Ayşegül ULUCAN ŞAHİN    

Hangi bitkiler süs bitkisi kapsamına girer? Süs bitkilerinin ülkemiz açısından önemi nedir?

Süs bitkileri estetik ve ekonomik amaçlarla üretimi yapılan bitkilerdir. Süs bitkileri; kesme çiçekler, iç mekan (saksılı) süs bitkileri, dış mekan süs bitkileri ve doğal çiçek soğanları olmak üzere dört başlık altında incelenmektedir.

“Kesme çiçek” kavramı genellikle buket, sepet, çelenk ve aranjmanlarda kullanılan, çiçek, gonca, dal ve yaprakların taze, kurutulmuş, boyanmış veya ağartılmış olarak kullanıma sunulmuş durumlarını ifade eder.

“Dış Mekan Süs Bitkileri”, genellikle park ve bahçelerin düzenlenmesinde, karayolu ve metropollerin ağaçlandırılmalarında ve rekreasyon sahalarında kullanılan ağaç, ağaççık, çalı ve otsu bitkilerdir. Doğadaki bütün bitkiler dış mekan süs bitkisi olarak kullanılabiliyor.

“İç Mekan Süs Bitkileri”, evlerde, bürolarda ve salonlarda iç dekorasyonda yeşil bir mekan oluşturmak için kullanılan bitkilerdir. Çiçekli iç mekan (saksılı) süs bitkileri, yaprak güzelliği olan iç mekan (saksılı) süs bitkileri ve kaktüsler olmak üzere üç gruba ayrılabilirler.

“Doğal Çiçek Soğanları” ise doğada kendiliğinden çoğalan toprak altında soğan, yumru ve rizom gibi özelleşmiş organları bulunan otsu bitkiler olup “geofit” olarak tanımlanır. Özellikle tıp alanında kullanılan doğal çiçek soğanları, aynı zamanda iç mekan süs bitkilerinin ıslah ve anaç üretimlerinde yeni çeşitlerin yaratılmasında da kullanılıyor.

77 ÜLKEYE İHRACAT YAPILIYOR

Süs bitkileri sektörü son yıllarda tüm dünyada olduğu gibi ülkemizde de gelişen bir sektördür. Türkiye sektörde sahip olduğu iklimsel ve coğrafi avantajın yanı sıra, dinamik ve hızlı gelişen bir firma yapılanmasına da sahiptir.
 
Ülkemizde süs bitkileri sektörü ekonomiye yüksek katma değer sağlayan ve önemli istihdam yaratan bir sektör. Sektörde şu an 5 bin 8 hektar alanda üretim yapılmakta, üretilen ürünler 77 ülkeye ihraç edilmektedir. 25 bini doğrudan olmak üzere, toplamda yaklaşık 300 bin kişiye süs bitkileri sektöründe istihdam sağlanmaktadır.

KESME ÇİÇEK İHRACATINDA YÜZDE 19 ARTIŞ

Süs bitkileri ihracat ve ithalat rakamlarını açıklar mısınız?

Süs bitkileri ve mamulleri ihracatı 2018 yılında bir önceki yıla kıyasla değer bazında yüzde 17 artarak toplam 99,3 milyon dolara ulaşmıştır. Sektörün ihracatında Hollanda ilk sırada yer alırken, Özbekistan, İngiltere, Almanya, Azerbaycan, Irak, Türkmenistan, Gürcistan, Romanya ve ABD ilk on sırada yer alan diğer ülkeler olmuştur.

Canlı bitkiler ihracatında, 2018 yılında bir önceki yıla göre değer bazında yüzde 16 artış görülmüş ve 55,7 milyon dolarlık ihracat yapılmıştır. Özbekistan, Azerbaycan, Almanya, Irak, Türkmenistan, Hollanda ve Gürcistan bu gruptaki en önemli pazarlarımızdır.

Kesme çiçek ihracatında ise 2018 yılında bir önceki yıla göre yüzde 19 artış görülmüş ve toplam 34 milyon dolarlık ihracat gerçekleşmiştir. Bu ürün grubunda en önemli pazarlar sırasıyla Hollanda, İngiltere, Romanya, Bulgaristan ve Almanya olmuştur.

Türkiye süs bitkileri ithalatı 2018 yılında 60,4 milyon dolar olmuştur. 2017 yılına oranla ithalatta yüzde 25 azalış görülmüştür.

En çok hangi bölgede süs bitkisi üretimi gerçekleşiyor?

Türkiye’de süs bitkileri üretiminin en fazla yapıldığı iller sırasıyla İzmir, Sakarya, Antalya, Yalova ve Bursa’dır. Kesme çiçekte karanfil başta olmak üzere gerbera, ranunculus, dianthus barbatus ve çeşitli yeşillik türleri üretilmektedir.

KİŞİ BAŞINA DÜŞEN SÜS BİTKİLERİ TÜKETİMİ ARTIYOR

Dünyada süs bitkileri üretimi hangi noktada bulunuyor?

Dünyada süs bitkileri üretimi 20. yüzyıl başlarında önem kazanmaya başladı. Günümüzde süs bitkileri sektörü dünya üzerinde hızlı değişen bir sektör. Küreselleşme ve bunun dünya üzerinde değişik bölgelerdeki gelire olan etkisine bağlı olarak çoğu ülkede kişi başına düşen süs bitkileri tüketiminin arttığı görülmektedir. Buna bağlı olarak dünya üzerindeki rekabet de artmaktadır. Bazı geleneksel pazarlarda artık bozulma görülmekte, diğer yanda yeni ülkeler pazarda yer almaya çalışmaktadır.

ABD, Japonya, İtalya, Hollanda gibi geleneksel üretim yerlerinin yanında, Latin Amerika ve Afrika’da üretim çok hızlı artmaktadır. Son yıllarda süs bitkileri üretiminde iklim koşulları ve ucuz iş gücü gibi avantajlara sahip olan Kolombiya, Ekvador, Etiyopya ve Kenya gibi ülkeler dünyanın en önemli kesme çiçek üreticisi ve ihracatçısı ülkeleri konumuna gelmişlerdir. Geleneksel merkezlerde ise üretim alanları aynı kalmakla veya azalmakla birlikte, verimlilik artışına gidilmeye başlanmıştır. Süs bitkilerinin arzı dünyada artış eğilimindedir.  
Dünyada kesme çiçek ve saksılı bitkiler üretimi toplam 650 bin hektarlık bir alanda yapılıyor. Süs bitkileri üretim alanlarının yüzde 75’i Asya/Pasifik bölgesinde. Hindistan, Çin, ABD, Japonya, Meksika, Brezilya, Tayland gibi önemli üreticiler üretimi kendi iç pazarlarına yönelik yapıyorlar. Ekvador, Kolombiya gibi üreticiler ise ihracata yönelik üretim yapıyor.

Sektörün hedeflerine ulaşması için neler yapılabilir?

Süs bitkileri sektöründe hedeflere ulaşmak için sorunlarımızın çözülmesi gerekiyor ki en önemlilerini şöyle sıralayabiliriz: Sektörde faaliyet gösteren üretici ve ihracatçıların yüzde 37’si hiçbir arazi mülkiyeti olmadan, yüzde 83’ü özel şahıslardan kiraladıkları ve sadece yüzde 7’si kamudan kiraladıkları araziler üzerinde çalışmakta. Uygun hazine/kamu arazilerinin öncelikli ve uzun süreli olarak sektör üreticilerine ve ihracatçılarına kiralanmasını istiyoruz.

Süs bitkileri organize tarım bölgeleri için sektörün beklentisi devam etmektedir. Uygun kamu arazileri projelendirilerek sektörün kullanımına açılması çözüm olabilir.

Süs bitkileri sektörü genel ve yaygın olarak tarımsal desteklere erişememektedir. Bunun en büyük nedeni; süs bitkileri sektöründeki faaliyetlerin niteliğine ve doğasına uygun olmayan destekleme mevzuatının var olmasıdır. Sektörün yapısal farklılıklarını dikkate alan bir mevzuat güncellemesi bekliyoruz.

Süs bitkileri üretiminde kullanılan enerji maliyetlerinin yüksekliği önemi bir sorundur. Ülkemizde tarım sektörünün elektrik, doğalgaz vb. enerji kaynaklarının kullanımında özel tarifeler uygulanması üretim maliyetleri açısından önemlidir.

Sektörümüz finansman teşviklerine ulaşmakta sıkıntılar yaşıyor. Tarımda yatırım kredilerinde verilen süre kısadır. Kredilerin daha uzun vadeli olması gereklidir. Sübvansiyonlu kredilerin kullanılmasında yapılacak yatırımlarda, teminat yerine proje üzerinden kredi verilmesi çok önemli bizler için. Yapılan projelerin geri dönüşü, ülkeye olan katkısı, üretimin ihraç edilebilir oluşu değerlendirilmeli, projenin kendisi teminat kabul edilmelidir. Ziraat Bankasına tanınan sübvansiyonlu kredi kullanım hakkının, şartları yerine getirmiş diğer bankalara da tanınması hem Ziraat Bankası üzerinde yoğunlaşmış iş yükünün hafifletilmesi, hem de üreticilerimizin hızlı bir şekilde finansmana ulaşabilmesi açısından daha uygun olabilir.

Tarım alanında çalışan işçilerimiz, tarımın özel yapısı itibariyle bazen günlük bazen haftalık olarak çalıştırılabilmekte. Bu durumdan dolayı özel bir sosyal güvenlik ve sigorta sistemi oluşturulması da ihtiyaçlarımızdan birisidir.

TARSİM açık tarımsal üretimin söz konusu olduğu alanlarda (açık tarla üretimi, meyvecilik alanları, tek tip üretim yapan seralar) uygun olabilir. Ama modern seralarda farklı çeşitlerin üretimini bir arada yapan seralarda ve süreklilik kapsamında üretim yapılan alanlarda bu sistem maalesef sağlıklı çalışmamaktadır. Ayrıca muafiyet oranlarının yüksek olması; her ne kadar yüzde 50 devlet teşviki söz konusu olsa bile primlerin çok fahiş olmasına neden oluyor.

Üretimin teşvik edilmesi için üretim girdilerinin özellikle burada önemli yer tutan fidelerin KDV oranlarının yüzde 1’e indirilmesi sektöre büyük katkı sağlayacaktır. KDV’nin fidelerde yüzde 1’e indirilmesi üretimi teşvik edecek,  devlete KDV kaybı yaratmadığı gibi aksine üretimin artması ve mamul ürünün artması ile KDV kazancı sağlayacaktır.

Orta Anadolu Süs Bitkileri ve Mamulleri İhracatçıları Birliği olarak faaliyetleriniz nelerdir?

Birliğimiz süs bitkileri sektöründe tanıtım faaliyetleri, yurt dışı heyet ve fuar organizasyonları gerçekleştiriyor. Yeni pazarlara ulaşmak ve var olan pazarlarımızı geliştirmek adına çalışmalar yapıyoruz, ihracatçılarımıza yönelik sektörel ticaret heyetleri düzenleniyoruz. Dünyadaki sektörle de entegre olarak, sektörümüzde önemli uluslararası kuruluşlar olan Union Fleurs ve AIPH’te ülkemizi başarıyla temsil ediyoruz.

2019 yılında süs bitkileri sektör ihracatının 150 milyon dolara ulaşmasını hedefliyoruz.  Bu nedenle hedefimize ulaşmak için birlik olarak yeni projelere ve etkin tanıtım çalışmalarına devam edeceğiz. Bu yıl da hedef ülkelerde fuar ve heyet çalışmalarımız olacak. Süs bitkileri sektöründe yeni çeşitlerin üretimi konusunda, üniversite ve ilgili kuruluşların da katılımıyla ARGE projeleri başlatacağız. Bu projeler ile yeni çeşitlerin ihracata kazandırılmasının yanında, verimlilik ve kalite artışının da sağlanmasını amaçlıyoruz.