım kendi başına sürdürülebilir balıkçılık yönetim modeli olmaktan uzaktır. Balıkçıların ekonomik gelirlerinin bilimsel, çevresel ve sosyal hususlarla birlikte uyumlu olarak ve bunlarla entegre olarak artırılması gerekir. Balıkçılarımızın özellikle balıkların üreme ve büyüme özellikleri dikkate alınarak getirilen bu düzenlemelere uygun avcılık faaliyetinde bulunmaları, hem kendi menfaatleri hem de kaynaklarımızın sürdürülebilir işletimi bakımından önem taşımaktadır. Bu nedenle, balıkçılarımızdan gelen talepler; sürdürülebilir balıkçılık yönetimine uygun olması ve koruma-kullanma dengesinin ihlal edilmediği sürece dikkate alınmaktadır.
Ülkemiz çok güçlü bir balıkçılık filosuna ve çok kabiliyetli reis ve balıkçılara sahiptir. Bu filo, kendi denizlerimiz için ihtiyacımız olanın üzerinde bir avcılık kapasitesine sahiptir. Sürdürülebilir balıkçılık açısından denizlerimizde avcılık yapan gemilerin sayılarının daha fazla artmasına ihtiyacımız yoktur. Bu nedenle mevcut balıkçılarımızın haklarını korumak için balıkçı gemilerimizin sayısında artışa izin verilmemektedir. Buna ilave olarak diğer ülkelerle imzaladığımız balıkçılık anlaşmaları ile balıkçılarımızın okyanusa kıyı ülkelerde avcılık yapabilmelerine imkân veren, kendilerinin menfaatine olabilecek alternatif imkânlar da Bakanlığımızca sunulmaktadır.
Su ürünleri yetiştiriciliği faaliyetlerinin daha verimli şekilde yürütülmesi, sürdürülebilirliğin sağlanması, çevrenin korunması, yatırımların planlı bir şekilde gerçekleştirilmesi ve denetimlerin üretim sırasında etkin bir şekilde sağlanmasına yönelik olarak çalışmalar titizlikle yürütülmektedir.
Su ürünleri yetiştiriciliğinde “Çevre Dostu” üretim tekniklerinin kullanımının yaygınlaştırılması, yeni türlerin yetiştiriciliğe kazandırılması ve geliştirilmesi Bakanlığımızın öncelikli hedefleri arasındadır. Su ürünleri yetiştiriciliğinde ekonomik, sosyal ve çevresel sürdürülebilirliği sağlayarak halkımıza ucuz ve güvenilir su ürünleri temin ederek sağlıklı beslenmesine katkı sağlamak temel hedeftir.