MAYIS-HAZİRAN 2018 / TARIM TEKNOLOJİLERİ
Sulama kanallarının enerjisi güneşten geliyor
Şebeke elektriğine ihtiyaç duymadan “Güneş Pilli Center Pivot Sulama Sistemi” sayesinde güneş pili gücü ile bin dekar alan sulanabiliyor.
Tarımsal üretimde yeni tekniklerin ve teknolojilerin kullanımı arttıkça, enerji ihtiyacı da artıyor. Bu ihtiyaçları gidermek için elektrik, petrol ürünleri, doğal gaz, kömür vb. enerji kaynakları kullanılıyor. Azalan enerji kaynaklarına ters orantılı olarak enerji maliyeti de artış gösteriyor. Artan bu enerji giderleri çok yönlü sorunlar meydana getiriyor. Bu nedenle alternatif enerji kaynaklarının kullanılması ve araştırılması önemli hale geliyor. Coğrafi konumundan dolayı güneş enerjisinde potansiyeli yüksek olan Türkiye, güneş enerjisini tarımda kullanmaya başladı.
Bu kapsamda Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğüne bağlı GAP Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü (GAPTAEM) 2007 yılından beri tarımda güneş pili kullanılan uygulamalar ve projeler yürütüyor. GAP Bölgesi'nde, GAPTAEM’in sorumlu olduğu deneme alanlarının bazılarında örnek olarak kurduğu güneş pili sulama sistemlerinin teknik ve ekonomik yönden önemli avantajlara sahip olduğu görüldü.
Güneş enerji sistemleri konusunda yaptığı çalışmalardan dolayı da GAPTAEM; ICCI (Uluslararası Ticaret Odası) – Enerji Oscar Ödülleri, Ondokuz Mayıs Üniversitesi Kongre Düzenleme Kurulu, Türkiye İhracatçılar Meclisi Uluslararası Gıda AR-GE Proje Pazarı, Makine Mühendisleri Odası, Ziraat Mühendisleri Odası, GAP Bölge Kalkınma İdaresi Başkanlığı, SolarTR 2014 ve Growtech Eurasia 2015 Tarım Ödülleri kapsamında birincilik ödülleri, plaketler, teşvik ödülü ve mansiyon ödülü aldı. Bu çalışmalar ayrıca Kasım 2015‘te National Geographic Türkiye dergisinde başarı hikâyesi olarak yayınlandı.
Tarımda güneş enerjisinin kullanımıyla ilgili çalışmalarını çeşitlendirerek devam ettiren GAPTAEM 2016 yılı içinde "Güneş pilli sulama kanalı pilot projesi" ve "İlk örnek güneş pilli center pivot (dairesel hareketli) sulama sistemi" projelerini hayata geçirirken 2011 yılında ise ilk olarak "mobil güneş pili sulama makinesi" imal etti.
GÜNEŞ PİLLİ SULAMA KANALI PİLOT PROJESİ HER AÇIDAN TÜRKİYE’DE İLK
2016 yılı sonunda başlayan ‘’Güneş Pilli Sulama Kanalı Pilot Projesi” adlı proje GAP Bölge Kalkınma İdaresi Başkanlığı tarafından destekleniyor. Proje ile GAPTAEM Talat Demirören Araştırma İstasyonunun tüm elektrik ihtiyacının güneş pili sistemiyle karşılanması hedeflenirken GAP Bölgesi'nde uygulamaya dönük ilk solar tarımsal işletme de kurulmuş olacak. Yurt dışında benzer sistemler kurulu olsa da bu bölgede kurulacak sistemde özel bir tasarım kullanılacak. Burada kurulmakta olan sistem hem şebeke bağlantılı hem bağlantısız hem de hibrit çalışabilecek özellikte. Bu proje ile bilinen tüm sulama sistemleriyle sulama yapmak mümkün.
"Güneş Pilli Sulama Kanalı Pilot Projesi" ile;
• Kanal içinde bulunan suyun buharlaşması azaltılacak.
• Suyun serinletmesi sayesinde güneş pilleri daha verimli kullanılacak.
• Şebeke bağlantılı ve bağlantısız sistemlerin uyumlu bir şekilde çalışabileceği örnek sistem kurulacak.
• Sulama kanalına özel tasarlanmış bir güneş pili platformu kurulacak.
• Güneş pillerinin birinci sınıf arazi üzerinde kurulumunu önleyecek alternatif, vitrin görevi yapacak örnek sistemin kurulması sağlanacak.
ELEKTRİKSİZ DE SULAMA YAPILABİLECEK
Karacadağ Kalkınma Ajansının desteklediği ve GAP Yenilenebilir Enerji ve Enerji Verimliliği Merkezinin iştirakçi olarak yer aldığı “Güneş Pilli Center Pivot Sulama Sistemi” GAPTAEM tarafından geliştirilen bir başka proje. Sistemin kurulumu 2016 yılında Şanlıurfa’nın GAP Tarımsal Araştırmalar Enstitüsü Gündaş İstasyonunda yapıldı. Otomasyon kurulumu ise devam ediyor. Tamamlandığında otomasyon sistemi, uzaktan takip ve kontrolü sağlayan bir sistem olacak. Projeyle güneş pili gücü ile bin dekar alan sulanabilecek ve büyük güçlü derin kuyular için 100 metre derinlikten saatte 200 ton ve 4 bar basınç ile sulama yapabilen örnek bir sistem kuruldu. Şebeke elektriği sık sık kesilen yerlerde çalışacak şekilde tasarlanan sistem hem şebeke bağlantılı hem de şebeke bağlantısız sadece güneş gücü ile çalışıyor.
KURULUM MASRAFI İKİ YILDA AMORTİ EDİLEBİLİYOR
Güneş pili destekli sulama sistemlerinde birim alandaki enerji ihtiyacı suyun uzaklığıyla, yetiştiricilik yapılacak bitki cinsiyle ve sulama yöntemine göre değişkenlik gösteriyor. Bundan dolayı araziden araziye güneş pili sistemlerinde maliyetler değişkenlik göstermekle birlikte güneş pilleri, şebeke elektriğiyle sulamanın güç olduğu tüm alanlarda kullanılabiliyor. Kurulum masrafı başlangıçta yüksek görünse de ürün bazında kendini ilk yıllarda amorti ediyor. Özellikle enerji nakil hattının olmadığı bir yerde ve sulama yapılmayan bir araziye kurulumu yapıldığında kendini ilk iki yılda amorti edebiliyor. İlk kullanımı ve kurulumu GAPTAEM’e ait olan bu üç sistemin özel sektör aracılığıyla yaygınlaşması için görüşmeler yoğun şekilde devam ediyor. Hem yurt içinden hem yurt dışından büyük talep gören projelerin yakın zamanda tarımsal üretimin yapıldığı birçok alanda kendine yer bulması bekleniyor.
GAPTAEM’e ait olan bu üç sistemin özel sektör aracılığıyla yaygınlaşması için görüşmeler yoğun şekilde devam ediyor. Hem yurt içinden hem yurt dışından büyük talep gören projelerin yakın zamanda tarımsal üretimin yapıldığı birçok alanda kendine yer bulması öngörülüyor.
MOBİL GÜNEŞ PİLİ SULAMA MAKİNESİ ÖZELLİKLERİYLE DÜNYADA BİR İLK
TÜBİTAK-1001 destekli proje ile Şanlıurfa’da bir demirci atölyesinde imal edilen “Mobil Güneş Pili Sulama Makinesi” uluslararası literatürlerde bir ilk durumunda. Türk Patent Enstitüsünden patenti alınan makineyi diğer makinelerden ayıran birçok özellik bulunuyor. Bu özellikler;
• Mobil olması,
• Güneşi iki eksende otomatik takip ederek gün boyu güneş ışığını dik ve dike yakın alması (doğu- batı, kuzey-güney),
• Panellerin olduğu platform tek düzlemde olduğu için panellerin üzerinde tüm gün gölge oluşmaması,
• Güneşi takibi esnasında hidrolik güç kullanılması,
• Yan destek kolları, alt destek ayakları ile PV platform rüzgâr yüküne karşı dayanıklı olacak şekilde tasarlanmış olması,
• Bünyesinde hem doğru akım (DC) hem de alternatif akım (AC) mevcut olması,
• Panel temizleme ünitesi olması,
• Sulama dışında diğer tarımsal işlemlerde jeneratör olarak kullanılabilmesi.
YAZ AYLARINDA KESİNTİSİZ 14 SAAT SULAMA YAPILABİLİYOR
2011 yılından beri GAPTAEM arazilerinde kullanılan makine, sulamaların yoğun yapıldığı yaz aylarında aküsüz güneş enerjisiyle yaklaşık 14 saate kadar kesintisiz çalışabiliyor. Güneşin doğuşundan batışına kadar olan sürede sulama imkânı sağlayarak makine bünyesine gece sulaması için akü ilavesi de yapılabiliyor.
İmal edilen makinenin örnek bir makine olmasından dolayı birim alan ihtiyacına göre daha çok veya az güçlüsünün imal edilme imkânı var. 2011 yılında imal edilen makine, maksimum 170 metreden su çekebilmekte, bitkinin su ihtiyacına göre değişmekle beraber 50-200 dönüm arasında alan sulayabilmekte. Günümüzde bu değerleri en az 2-3 katına çıkartmak da mümkün.