EYLÜL-EKİM 2022 / KAPAK KONUSU

Aile tipi kooperatifçilik


Dr. M. Erhan EKMEN    

19.10.2022 


Dünyanın çeşitli yerlerinden başarılı kooperatiflerin hikayelerini anlatmak için bu sefer Amerika Birleşik Devletlerine gideceğiz. Aslında bu ABD’den ilk hikayemiz değil. Çünkü konu kooperatifçilik olunca ABD’den binlerce örnek verebileceğimizi söyleyebiliriz.

ABD’nin ekonomi tarihine bakılacak olursa, hemen her alanda kalkınmanın temelinde kooperatifçiliğin olduğu görülmektedir. Bu durum kendini kırsal kalkınmada ve tarımın her sektöründe ağırlıkla göstermektedir. Hatta kırsal alandaki elektrik dağıtım işleri bile kooperatifler tarafından yapılmaktadır. Kooperatiflerin tarımda etkin oldukları alanlardan biri de küçük aile çiftçiliğini esas alan aile kooperatifçiliğidir. Bu sefer sizlerle işte bu kooperatiflerden bir tanesinin başarı hikayesini paylaşacağız.
 
Aslında küçük aile çiftçiliğinin bu kadar öncelikli olması bir tesadüf değildir. Başta ABD olmak üzere tarımda gelişmiş birçok ülkede tarım ve gıda üretiminin teminatı küçük aile çiftçilerinin bir araya gelerek kurdukları dev kooperatif işletmeleridir. Bu durum geri kalmış ülkelerde ise tam tersine dönmekte ve gıda üretimi küresel dev şirketlere ait büyük işletmelerde yapılmakta ve yerel çiftçi buralarda işçi olarak çalıştırılmaktadır. Geçmişten bugüne kadar yaşanan her ekonomik buhranda büyük tarım işletmelerinin kârlılıkları bittiği andan itibaren sektörden hızla çekildikleri ve toplumun ihtiyaçlarını hiç düşünmeden faaliyetlerine son verdikleri çok iyi bilinen bir gerçektir. Hâlbuki küçük işletmeler her ne olursa olsun üretime devam etmektedirler. Tarımı ülke nüfusunun beslenmesinde beka meselesi olarak gören ve gıda güvencesini tam bağımsızlığın temeli kabul eden devletler kendi küçük aile çiftçisi üreticileri ile yollarına devam etmektedirler. Bu bir devlet politikasıdır.
Bunun yanı sıra Birleşmiş Milletler Teşkilatı bile milenyumun sorunu olarak gördüğü açlık ve yoksullukla mücadelede, doğal kaynakları ve çevreyi koruyan sürdürülebilir bir kalkınma ile gıda güvenliğini sağlayabilecek çözümün tarım sektörü sayesinde başarılabileceğini tespit etmiştir. Yalnız burada önemli bir sorun bulunmaktadır. Dünyada tarım üretiminin önemli bir bölümü küçük ailelerin işlettikleri çiftlikleri tarafından yapılmaktadır. Yani dünyayı kurtarması ve küresel sorunları çözmesi beklenen kişiler kendi sorunlarını bile çözmekten aciz durumdadırlar. İşte bu duruma dikkat çekebilmek amacıyla BM tarafından 2014 yılını Uluslararası Aile Çiftçiliği Yılı ilan edilmiştir. Burada sorunun çözümü yukarıda gelişmiş ülkelerin kendi tarımları için buldukları çözüm olarak gösterilmiştir. Küçük aile tarım işletmelerinin oluşturduğu örgütlü şirket yapıları yani onların tabiriyle kooperatifler aracılığıyla bu zayıf bireyler bir anda dünyanın en güçlü yapısına dönüşebilmektedir. Bu yapıyı kendi ülkelerinde kurabilenler tarımın maliyetten pazarlamaya, üretimden tüketime kadar birçok sorunu çözebilmekte ve en önemlisi gıda ihtiyaçlarını ve gıda bağımsızlıklarını teminat altına almaktadırlar. Bu nedenle ABD’den alınan bu başarı hikayesi, ülkemiz açısından önemlidir. Özellikle de kooperatiflerle bir şeyler yapılamayacağını düşünenler için iyi bir ders niteliğindedir. 

Haber Görseli

Amerikan Tarım Bakanlığının (USDA) Ulusal Tarım ve Gıda İstatistikleri Enstitüsü tarafından yapılan tarım sayımına göre; ülkedeki yaklaşık 2,2 milyon tarım işletmesinin %96’sı küçük aile çiftçiliği işletmelerinden oluşmakta ve yıllık kazançları 250 bin doları geçmemektedir. Bu işletmelerin önemli bir çoğunluğu tek başlarına kaldıkları sürece zayıflayacak ve 20 yıllık bir periyotta kapanacaktır. Bu nedenle kendi aralarında kooperatif tipi şirketler kurarak güçlenmektedirler. ABD’de aile çiftliklerinin sayısı son yıllarda yaklaşık yüzde 4 artmıştır. İşte bunlardan bir tanesi de 2002 yılında kurulan ve Hebron ailesi tarafından yönetilen Aile Çiftçiliği Kooperatifi (Family Farms' Cooperative) tipi bir kooperatiftir. ABD’de Detroit, Indiana ve Chicago'yu kapsayan bir alana hizmet etmektedir. Bu aile kooperatifinin amacı, bir aile işletmesi olarak sürdürülebilir bir çiftlikte hayvan refahını ve aile yaşam kalitesini arttırarak sürdürmektir. Tamamen doğal, kaliteli ürün üretmek ve doğrudan nihai müşteriye ulaştırmak için çalışmaktadır. Bu, kaliteyi garanti ederek müşteriye yemeğinin tam olarak nereden geldiği hakkında bilgi vermektedir. Müşterileriyle birebir ilişki kurarak doğrudan geri bildirim alabilmektedir. Tüm çiftlik hayvanları ve kümes hayvanları, meralarda yetiştirilmektedir. Bunu yaparken ilave herbisitler ve pestisitler kullanılmamaktadır. Ayrıca hormon ve antibiyotik bile kullanılmadan hayvanların gelişimlerinin sağlanmasına çalışılmaktadır. İlk dört yılında, kooperatif sıfırdan yaklaşık 1000 ortağa ulaşmıştır. 
 
Çiğ süt ve krema, ayran, yoğurt, tereyağı ve kefir gibi çeşitli çiğ süt yan ürünleri satmakta ve dağıtmaktadır. Kooperatif, devletin tarım kurumu olan Michigan Tarım Departmanı tarafından, 2006 yılında yakın takibe alınmış üretimleri ve faaliyetleri kontrolden geçmiştir. 2011yılı itibarıyla faaliyetlerini geliştirmişlerdir. Kooperatif sığır eti, kuzu eti, tavuk, hindi, domuz eti, yumurta, mevsimlik bitkisel ürünler ile akçaağaç şurubu, bal gibi birçok gıda maddesini üretmekte ve web sitesi üzerinden müşterilerine göndermektedir. Halen “Real Milk” adı altında kendi sitelerinde "sağlıklı yiyecekler"başlığı altında müşterilerine hizmet vermeye devam etmektedir.

kooperatifçilik