OCAK-ŞUBAT 2024 / ÖZEL HABER
Doğru fidan seçiminin ilk şartı sertifikalı olması
Sağlıklı ve uzun ömürlü ağaç yetiştirmenin yolu doğru fidan seçiminden geçiyor. Bitkisel Üretim Genel Müdürlüğü Fidan ve Fide Test Merkezi Müdür Vekili Muhsin Sümer’den doğru fidan seçimi, sertifikalı fidan kullanımı, en çok talep edilen fidan çeşitleri üzerine önemli bilgiler aldık.
Üreticiler fidan satın alırken nelere dikkat etmeli?
Öncelikle alacağımız meyve fidanı sertifikalı olmalıdır. Fidanların ismine doğru ve istenilen anaç özelliğinde (bodur, yarı bodur veya klasik) olmasına dikkat edilmelidir. Fidanlar her türlü hastalıklardan ve zararlılardan ari olmalıdır. Fidanların aşılı olması, aşı noktalarının sağlıklı bir şekilde kapanmış olması ve aşı noktasında uyuşmazlık belirtilerinin olmaması önemlidir. Fidanın üzerinde yara, kırık, derin çizik, soyulma vb. olmamalıdır. Kök sistemi güçlü ve saçak kök miktarı olabildiğince fazla olmalıdır. Fidanın gövdesi düzgün ve pişkin, gözler iyi gelişmiş ve sağlıklı olmalı; fidanların aşırı kalın veya aşırı ince olmamasına dikkat edilmelidir.
Tüplü ve açık köklü fidan ne demektir? Bu fidanlardan hangisi daha avantajlıdır?
Tüplü fidan kökleri toprak içerisinde, poşet ve uygun hacimdeki plastik saksılarda muhafaza edilen fidanlardır. Açık köklü fidan ise fidanların yaprağını döktükten sonra durgun dönemde sökümü gerçekleştirilerek satışa sunulan fidanlardır. Sökülen bu fidanların kökleri topraksız olup satış dönemi boyunca kum havuzlarında veya soğuk hava depolarında muhafaza edilmektedir. Her iki üretim şeklinin şartlara göre avantajlı olduğu durumlar vardır. Örneğin tüplü fidanların avantajı 12 ay boyunca toprağıyla birlikte dikilebilmesidir. Açık köklü fidanların avantajı ise tüplü fidanlara göre genellikle daha gelişmiş ve uygun şartlar sağlandığında nakliyesinin daha kolay olmasıdır. Üreticilerimiz kendi şartlarını göz önünde bulundurarak iki üretim şeklinden birini tercih edebilirler.
SERTİFİKASIZ FİDAN SATIŞI KANUNEN YASAK
Sertifikalı fidan ne demektir? Avantajları nelerdir?
Tarım ve Orman Bakanlığı tarafından gerekli kontroller yapılarak kayıtlı damızlık parsellerde üretilmiş fidanlara sertifikalı fidan denilmektedir. Satış ve Pazarlama amacıyla sertifikasız fidan üretmek kanunen yasaktır. Doğru, güvenilir, sağlıklı fidan temin etmek için sertifikalı fidan kullanılmalıdır. Sertifikalı fidan tercih etmekle fidanın nerede hangi yıl üretildiğini, tür ve çeşit bilgilerini teminat altına almış oluyoruz.
Üreticilerimiz bahçe tesislerinde sertifikalı fidan tercih ediyorlar mı, bu konuda neler söyleyebilirsiniz? Bakanlığın bu yönde verdiği destekler var mı?
Sertifikalı fidan kullanımı ülkemizde Bakanlığımızın vermiş olduğu desteklemeler doğrultusunda günden güne artmaktadır. Önümüzdeki yıllarda sertifikasız fidan kullanımının tamamen ortadan kalkacağını düşünüyorum. Ayrıca sertifikalı fidan kullanan üreticilerimize Tarım ve Orman Bakanlığı tarafından alan bazlı desteklemeler yapılıyor. Bu kapsamda kurulan meyve bahçelerinde dekara standart kademede 250 TL, sertifikalı kademede 600-800 TL arasında destekleme yapılıyor.
FİDAN DİKİLECEK TOPRAĞIN HAVALANMASI, GÜNEŞLENMESİ VE TAVA GELMESİ SAĞLANMALI
Fidan dikerken genel olarak nelere dikkat edilmelidir?
Fidan dikerken dikkat etmemiz gereken konuların başında bahçe tesisi gelmektedir. Bahçe tesis edilirken sıra arası ve sıra üzeri mesafelere dikkat edilerek yer işaretlemesi yapılır. Sıra arası ve sıra üzeri mesafeler belirlenirken ağacın yetişkin hâlindeki taç büyüklüğü dikkate alınarak yeterli havalanma ve güneşlenme sağlanacak şekilde belirlenmelidir. Bu ölçütler göz önünde bulundurularak fidanları dikeceğimiz arazide planlı bir şekilde işaretlemeler yapılmalıdır. İşaretleme yaptığımız noktalardaki fidan dikeceğimiz çukurları birkaç hafta önce açarak çukurdaki toprağın havalanmasını, güneş görmesini ve tava gelmesini sağlamalıyız. Çukurun geniş açılması özellikle saçak kök gelişimini olumlu yönde etkileyecektir.
Fidan dikilmeden hemen önce fidanlarda kök budaması yapılarak köklerin kurumuş, hastalıklı ve zarar görmüş kısımları atılmalıdır. Fidanın uç kısmındaki gözlerin sürmesini engellemek için de yaklaşık 100 cm mesafedeki bir gözün aksi istikametine meyilli olarak tepesi kesilmelidir. Fidanın üst kısmındaki gözler erkenden sürerek fidan henüz kök gelişimi göstermeden besin maddesi harcamaya başlamakta ve bu da fidanın tutmasını engellemektedir. Fidanlar aşı noktası toprak yüzeyinin 5-10 cm üzerinde kalacak şekilde ve o bölgenin hâkim rüzgârlarının tersi istikametine olacak şekilde dikilmelidir. Fidan dikimi esnasında eğer çiftlik gübresi kullanılacak ise bunun yanmış çiftlik gübresi olmasına dikkat edilmelidir. Yanmamış çiftlik gübresi çeşitli hastalık, zararlı ve yabancı ot tohumlarına yataklık yapmakta ve bulaşma riski taşımaktadır.
Tüplü fidan dikiminde kökler sürekli olarak toprakla temas halinde olduğu için bir bekleme sorunu olmaz. Açık köklü fidanlar söküldükten sonra kum havuzlarına ya da soğuk hava depolarında bekletildiğinden satın alındıktan sonra en kısa zamanda dikilmesi gerekir. Açık köklü fidanlarda, fidanlar uyanma dönemine girmeden dikilmelidir. Aksi takdirde fidan kendi bünyesindeki su ve besin maddelerini harcamaya başlayacak bu da fidanın tutmasını engelleyecektir. Ayrıca don olacak günlerde dikim yapmaktan kaçınılmalı, buna imkân yoksa can suyu hava soğumaya başlamadan, günün erken saatlerinde verilmeli ve fidan diplerine bir miktar kuru toprak atılmalıdır.
ISLAH EDİLEN FİDANLARLA ÇEŞİTLİLİK SÜREKLİ ARTIYOR
En çok talep edilen fidan çeşitleri nelerdir?
Ülkemizde ve dünyada tercih edilen fidan çeşitleri sürekli olarak yeni çeşitlerin ıslah edilmesiyle değişkenlik gösteriyor. Ayrıca dünyada ulaşım ve bilişim alanındaki gelişmeler pek çok yerel çeşidin gündeme gelmesine sebep olarak üretici ve tüketicilerin ilgisini çekiyor. Bu yüzden yaklaşık olarak her on yılda bir pek çok türde tercih edilen çeşitler değişebiliyor.
Merkezinizin faaliyetlerinden söz eder misiniz?
Kuruluş amacımız ülkemiz sertifikalı meyve fidanı üretimi sektörünün ihtiyacı olan çeşit ve anaçlara ait başta virüsten ari olmak üzere ismine doğru, tüm hastalık ve zararlılardan arındırılmış, uluslararası standartlarda baz materyal niteliğindeki üretim parsellerini oluşturmak ve bu parselleri muhafaza ederek ve geliştirerek sektörün ihtiyaçlarını karşılamaktır.
Misyonumuz ülkemizin ve dünya pazarlarının ihtiyacı olan güvenilir gıda ve kaliteli tarım ürünlerine erişilebilirliği gerçekleştirmek, tarımsal ve ekolojik kaynakların sürdürülebilir kullanımını sağlamak, kırsal alanda yaşam standardını yükseltmek amacıyla politika belirlemek ve uygulamaktır.
Vizyonumuz son dönem bilgi ve tekniklerle bütünleşmiş uluslararası standartlarda, dünya pazarlarıyla bütünleşmiş olan fidan ve baz materyal üretimidir.
Görevlerimiz ise fakülteler ve araştırma enstitülerince elde edilen ıslahçı materyalin anaç ve çeşitlerden sert ve yumuşak çekirdekli ılıman iklim meyve türlerinde virüsten ari anaç ve çeşit damızlıklarının sertifikasyon yönetmeliği çerçevesinde 2 ve 3 numaralı parsellerini kurmak.
Yurt içinde ve yurt dışında geliştirilmiş veya ıslah edilmiş ve üretilmesi faydalı görülen çeşitli üretim materyallerini ve üretim tekniklerini (tohum, fidan, çelik, çöğür, aşı) çoğaltmak, muhafaza etmek, gerektiğinde bölge şartlarına uyumları yönünden denemek ve ilgililere intikal ettirmek.
Üretim programlarının hazırlanmasında ve üretim çalışmalarının yürütülmesinde hizmet alanlarına giren il müdürlükleri, araştırma enstitüleri ve üniversiteler ile iş birliği ve koordinasyon içinde çalışmak başlıca görevlerimizdendir.
Ayrıca ülkemizde Ege ve Marmara Bölgelerinde üretilen fidan ve üretim materyallerinin etiket ve sertifika basımı işlemleri kurumumuz tarafından gerçekleştirilmektedir.