MAYIS-HAZİRAN 2021 / KAPAK KONUSU
Gıda arz güvenliğinde AR-GE çalışmaları artan bir ihtiyaç
Gıda, tarım ve hayvancılık alanında yapılan yenilikçi araştırmaların ve projelerin en önemli ayaklarından biri tartışmasız üniversiteler. Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı tarafından koordine edilen ve Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı ile eş güdüm halinde yürütülen "Bölgesel Kalkınma Odaklı Misyon Farklılaşması ve İhtisaslaşması" programı kapsamında bazı üniversitelerin gıda, tarım ve hayvancılık alanında ihtisaslaşması öngörüldü. Türkiye’nin gıda alanında ihtisaslaşacak ilk üniversitesi olan Kırklareli Üniversitesi Koordinatörlüğünde “Gıda Arz Güvenliği ve Dijitalleşme Ortak Uygulama ve Araştırma Merkezi” kurulması projesi çalışmalarına başlandı. Kırklareli Üniversitesi Rektör Yardımcısı aynı zamanda Proje Koordinatörü Prof. Dr. Meryem Çamur ile gıda arzı güvenliği konusundaki bu önemli projenin detaylarını konuştuk.
Üniversiteniz koordinatörlüğünde Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi ve Namık Kemal Üniversitesi ortaklığında yürüttüğünüz “Gıda Arzı Güvenliği ve Dijitalleşme Ortak Uygulama ve Araştırma Merkezi” kurulması projesinin ortaya çıkış fikrinden bahseder misiniz, hangi amaçla bu projeye başlandı?
On birinci Kalkınma Planında daha az kaynakla gıda talebinin karşılanabilmesi için nitelikli iş gücü ve teknolojiye ihtiyacın arttığı belirtilmekte ve bu amaçla gıda laboratuvarlarının altyapısının güçlendirilmesi, kontrol hizmetlerinin etkinliğinin artırılması çalışmalarının yürütüleceği belirtilmiştir. Cumhurbaşkanlığı Bilim Teknoloji ve Yenilik Politikaları Kurulunun başlattığı çalışmayla "gıda arzı güvenliği", "biyogüvenlik", "siber güvenlik ve iletişim altyapısı", "tıbbi cihaz" ile "ilaç ve aşı" alanlarında eksiklerin tespit edilmesi ve gerekli teknolojilerin geliştirilmesi hedeflenmektedir.
Bu hedefler doğrultusunda 9 Temmuz 2020 tarihinde Yükseköğretim Kurulu Başkanı Prof. Dr. Yekta Saraç’ın başkanlığında Bölgesel Kalkınma Odaklı Misyon Farklılaşması ve İhtisaslaşma Programı kapsamında gıda ve hayvancılık alanlarında ihtisaslaşacak 6 üniversitenin Rektörü ve projeden sorumlu Rektör Yardımcıları ile bir değerlendirme toplantısı gerçekleştirildi. Bu toplantıda ihtisas üniversitelerinin ortak faaliyetler yürütmeleri konusunda bir karar alındı.
Gıda ve Tarım Örgütü (FAO), gıda güvenliğini, “Bütün insanların, her zaman, aktif ve sağlıklı yaşamı için gerekli olan besin ihtiyaçlarını ve gıda önceliklerini karşılayabilmek amacıyla, yeterli, sağlıklı, güvenilir ve besleyici gıdaya, fiziksel ve ekonomik bakımdan sürekli erişebilmeleri” olarak tanımlamaktadır. Bu tanıma göre, gıda güvenliğini oluşturan dört temel boyut bulunmaktadır. Bu boyutlar, bulunabilirlik, erişilebilirlik, kullanılabilirlik ve istikrardır. Kırklareli Üniversitesi ülkemizin “gıda” alanında ihtisaslaşacak ilk üniversite olması misyonu nedeni ile gıda arz güvenliğini tesis eden dört boyutun birlikte sağlanmasında önemli katkılar sunacaktır. Gıda alanında ihtisaslaşan Kırklareli Üniversitesi koordinatörlüğünde, hayvancılık alanında ihtisaslaşan Burdur Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi ve Ziraat Fakültesi köklü ve güçlü olan Tekirdağ Namık Kemal Üniversitesinin ortaklıklarında Gıda Arzı Güvenliği ve Dijitalleşme Ortak Uygulama ve Araştırma Merkezinin kurulması amaçlanmıştır. Yükseköğretim Yürütme Kurulunun 30.12.2020 tarihli kararıyla kurulan Merkezin temel araştırma alanları: gıda güvenliği risklerinin azaltılması, yüksek katma değerli gıdaların geliştirilmesi, tarım, gıda ve hayvancılık girdilerinin yerli ve milli imkânlarla geliştirilmesi, tarım, gıda ve hayvancılık alanında izlenebilirlik uygulamaları ve dijital teknolojilerin geliştirilmesi (gıdada sürdürülebilir tedarik zinciri, tohum teknolojileri ve yerli çeşit ıslahı, sürdürülebilir tarım, hayvancılıkta yetiştirme ve et, süt üretim süreçlerinin izlenebilirliği, hayvancılık sorunlarının tespiti)
Projede hangi aşamadasınız? Proje ne zaman hayata geçecek?
"Gıda Arzı Güvenliği ve Dijitalleşme Ortak Uygulama ve Araştırma Merkezi"nin yönetimine ilişkin yönetmelik Yükseköğretim Kurumlarında Ortak Uygulama ve Araştırma Merkezleri Yönetmeliği'nin 11. maddesinin 1. fıkrası uyarınca hazırlanmıştır. İlgili yönetmeliğin Resmi Gazete'de yayınlanması ile Ortak Merkez aktif olarak çalışmalarına başlayacaktır.
Merkez için Kırklareli Üniversitesi tarafından Kayalı Kampüsünde bir bina tahsis edildi. Bu süreçte ilgili alandaki çağrılar takip edilerek, proje hazırlık çalışmaları ve eğitimleri yürütülmektedir.
Haber Görseli
Prof. Dr. Meryem Çamur Kırklareli Üniversitesi Rektör Yardımcısı
YERLİ VE MİLLİ GİRDİ KULLANIMININ ARTIRILMASI HEDEFLENİYOR
Projenin hayata geçmesiyle, gıda arzı artışı konusundaki beklentiniz nedir?
Kurulan merkezde bütün insanların, yeterli, sağlıklı, güvenilir ve besleyici gıdaya, fiziksel ve ekonomik bakımdan sürekli erişebilmelerini sağlamak amacıyla merkez bünyesinde:
-
Gıdaların üretimi, işlenmesi, muhafazası, dağıtımı ve pazarlanması sırasında oluşabilecek ve tüketici sağlığını tehdit edebilecek fiziksel, kimyasal ve biyolojik tehlikelerin tanımlanması ve bunlara ilişkin önlemlerin alınabilmesi,
-
Yürütülecek AR-GE faaliyetleri sayesinde katma değeri yüksek gıdaların geliştirilmesi,
-
Gıda işleme sırasında ortaya çıkan atıkların etkili bir şekilde değerlendirilmesi,
-
Yerli ve milli girdi kullanımının arttırılması,
-
Tarım, gıda ve hayvancılık alanlarında hem makro hem de mikro düzeyde doğru ve güvenilir veri temini, tarladan çatala kadar tüm tedarik zincirinin kayıt altına alınması,
-
Elde edilecek veriler sayesinde ileriye yönelik üretim ve fiyat tahminlerinin yapılabilmesi ve olası sorunların önceden tespit edilebilmesi,
-
Tedarik zincirindeki kayıpların azaltılması, aksaklıkların ve üretimde verim açığına sebep olan faktörlerin anında tespiti ve giderilmesi,
-
Gıda değer zincirinde maliyeti arttıran unsurların tespiti ve düşük gelir grubuna sahip bireylerin de gıdaya erişiminin güvence altına alınması,
-
Gıda piyasalarının anında izlenmesi ve değerlendirilmesi,
-
Daha az kaynakla gıda talebinin karşılanması, etkin stok yönetimi ve israfın önlenmesi,
-
Ürünlere ilişkin kalite denetimlerinin etkin bir şekilde yürütülmesi ile ürünlerin ve üreticilerin uluslararası piyasalarda rekabetçi olabilmesi,
-
İhracatın arttırılması ve sağlanan verimlilik artışı sayesinde katma değerin ivmelenmesi,
-
İnsan onuruna ve insan haklarına zarar vermeyen gıdaların temin edilmesi sağlanacaktır.
TARIM, GIDA VE HAYVANCILIK PAYDAŞLARI TEK BİR PLATFORMDA BULUŞACAK
Projenin tüm ülkede uygulanabilirliğini sağlamak için neler yapılmalı?
"Gıda Arzı Güvenliği ve Dijitalleşme Ortak Uygulama ve Araştırma Merkezi" bünyesinde ülkemizin ihtiyaçları doğrultusunda gıda zincirinin her aşamasında tüm paydaşları içine alan bir Ar-Ge ve yenilik üzerine odaklanılacaktır. Yürütülecek kapsamlı projelerin yanı sıra, kamu ve özel kuruluşlar ile işbirliği yapılarak, ülkemizin gıda arzı güvenliği konusundaki sorunlarının çözümüne yönelik araştırmalar hızlı ve etkili bir şekilde yürütülecektir. Ortak Uygulama ve Araştırma Merkezi çalışmaları kapsamında; ürünün tarladan çatala ulaştığı sürecin tek elden yürütülmesini sağlayacak, üretici ile tüketici arasında doğrudan bağ kuracak bir sistemin oluşturulması ile tarım, gıda ve hayvancılık paydaşları tek bir platformda buluşacaktır. Dijitalleşme alanında yapılacak çalışmalar ile tarladan çatala kadar olan süreç izlenebilir hale getirilerek, ülke genelinde de örnek bir model olması sağlanacaktır.
KIRKLARELİ ÜNİVERSİTESİ GIDA ALANINDA İHTİSASLAŞACAK İLK ÜNİVERSİTE
Kırklareli Üniversitesi YÖK tarafından “gıda” alanında ihtisaslaşacak yükseköğretim kurumu olarak belirlendi. Bu alandaki çalışmalarınız ne boyutta?
Kırklareli Üniversitesi 23 Ocak 2020 tarihinde Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı tarafından koordine edilen ve Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı ile eş güdüm halinde yürütülen "Bölgesel Kalkınma Odaklı Misyon Farklılaşması ve İhtisaslaşması" programı kapsamında “GIDA” odak alanında ihtisaslaşacak yükseköğretim kurumu olarak belirlendi.
İlk olarak, gıda odak alanında yapılacak çalışmaların yürütülmesi amacıyla 27 Temmuz 2020 tarihinde Gıda İhtisaslaşma Koordinatörlüğü kuruldu. Koordinatörlüğün vizyonunun belirlenmesi amacıyla “Kırklareli Üniversitesi Bölgesel Kalkınma Odaklı Ar-Ge Stratejisi ve Yol Haritası” Projesi Bilimsel Araştırma Projeleri Koordinatörlüğü, Güdümlü Projeler kapsamında kabul edildi. "AR-GE Stratejisi ve Yol Haritası" belgesi TÜBİTAK Türkiye Sanayi Sevk ve İdare Enstitüsü (TÜSSİDE) ve Kırklareli Üniversitesi arasında 2 Kasım 2020 tarihinde imzalanan sözleşme kapsamında hazırlandı. Bu belgenin gıda odak alanında yapılacak çalışmalara yol göstermesi amaçlanmakta.
13 Temmuz 2020’de Kırklareli Üniversitesi Gıda İhtisaslaşma Koordinatörlüğü tarafından, "KLU Bölgesel Kalkınma Odaklı Misyon Farklılaşması ve İhtisaslaşma Programı" kapsamında, proje başvurularının sunulması amacıyla 2020 yılı 1. Proje Ön Teklif Çağrısı ilan edildi. 25 Eylül 2020 tarihinde, 2020 yılı 1. Proje Ön Teklif Çağrısı sonuçlandı. Ön değerlendirmeler sonucunda 16 Aralık 2020 tarihinde Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığına Bölgesel Kalkınma Odaklı Misyon Farklılaşması ve İhtisaslaşma kapsamında 26 adet proje sunuldu. Değerlendirme süreci devam etmektedir. Önümüzdeki 5 yıl boyunca çalışmalar 8 programda yürütülecektir. Bu programlar: Geleneksel ve Fonksiyonel Süt Ürünleri Geliştirme Programı, Yerel Ürünlerin Standardizasyonu ve Geliştirme Programı, Bal ve Arı Ürünleri Programı, Bölgesel Gıda Yan Ürünleri ve Atıklarının Değerlendirilmesi Programı, Ambalajlama Teknolojileri ve Raf Ömrü Çalışmaları Programı, Eğitim ve Danışmanlık Hizmetleri Programı, Gıdanın Dijital Dönüşümü Programı ve İhtisaslaşma Alanında Pazarlama, Tanıtım ve Turizm Programı.
Ayrıca, Burdur Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi koordinatörlüğünde, Kırklareli Üniversitesi ve Hacettepe Üniversitesi ortaklığında kurulması teklif edilen “Hayvancılık Sektöründe Dijital Teknolojiler Ortak Uygulama ve Araştırma Merkezi” Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı tarafından uygun bulundu. Bu projede ne aşamaya gelindi, sonuçları hakkındaki beklentiler nedir?
Merkezin çalışma usul ve esaslarının belirlenmesi amacıyla hazırlanan Ortaklık Protokolü üç üniversitenin Rektörleri tarafından imzalandı. Merkez yönetmeliği hazırlanarak yayınlanmak üzere Resmi Gazete'ye gönderildi. İlgili yönetmeliğin Resmi Gazete'de yayınlanması ile Ortak Merkez aktif olarak çalışmalarına başlayacak. Hayvancılık, et ve süt alanlarında gıda ihtisas üniversitesi olarak destek verilecek.
TARIM VE HAYVANCILIK ALANINDA YAPILACAK İŞ BİRLİĞİ GIDA ARZI GÜVENLİĞİNİN TEMİNİNİ SAĞLAYACAK
Gıda odak alanında bir İhtisas Üniversitesi olarak Gıda Arzı Güvenliği konusunda da çalışmalar yaparak “Tarladan Çatala” sloganı ile “Tarım, Gıda ve Hayvancılık” alanlarında yapılacak çalışmalarda çatı görevi üstlenmiş durumdasınız. Bu misyonunuzu kısaca özetler misiniz?
Kırklareli Üniversitesi olarak Gıda Arzı Güvenliği konusunda çalışmalar yapmayı Ortak Uygulama Araştırma Merkezi kurulması gündeme gelmeden çok önce faaliyet planında ele aldık. “Tarladan Çatala” sloganından hareketle Ortak Uygulama Araştırma Merkezi kurulmasını bir fırsat olarak görmekteyiz.
Kırklareli Üniversitesi Koordinatörlüğünde kurulacak olan Gıda Arzı Güvenliği ve Dijitalleşme Ortak Uygulama ve Araştırma Merkezi, gıda arzı güvenliğini tüm boyutları ile bütüncül bir sistemde dijitalleşme merkezinde ele alacaktır. Gıdanın temel girdilerini oluşturan tarım ve hayvancılık alanında yapılacak iş birliği ile elde edilecek girdiler, tarladan çatala kadar olan tüm süreci güvence altına alarak gıda arzı güvenliğinin teminini sağlayacaktır.
Bu amaçlar doğrultusunda Kırklareli Üniversitesi koordinatörlüğünde kurulan Gıda Arzı Güvenliği ve Dijitalleşme Ortak Uygulama ve Araştırma Merkezinin misyonu; gıda arzı güvenliği konusunda yenilikçi politikalar ile yerli ve milli çözümler üretebilmek, tarım, gıda ve hayvancılıkta yeni teknolojilerin kullanılmasını sağlamak, gıda alanında kaynakların etkin ve verimli kullanımını sağlamak, kırsal kalkınmayı ve uluslararası piyasalarda rekabet edebilirliği sağlamaktır.
Üniversite olarak tarım ve gıda alanında yaptığınız AR-GE inovasyon çalışmaları neler ve bu konuda başka kurumlarla iş birlikleriniz var mı?
Kırklareli Üniversitesi öğretim üyelerinin gıda odak alanı ve dijitalleşme temelinde 176 adet makalesi bulunmaktadır. Ayrıca, gıda odak alanı konularında BAP ve ulusal fonlarca desteklenen 67 adet proje çalışması mevcuttur. Üniversitemiz 7 Nisan 2021 tarihinde Sanayi ve Teknoloji Bakanlığına SOGEP kapsamında “Süt ve Süt Ürünleri Ar-Ge ve Uygulamalı Eğitim Pilot Tesisi (SÜTAP)” isimli proje ile başvuruda bulundu.
Proje ile Kırklareli’nde gıda odak alanında süt ürünleri ve süt ürünlerine dayalı endüstrinin giderek yaygınlaşmasına ve Ar-Ge kapasitesinin arttırılmasına bağlı oluşan, nitelikli istihdam açığının karşılanması hedefleniyor. Kurulacak pilot tesiste, Gıda İhtisaslaşma ve Gıda Arzı Güvenliği kapsamında yeni ürün geliştirme ve Ar-Ge çalışmaları yürütülecektir.