TEMMUZ-AĞUSTOS 2023 / TARIM TEKNOLOJİLERİ
TAGEM’in desteğiyle otomatik tamburlu sulama makinelerine gübreleme sistemi geliştirdi
Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğüne (TAGEM) bağlı Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsünde görevli Dr. Turgay Polat, doktora çalışması kapsamında otomatik tamburlu sulama makinelerine monte edilen gübreleme sistemi geliştirdi. Geliştirilen makineye TURPO CLK FS adı verildi. Dr. Polat yeni makinenin çalışma şeklini, avantajlarını ve nerelerde kullanılacağını dergimiz okurları için anlattı.
Otomatik tamburlu sulama makinesini kısaca tanıtır mısınız?
Otomatik tamburlu sulama makinesi (OTSM) traktörle çekilen bir tarım makinesidir. Bu sulama makinesi doğrusal hareketle ve yağmurlama yöntemiyle sulama yapmak için kullanılır. Gövde ve hızı ayarlanabilen su dağıtıcısı olmak üzere temelde iki bileşeni var. Makinenin gövde kısmında; tambur, tambura sarılmış polietilen hortum, tamburun dönmesini sağlayan türbin mekanizması ile dişli kutusu ve göstergeler bulunuyor. Su dağıtıcı kısmında ise kanatlı ya da tabancalı sistemler kullanılır. Su kaynağı olan çiftçilerimiz ve işletmeler, bu makineler ile tarla ve bahçe tarımı yaparak yetiştirdikleri pek çok bitkiyi sulayabilirler. Çünkü, OTSM ile kullanılan kanatlı su dağıtıcı kısım, bitkinin yüksekliğine göre ayarlanabilir.
Otomatik tamburlu sulama makinesi tarımsal üretimde kullanıldığında ne gibi avantajlar sağlıyor?
Otomatik tamburlu sulama makinesi; kanatlı su dağıtıcılarıyla 50 m, tabancalı su dağıtıcılarıyla 100 m iş genişliği sağlayabilir. Başka bir ifadeyle kanatlı su dağıtıcısıyla 50 m, tabancalı su dağıtıcısıyla 100 m genişliğinde tarım arazisini sulayarak ilerler. Gövdeden su dağıtıcısına su ileten polietilen hortumlarının uzunluğu ise 500 metreye kadar çıkabilir. Bu demektir ki, otomatik tamburlu sulama makinesi gövdesi kurulduğu yerden doğrusal olarak 500 metre uzaklıktan başlayarak sulama yapabilir. Dolayısıyla tesis edildiği yerde bir defada 50 ya da 100 metre genişliğinde 500 metre uzunluğunda olmak üzere toplam 50 dekar alanın sulanmasını sağlayabiliyor. Tambur gövdesinin baktığı yönün 180 derece değiştirilmesiyle, sulanan alanın yüzölçümü 100 dekar da olabilmekte. Su dağılım düzgünlüğü oranı yüzde 85-90 olup havanın rüzgârlı olup olmamasına göre bu oran değişebiliyor. Çiftçilerimiz sulamayı başlattıktan sonra, sulama tamamlanıncaya kadar geçen süreçte başka işlerle meşgul olup zamandan tasarruf sağlayabilirler. Kurulumu son derece kolay olan otomatik tamburlu sulama makinelerinin işletilmesinde, iş güvenliği açısından en az iki kişiyle çalışmak gerekir.
Fertigasyon nedir ve otomatik tamburlu sulama makineleri için geliştirilen tümleşik fertigasyon sisteminin (TURPO CLK FS) piyasada bulunan sistemlerden farkı ve getirdiği yenilikler neler?
Dilimize İngilizceden “fertigasyon” olarak girmiş olan bu kavram, gübrelemenin sulamayla birlikte eş zamanlı olarak yapılması anlamına gelir. Genellikle fertigasyonda, sıvı kimyasal gübreler ya da eriyik hâline getirilmiş katı gübreler, sulama suyuna karıştırılarak uygulanır.
Geliştirilen sistemin piyasada bulunan fertigasyon sistemlerinden birkaç önemli farkı var. Bu farklardan en önemlisi otomatik tamburlu sulama makinesine tümleşik olması. Yani tek parça olması sayesinde fertigasyon sisteminin sulama yapılacak alana nakli için ikinci bir römork kullanılmasına ve ikinci bir sefer yapılmasına gerek kalmıyor. Böylece tarla trafiği azaltılmış oluyor. Diğer bir farkı ise geliştirilen sistemde bulunan dozaj pompası ve gece çalışmalarında kullanılan aydınlatma cihazları için gerekli olan elektrik enerjisinin, güneşten elde edilmesi. Bu sayede elektrik şebekesinden bağımsız olarak sulama suyuna gübre karıştırılıyor. Sistemde kullanılan dozaj pompasının dijital kontrol ünitesi sayesinde de gübre uygulama normu çok hassas bir şekilde ayarlanabiliyor. Söz konusu makinenin iş başarısı çok yüksek. Geliştirilen sistem için yapılan iş başarısı belirleme çalışmalarında, sulama suyuna yüksek oranda yüzde 99 gibi homojeniteyle gübre karıştırabildiği belirlendi.
İklim değişikliğinin en çok etkilediği sektörlerden biri de tarım. Otomatik tamburlu sulama makineleri ve yeni geliştirilen fertigasyon sisteminin su tasarrufuna katkısı ile çevreye etkisi nasıl olacak?
Öncelikle otomatik tamburlu sulama makinelerinin su tasarrufunu anlatabilmek amacıyla “su iletim etkinliği” kavramı hakkında bilgi vermek istiyorum. Su iletim etkinliği; bitki kök bölgesine iletilen su miktarının kaynaktan alınan su miktarına oranının yüzde olarak ifadesidir. Başka bir deyişle kaynaktan alınan suyun ne kadarının bitki kök bölgesine ulaştığını gösteriyor. Otomatik tamburlu sulama makineleri için bu oran neredeyse yüzde 100. Çünkü; kaynaktan alınan sulama suyu, tek parça bir hortumla bitki kök bölgesine iletiliyor.
Diğer yandan söz konusu makinelerinin gerek kanat gerek tabancalı sistemde olsun su dağıtıcı aksamları sulama sırasında hareket eder. Yani, konum değiştirirler. Dolayısıyla suladıkları alanda uzun süre kalmadıkları için toprakta yüzey akışı olmaz. Bu durum su tasarrufu açısından oldukça önemli.
Fertigasyon sistemli otomatik tamburlu sulama makinelerinin başka bir avantajı da özellikle serin iklim tahılları yetiştiriciliğinde baharda yapılacak üst gübre uygulamalarında, traktörle gübre dağıtma makinesi kullanılmasına gerek kalmaması. Bu durum yakıt tasarrufu sağlayarak karbon salımının azaltılmasına katkıda bulunur.
Fertigasyon sisteminin geliştirilme sürecini anlatır mısınız? Söz konusu sistem ne zaman Türk tarımında kullanılmaya başlayacak?
Otomatik tamburlu sulama makinelerine tümleşik bir fertigasyon sisteminin geliştirilmesi benim doktora tezimin konusu. Çalışmanın finansmanı için TAGEM’e başvurdum, istenilen şartlarda projemi sundum. Hazırladığım proje aynı zamanda bir akademik kariyer projesi niteliğinde. Projem TAGEM tarafından kabul edildi. Dolayısıyla sistemin geliştirilme sürecinde TAGEM ve Ankara Üniversitesi iş birliği anlayışı içerisinde faaliyet yürütüldü. Geliştirilen sistemin her aşaması belirli periyotlarda faaliyet gösteren Tez İzleme Komitesi tarafından denetlendi. Sistem bileşenlerinin tedarik edildiği özel kurum ve kuruluşların üretim tesislerinden yararlandım. TAGEM’e ait tarım arazilerinde denemeler yaptım. Geliştirilen sistemin iş başarısı, Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü İkizce Araştırma ve Uygulama Çiftliğinde yapılan ölçümlerle belirlendi. 4 yıllık bir çalışmanın ürünü olarak geliştirdiğim sistem için hem TAGEM hem de Ankara Üniversitesi Teknoloji Transfer Ofislerince patent alma süreci başlatıldı. Söz konusu Teknoloji Transfer Ofislerince sistemin ticarileştirme çalışmaları devam etmekte olup birkaç ay gibi kısa bir süre sonra Türk tarımında kullanılacak.
Bu sulama sistemini geliştirecek ya da sahadaki ihtiyaçlara cevap verecek başka çalışmalarınız var mı?
Geliştirilen fertigasyon sisteminde kullanılan akümülatörlerin, gece yapılan sulamalar sırasında da şarj edilebilmesi için rüzgâr enerjisinden yararlanmak istiyorum. Bu amaçla sisteme rüzgâr türbini eklemek istiyorum. Ayrıca fertigasyonda kullanılan asidik karakterli gübrelerin neden olduğu korozyonları önlemek amacıyla özel ebatlarda petrol türevi malzemelerden imal edilmiş gübre tankı geliştirme çalışmalarım devam ediyor. Hassas tarım çalışmaları kapsamında, geliştirilen fertigasyon sisteminin değişken oranlı gübre uygulayabilmesi de hedeflerimiz arasında.