TEMMUZ-AĞUSTOS 2023 / RÖPORTAJ
Projelere yüzde 100 hibe desteği veriliyor
Tarımsal üretimi arttırmak ve genç nüfusun istihdamına katkı sağlamak amacıyla ilk olarak 2020 yılında 4 pilot ilde başlayan Uzman Eller Projesi, 2022 yılından itibaren 81 ilde uygulamaya alındı. Bu projeyle hangi destekleme ve hibelerin yatırımcılara sunulduğu, projelerden daha çok kimlerin hangi şartlar altında yararlandığı ile ilgili bilgileri almak için Tarım Reformu Genel Müdür V. Dr. Osman Yıldız ile röportaj gerçekleştirdik.
Uzman Eller Projesi nedir? Neden böyle bir proje uygulanıyor? Ne zamandan beri uygulanmakta?
Uzman Eller Projesi tarımsal üretimin uzman kişiler eliyle yapılmasını teşvik ederek tarımsal üretimin miktarının, verimliliğinin ve de sürekliliğinin arttırılmasını sağlamaya yönelik yüzde yüz hibe destekli bir kırsal kalkınma desteği projesidir. Belki kim bu uzman kişiler ise; Kırsal alanda/kırsal mahallede yaşayan veya yaşamayı taahhüt eden, tarım, hayvancılık, ormancılık, gıda ve su ürünleri alanlarında eğitim veren üniversitelerin fakülte ve meslek yüksekokulları ile Millî Eğitim Bakanlığına bağlı tarım, hayvan yetiştiriciliği ve sağlığı, laboratuvar hizmetleri ve gıda teknolojisi alanlarında eğitim veren lise ve dengi okullardan mezun kişilerdir.
Proje ile hem genç nüfusun istihdamına katkı sağlanıyor hem de belirttiğim gibi eğitimli kişilerle tarımsal üretimde verimlilik ve süreklilik sağlanıyor ki tarımsal üretimde sürekliliğin sağlanması en öncelikli hedeflerdendir. Aynı zamanda eğitimli kişilerin uyguladıkları projeler ile kırsal alanda tarımsal üretim yapan işletmelere örnek ve önder olmaları da amaçlanıyor.
Proje, ilk olarak 2020 yılında 4 pilot ilde (İzmir, Amasya, Düzce ve Mardin’de) uygulandı. Pilot illerden başarılı sonuçlar elde edilince Cumhurbaşkanı Kararı ile 2022-2024 yılları için 81 ilde uygulamaya alındı. İçinde bulunduğumuz dönemde yani 2023’te de uygulamalar devam etmektedir.
Şu zamana kadar bin 156 proje sahibine toplam 119,56 milyon TL hibe ödemesi yapıldı ve 150 milyon TL tutarında yatırımın faaliyete geçmesi sağlandı.
Projeye katılmak için genel şartlar konusunda bilgiler verebilir misiniz? Projede puanlama kriteri nedir?
Belirttiğim okullardan mezun olanların bitkisel/hayvansal üretim, gıda ve su ürünleri üretimi alanlarında uygulayacakları projelere yüzde yüz hibe desteği verilmektedir. Sosyal güvencesi olmayanlar proje süresince kırsal alanda/kırsal mahallede kalacağını taahhüt ederek projeden yararlanabilirler. Proje eğitimli genç nüfusa istihdam sağlamayı hedeflemektedir. 18-25 yaş aralığında olanlara artı 20 puan verilmektedir. Kişinin uygulayacağı proje konusunun mezun olduğu bölümle ilgili olması durumunda da artı 25 puan veriyoruz. Bunun yanı sıra kadınlara da pozitif ayrımcılık yapılmaktadır.
2023 yılı başvuru şartları nelerdi, önceki yıllardan farklı olarak hangi yenilikler ve kolaylıklar sağlandı?
Öncelikle belirtmek isterim ki uzman eller projesi dinamik bir proje. 2020 ve 2022 yıllarında, hak sahiplerinin projelerini uygularken karşılaştıkları aksaklıklar, düşünceleri, önerileri, uygulamaların çıktıları gerek taşra gerekse merkezde çalışan arkadaşlarımız tarafından takip edildi, notlar alındı. Bütün bu özverili çalışmaların neticesinde bir dizi düzenleme ile yenilikler yapıldı. 2023 yılında yapılan en önemli yeniliklerden biri daha önce projeden yararlanamayan Millî Eğitim Bakanlığına bağlı tarım, hayvan yetiştiriciliği ve sağlığı, laboratuvar hizmetleri ve gıda teknolojisi alanlarında eğitim veren lise ve dengi okullardan mezun olanların da projeye başvuru yapabilmesi sağlandı.
Haber Görseli
Dr. Osman YILDIZ Tarım Reformu Genel Müdür V.
HAYVANCILIK YATIRIMLARINA TALEP FAZLA
Bir diğer önemli yenilik 100 bin TL olan hibe miktarı yüzde 150’lik artışla 250 bin TL’ye yükseltildi. Geçen senelerde 3 yıllık izleme süresi boyunca başka herhangi bir işte çalışılmasına müsaade edilmezken 2023’te 2 yılın sonunda isterse yatırımcı başka bir işte de çalışabilecek.
Hayvansal üretim yapmak isteyen yatırımcılarımız geçen sene verilen hibe ile sadece hayvan almak zorunda iken bu yıl hayvanın yanında ihtiyacı olan alet ekipmanı da alabilmektedir.
En çok hangi proje konularına talepler gelmekte?
Her uygulama yılında proje ile ilgili istatistiksel dağılımlar hesaplanmakta olup en çok hayvansal üretime konuları talep edilmektedir. Hem 2022 hem de 2023 yılında özellikle büyükbaş süt sığır yetiştiriciliği projesine yoğun başvuru gerçekleşti. 2022 yılı Uzman Eller Projelerinin yüzde 91’i hayvansal üretim, yüzde 7,3’ü bitkisel üretim yüzde 1,7’si gıda üretim, işleme, paketleme ve depolama konuları olarak dağılmaktadır.
2023 yılında kaç proje hibe almaya hak kazandı? Proje ile ilgili ödemeler nasıl yapılmakta?
2023 yılında 3.341 geçerli başvurunun tamamı hibe desteği kapsamına alındı. Hak sahipleri, projeleri uyguladıktan sonra hibe kapsamına giren harcamalarına ait faturaları İl Tarım ve Orman Müdürlüklerine teslim ediyorlar. İl Tarım ve Orman Müdürlüğü ve Tarım Reformu Genel Müdürlüğü tarafından uygun görülen faturaların bedeli projeler yerinde kontrol edildikten sonra en kısa zamanda başvuru sahiplerinin hesabına yatırılmaktadır.
Projeyi yürütenler her ne kadar yetişmiş eğitimli bireyler olsalar da teknik konularda bakanlık birimlerinin destekleri olmakta mıdır?
Sadece Uzman Eller Projesi konusunda değil, Bakanlık teşkilatımız özveriyle her zaman çiftçimize, üreticimize destek olmaktadır. Uzman Eller Projelerine başvurular online sistem üzerinden yapıldığından başvuru aşamasında dahi bu konuda yardıma ihtiyacı olan kişilere de teknik destek verilmektedir. Yine kişinin talep etmesi durumunda Bakanlığımızca teknik destek verilmektedir. Özellikle bölgeye has projeler yetiştirilecek bitki ve hayvan seçimi gibi konularda il müdürlüklerimiz teknik destek vermektedir.
Hibe almaya hak kazananların kontrol ve izlemeleri ile ilgili hangi prosedürler uygulanmakta?
Projeler hibe ödeme tarihinden itibaren, yılda en az iki defa olmak üzere, izleme süresi boyunca izlenir; mahallinde kontroller yapılır. Projenin mevzuatlara uygun olarak devam etmesi, sürdürülebilirliğinin sağlanması için takip bırakılmamaktadır.
Proje desteği alan birkaç genç yatırımcı ile ilgili bilgileri bizimle bilgi paylaşabilir misiniz?
2022 yılında proje uygulayan yatırımcıların yüzde 27,4'ü 18-25 yaş grubu arasındadır. Örneğin, 2022 Yılı Uzman Eller Projesi kapsamında hibe desteği alan Serpil Demir Çukurova Üniversitesinden mezun genç bir yatırımcımız. Adana ili Sarıçam ilçesinde çiftçilik yapmaya karar verdiği sıralarda Bakanlığımızca uygulanan Uzman Eller Projesini Adana İl Tarım Müdürlüğü Kırsal Kalkınma ve Örgütlenme Şube Müdürlüğünün bilgilendirmesiyle öğrendi. Uzman Eller Projesine başvurusu kabul edilip Adana İli Sarıçam ilçesinde örtüaltı yetiştiriciliği/kesme gül projesi yapmaya başlayarak kendi işini kurma şansını yakaladı. Bulunduğu bölgede daha önce gül serası yapılmadığından ilk defa bu proje ile gül üretimini o bölgede hayata geçiren isim oldu.
Bir diğer örnek; 2020 yılında pilot il İzmir’de “Su Ürünleri Yetiştiriciliği Akdeniz Midyesi Yetiştiriciliği” yapan 1982 doğumlu Cihat Hamarat. Denize ve deniz canlılarına meraklı olan Hamarat, Mersin Üniversitesi Su Ürünleri Fakültesinden mezun bir yatırımcımız. Su ürünleri yetiştirme çiftliğinde çalışma hayatına başlamış; Alabalık, akvaryum balığı, midye yetiştiriciliği gibi alanlarda 6 yıllık iş tecrübesi edinmişti. Su ürünleri sektörü dışında 4 yıl satış ve pazarlama (enerji satış danışmanlığı) yaparak etkili iletişim, proje yönetimi ve zamanı verimli kullanma gibi konularda çeşitli eğitimler almış. Ayrıca Cihat Hamarat aday balıkadam, su ürünleri ruhsat tezkeresi ve amatör denizci belgesi sahibi. Uzman Eller Projesi ile sudaki fitoplanktonları filtre ederek beslenilmesinden hareketle kaçak yollarla üretilen midyenin toplum sağlığı açısından risk oluşturabileceği konusunda araştırmalar yürütmektedir. Türkiye’de yılda 60 bin ton tüketilen midyenin sağlıklı ve temiz bir şekilde üretilmesi için çalışmalar yürütmektedir. Bu kadar donanıma sahip olan bir girişimcinin desteklenmesi sektör için büyük bir kazanç oldu.
KIRSAL KALKINMA YATIRIMLARI DESTEKLERİ KAPSAMINDA 4 MİLYAR 700 MİLYON TL HİBE DESTEĞİ VERİLDİ
Hibe destek programlarının ülke ekonomisine katkısı nedir?
Bakanlığımız Genel Müdürlüğümüz bünyesinde Uzman Eller, IPARD, KKYDP gibi 81 ilde yürüttüğümüz Programlar ve Göksu-Taşeli, Kırsal Dezavantajlı Alanlar Kalkınma Projesi gibi bölgesel kırsal kalkınma destekleri ile ülkemize katma değer kazandırıyor; tarımı sanayiye entegre edip, akıllı tarım teknolojilerini kırsalla buluşturuyoruz. Programlarımızla özellikle gençlere, kadınlara istihdam yaratıyoruz.
Bugüne kadar Kırsal Kalkınma Yatırımlarının Desteklenmesi Projesi kapsamında; 2006-2023 yılları arasında tamamlanan 16 bin 499 projeye 4,7 milyar TL hibe desteği verilerek 10,2 milyar TL tutarında yatırım faaliyete geçirildi, 119 bin 519 kişilik istihdama katkıda bulunuldu. Ayrıca 294 bin 922 makine ekipman alımı için 1,86 milyar TL hibe desteği verildi.
Ülkemiz genelinde 2007 yılından günümüze kadar 47 bin 589 adet proje hibe kapsamına alındı ve 4.37 milyon dekar alanın modern sulama sistemleri ile sulanması sağlanmış olup, bu işlemler için toplam 1,16 milyar TL hibe desteği üreticilerimize ödendi.
Uzman Eller Projesi kapsamında; 2020-2023 yılları arasında bin 156 projeye 119,56 milyon TL hibe desteği verildi ve 150 milyon TL tutarında yatırım faaliyete geçti.
Lisanslı depoculuk destekleri kapsamında; lisanslı depo ve üreticilere toplam 531 milyon TL destek verildi.
2007-2013 yıllarını kapsayan IPARD I Programı 31 Aralık 2016 tarihinde sonlandı ve 10 bin 693 adet projeye toplamda 1,04 milyar avro ödeme yapıldı. Program yüzde 99,3 oranında fon kullanımı ile büyük bir başarıya imza attı. 30.06.2023 tarihli verilere göre IPARD II Programında 11 bin 873 adet proje tamamlandı ve 704,8 milyon avro (AB+TC katkısı) hibe ödemesi yapıldı. 2021-2027 yıllarını kapsayan IPARD III Programı 14 Mart 2022 tarihinde toplam 555 milyon avro bütçesi ile komisyon tarafından onaylandı. Sıraladığım projeler devam eden projeler olduğu için verilen hibe miktarları ve faydalanıcı sayısı sürekli artmaktadır.
Yine 2016-2018 yılları arasında Genç Çiftçi Projesi kapsamında 47 bin 775 gencimize 1,43 milyar TL hibe desteği verildi.
Tarım ve Orman Bakanlığı olarak her daim kırsal alanlardaki yaşam kalitesinin yükseltilmesine ve ekonomik çeşitliliğin iyileştirilmesine, arazinin geliştirilmesine, yerel kırsal kalkınma kapasitesinin oluşturulmasına, gıda güvenilirliğine ve hayvan sağlığına yönelik çalışmalarımızla ve çevre dostu uygulamalarımızla çiftçimizin üreticilerimizin ve üretici örgütlerimizin yanında yer almaya devam edeceğiz.