KASIM-ARALIK 2022 / RÖPORTAJ
Her gıda işletmesi yılda en az bir kez denetleniyor
Gıda güvenliğinin sağlanması ve tüketicilerin aldatılmasının önlenmesi için gıda işletmelerine yönelik katkı ve kalıntıların mevzuat çerçevesinde denetimleri aralıksız devam ediyor. Konu ile ilgili olarak Gıda Kontrol Genel Müdürlüğü Gıda Kontrol ve Laboratuvarlar Daire Başkanı Erol Bulut’tan gıdalardaki kalıntı denetimi, tüketicinin korunması yönünde yapılan çalışmalar hakkında bilgi aldık.
Gıda güvenilirliğinin sağlanması, tüketici sağlığının ve menfaatlerinin korunması için Genel Müdürlüğünüzce genel olarak neler yapılmakta?
Gıda güvenilirliğinin önemli bir bölümünü oluşturan gıda hijyeninin teminine yönelik yürütülen denetim ve kontroller; ithalat ve ihracatta yapılan kontroller dâhil olmak üzere birincil üretim aşamasından tüketiciye kadar olan tüm aşamalarda; işletmelerin onay/kayıtları ile şüphe, şikayet, izleme, izlenebilirlik, gözetim ve denetim gibi farklı hizmet ve tekniklerin tümünü içermektedir.
Resmî kontroller sırasında gerekli görülmesi halinde numuneler alınmakta ve analizler yapılmak üzere Gıda Kontrol Laboratuvar Müdürlüklerine gönderilmektedir. Gıda Kontrol Laboratuvarlarında gıda ve gıda ile temas eden madde ve malzemelerin mevzuatta belirlenmiş kriterler kapsamında gıda güvenilirliği ve kalitesine ilişkin analizleri yapılmaktadır. Yapılan resmi kontroller ve analiz sonrası olumsuzluk tespiti halinde gıda işletmelerine idari yaptırımlar uygulanmaktadır.
Bakanlıkça 5996 sayılı Kanun kapsamında, Cumhuriyet Savcılığına suç duyurusunda bulunma, idari para cezası, ürünlere el koyma, mülkiyetinin kamuya geçirilmesi üretimin tamamı veya tehlike oluşturan bölümünün faaliyetlerinin durdurulması, insan sağlığı ve gıda güvenilirliği, hayvan sağlığı ve yem güvenilirliği açısından tehlike oluşturmayan ve acil tedbirleri gerektirmeyen diğer durumlarda, görülen uygunsuzlukların giderilmesi için süre verilmesi gibi tedbirler uygulanmaktadır. Bu denetimler, 81 il ve ilçelerimizde bulunan sayısı her geçen gün artan 7 bin 513 kontrol görevlisi tarafından yapılmaktadır.
Resmî kontroller, önceden haber verilmeksizin risk esasına göre gerçekleştirilmektedir. Ancak şüphe, şikâyet, ihbar, TİMER, CİMER ve Alo 174 Gıda Hattı kapsamında şikâyet edilen ürün ve firmalara yönelik olarak denetimler yapılmaktadır. Risk esaslı denetimin yanında Bakanlık ve İl Yıllık Numune Alma Programları ve Ulusal Kalıntı İzleme Planı (UKİP) yürütülmektedir.
2021 YILINDA 1 MİLYON 378 BİN 185 ADET KONTROL GERÇEKLEŞTİRİLDİ
Bu yıl ve önceki yıl ne kadar gıda denetimi yapıldı? Bunlarla ilgili nasıl cezai yaptırımlar uygulandı?
2021 yılı içerisinde gıda işletmelerine toplam 1 milyon 378 bin 185 adet yurt içi resmi kontrol gerçekleştirildi. Gıda işletmelerine toplam 14 bin 353 idari yaptırım uygulanmış olup bu yaptırımlar kapsamında 157 milyon 071 bin 469 TL idari para cezası uygulandı. 146 gıda işletmecisi hakkında Cumhuriyet Savcılığına suç duyurusunda bulunuldu.
18.10.2022 tarihi itibarıyla 2022 yılında gıda işletmelerine toplam 1 milyon 031 bin 337 adet yurt içi resmî kontrol gerçekleştirildi. Gıda işletmelerine toplam 12 bin 470 idari yaptırım uygulanmış olup bu yaptırımlar kapsamında 182 milyon 929 bin 157 TL idari para cezası uygulandı. 150 gıda işletmecisi hakkında da Cumhuriyet Savcılığına suç duyurusunda bulunuldu. Bakanlığımızca 2012 yılından bu yana kamuoyu duyurusu yapılmakta olup 2012-2022 yılları arasında yapılan 27 duyuruda toplam bin 887 firmanın 4 bin 164 farklı parti ürünü kamuoyuna duyuruldu.
2023 yılında yapılacak gıda denetimleri ile ilgili hedefler konusunda bilgi verir misiniz?
Ülkemizde gıda güvenilirliğinin sağlanması ve tüketicilerin aldatılmasının önlenmesi için gıda işletmelerine yapılan resmî kontroller; gıda işletmelerinin ürettikleri ürünler ve bu ürünlerin insan sağlığı açısından taşıdığı riskler göz önünde bulundurularak Risk Esaslı Denetim Sistemine uygun olarak yapılmaktadır. Bu amaçla İşletmelerin Riske Dayalı Denetim Sıklığının Belirlenmesi Prosedürü uygulanmaktadır. Prosedürde et, süt gibi riskli ürünleri işleyen gıda işletmeleri ile satış ve toplu tüketim yerlerinin denetimleri, bu işletmelerin riskleri dikkate alınarak daha da sıklaştırılmıştır. Sektör bazında denetim sıklığı 1 ay ile 1 yıl arasında değişebilmektedir. Yani her işletme yılda en az bir kez denetlenmektedir.
Risk esaslı denetim ve kontrollerle, Türk Gıda Kodeksine uygun güvenli ve hijyenik gıda üretiminin sağlanması yanında gıda iş yerlerinin teknik ve hijyenik durumlarının da düzeltilmesi sağlanmaktadır. Yurt içi resmî kontroller sırasında numune alınarak 40’ı Akreditasyon Belgesine sahip Bakanlığımıza bağlı 41 Kamu Gıda Kontrol Laboratuvarında muayene ve analize tabi tutulmaktadır. Uygunsuzluk tespit edilen ürünler ve bu ürünleri üreten ve satan işletmeler hakkında 5996 sayılı Kanun çerçevesinde; idari para cezası, ürünlerin piyasadan toplatılması, işletmelerin kamuoyuna duyurulması gibi idari yaptırımlar uygulanmakta; insan sağlığını ilgilendiren hallerde ise savcılığa suç duyurusunda bulunulmaktadır.
Haber Görseli
Erol Bulut Gıda Kontrol Genel Müdürlüğü Gıda Kontrol ve Laboratuvarlar Daire Başkanı
Yurt içi resmî kontrollerin yanı sıra ayrıca ithalat ve ihracat kapsamında da numuneler alınmakta, 41 kamu ve Bakanlığımız tarafından yetkilendirilen 102 özel gıda kontrol laboratuvarında muayene ve analize tabi tutulmaktadır. Bu kapsamda Bakanlığımızca gıda işletmelerine yönelik yürütülen risk esaslı resmî kontroller 2022 yılında olduğu gibi 2023 yılında da artarak devam edecektir.
Gıda katkı maddesi nedir? Gıdalardaki kalıntı madde nedir? Gıdalardaki kalıntı maddeyle, katkı maddesinin karıştırılmasının sebepleri nelerdir?
Türk gıda kodeksi Gıda Katkı Maddeleri Yönetmeliği’nde Gıda katkı maddesi; besleyici değeri olsun veya olmasın, tek başına gıda olarak tüketilmeyen ve gıdanın karakteristik bileşeni olarak kullanılmayan, teknolojik bir amaç doğrultusunda üretim, muamele, işleme, hazırlama, ambalajlama, taşıma veya depolama aşamalarında gıdaya ilave edilmesi sonucu kendisinin ya da yan ürünlerinin, doğrudan ya da dolaylı olarak o gıdanın bileşeni olması beklenen maddeler olarak tanımlanmaktadır.
Türk Gıda Kodeksi Pestisitlerin Maksimum Kalıntı Limitleri Yönetmeliği’nde pestisit; zirai mücadele araştırma ve uygulamalarında kullanılan her türlü kimyasal madde ve preparatları olarak tanımlanmaktadır. Tanımlardan da anlaşıldığı üzere gıda katkı maddeleri, bir gıdanın üretilmesi aşamasında tatlandırıcı, renklendirici, koruyucu, antioksidan, asitlik düzenleyici, topaklanmayı önleyici, hacim arttırıcı, kıvam arttırıcı gibi fonksiyonel amaçlarla kullanılan, her biri için Avrupa Birliği tarafından onaylanarak belirlenen bir E kodu numarası bulunan maddelerdir.
Kalıntı ifadesinden anlaşılması gereken ise hayvan ve bitki sağlığı amacıyla kullanılan maddelerin yanı sıra hijyen amacıyla kullanılan biyosidalleri de kapsayan maddelerin, birincil bitkisel ve hayvansal gıdalardaki kalıntılarıdır. Gıda güvenilirliği açısından katkı ve kalıntılar, mevzuat çerçevesinde denetlenmektedir.
Gıda satın alırken nelere dikkat etmeliyiz?
Son tüketim tarihi veya tavsiye edilen tüketim tarihinin bulunup bulunmadığını kontrol ediniz.
Etiket bilgileri dikkatlice okunmalı, kolay bozulabilen ve kısa sürede tüketilmesi gereken yaş pasta, pastacılık ürünleri, süt ve süt ürünleri, et ve et ürünleri gibi ürünlerde son tüketim tarihi, makarna, bisküvi gibi diğer ürünlerde ise tavsiye edilen tüketim tarihi mutlaka kontrol edilmelidir.
Etiket üzerindeki muhafaza şartları ile ilgili uyarılar okunmalı ve ürünlerin muhafaza şartlarına uygun olarak satışa sunulup sunulmadığına dikkat edilmelidir. Gıdaların bulunduğu buzdolabı ve derin dondurucuların sıcaklık ölçerlerinin çalışıp çalışmadığı kontrol edilmelidir.
Ambalajı bozulmuş, şişmiş, yırtılmış gıdalar alınmamalıdır.
Yumurta alırken kabukları temiz ve düzgün görünüşlü olmalı, çatlak veya kırık olmamalı yani yumurtalar seçilmelidir.
DONDURULMUŞ VE SOĞUK GIDAYI EN SON ALIN
Çiğ kırmızı et, kanatlı eti ve su ürünleri alındığında bu gıdalar ambalajlı olsa dahi ayrıca bir poşete konularak alışveriş sepetine yerleştirilmelidir. Bu şekilde ambalajlı üründen akacak suyun diğer ürünlere damlaması engellenerek çapraz bulaşmanın önüne geçilmiş olurnur.
Alışveriş sepetinde gıdaları birbirinden ayrı tut: Çiğ kırmızı et, kanatlı eti ve su ürünlerini alışveriş sepetinde diğer ürünlerden ayrı tutmak da çapraz bulaşmanın önüne geçer. Aynı şekilde kasada ürünleri poşetlere yerleştirirken de çiğ kırmızı et, kanatlı eti ve su ürünleri, diğer ürünlerden ayrı olarak poşetlenmelidir.
Kırmızı et, kanatlı eti, su ürünleri, peynir ve yoğurt gibi çabuk bozulan ürünlerin alışveriş sonunda alınması bu ürünlerin kasada ödeme yapmadan hemen öncesine kadar buzdolaplarında ve dondurucularda kalmasını sağlar. Böylelikle, eve ulaştırıncaya kadar geçen süre de daha az olur.
Vatandaşlar gıda konusunda bir sorun yaşadıklarında nasıl bir yol izlemeli?
Gıda güvenilirliğine yönelik çalışmaların yürütülmesi sırasında sivil toplum kuruluşları, ilgili kurumlar ve sektörle iş birliğinin geliştirilmesi, güvenilir gıdayı tercih etme ve tüketme bilincinin toplumun tüm kesimleri tarafından benimsenmesi büyük önem arz etmektedir. Çünkü gıda güvenilirliği ve sağlıklı beslenme konularında 7’den 70’e toplumun tüm kesimlerinin sorumlulukları bulunmaktadır. Bu kapsamda “En iyi denetçi tüketicinin kendisidir” anlayışından yola çıkarak tüketicilerin de denetim mekanizmasına dâhil olmaları gerekmektedir. Tespit ettikleri olumsuzluklarla ilgili olarak gerek Alo 174 Gıda Hattı’na gerekse Bakanlığımız İl/İlçe Müdürlüklerine başvurmaları önem arz etmektedir.
GELEN BAŞVURULAR EN KISA SÜREDE CEVAPLANDIRILMAKTADIR
Tüketiciler “gıda” ile ilgili her türlü şikayet ve talebi, Türkiye’nin her yerinden Alo 174 Gıda Hattı Çağrı Merkezine bildirebilirler. Bu çağrı merkezi tarafından alınan ihbar ve şikâyetler web tabanlı yazılımlar sayesinde içeriğine göre Bakanlığımızın ilgili birimlerine iletilmektedir. Yapılan değerlendirme ve denetim sonucu yapılan işlemler ile ilgili bilgiler aynı web yazılımına kaydedilmekte ve T.C. Kimlik numarası karşılığında başvuruda bulunan kişiye başvuru takip numarası verilmektedir.
Başvuru sahibi, T.C. Kimlik numarası ve bu başvuru numarasıyla ya Alo 174’ü tekrar arayarak ya da www.alo174.gov.tr internet adresi üzerinden şikâyet ve talebinin sonucunu görebilmektedir. Başvuru sahiplerine ait kimlik bilgileri Alo Gıda temas noktaları tarafından görülememektedir. Başvuru esnasında verilen kişisel bilgilerin diğer kişi veya kurumlarla paylaşılmasını engellemek amacıyla bu önlem alınmıştır.
Alo 174 Gıda Hattı Çağrı Merkezine erişim kanalları günün koşullarına ve ihtiyaca istinaden geliştirilmektedir (telefon, e-posta, sosyal medya, mobil uygulama, web chat, görüntülü görüşme, e-Devlet, WhatsApp, Bip).
Bugüne kadar olduğu gibi bundan sonra da gıda güvenilirliğini, halk sağlığını ve tüketici menfaatlerini korumak ve sağlamak için gıda ve gıda ile temas eden madde ve malzemelerin işleme ve dağıtımının tüm aşamalarında resmî kontrollerimiz devam edecektir.