MAYIS-HAZİRAN 2022 / ÖZEL HABER
Gençlerde sosyal medya kullanımı bağımlılığa sebep olabilir
İnternetin hayatımızda vazgeçilmez bir hal alması sosyal medya kullanımını da neredeyse zorunlu hale getirdi. Özellikle gençler tarafından çokça kullanılan sosyal medya, ebeveynler için endişe verici bir hal alabiliyor. Sağlık Bakanlığının 2022 yılını “Bağımlılıkla Mücadele Seferberlik Yılı” olarak kabul etmesi sebebiyle de sosyal medyanın bağımlılık boyutunu Psikiyatri Uzmanı Dr. Aslıhan Eslek ile konuştuk.
Öncelikle davranışsal bağımlılık nedir, bize tanımını kısaca yapar mısınız?
Davranışsal bağımlılıklar tıpkı diğer bağımlılıklar gibi beyinde kronik değişikliklerle giden kumar, yeme, internet, oyun gibi bağımlılıklardır.
Günümüzde sosyal medya kullanımı özellikle gençler arasında neredeyse vazgeçilmez bir hal aldı. Bu durumu davranışsal bağımlılık içerisinde değerlendirmek mümkün mü?
Sosyal medya; kullanıcılar arasında düşünce, bilgi, fikir, duygu paylaşımı yapılarak etkileşim ve iletişim imkânları sunan web ortamları olarak nitelendirilmektedir. Sosyal medyaya ilişkin ortamlar; sosyal paylaşım siteleri, online sohbet siteleri, forumlar, bloglar, podcast vb. gibi sınırsız sayıda kullanıcı katılımına açık olup sanal iletişime olanak tanımaktadırlar. Aslında sosyal medya ortamları hayatımızın çeşitli alanlarına yayılarak pek çok kolaylık da sunabilmektedir. Ancak abartılı bir biçimde kullanılması sosyal medya bağımlılığı konusunu gündeme getirmektedir. Sosyal medya kullanımı günümüzde kaçınılmaz bir sonuçtur. Özellikle pandemide sosyal ihtiyaçların yüz yüze giderilememesiyle de artış göstermiştir. Tüm diğer bağımlılıklarda olduğu gibi sosyal medya kullanım davranışının da bağımlılık olarak sayılabilmesi için kişinin bu davranışı durduramaması, sürekli aklında bu fikir olması, günlük yaşam işlevselliğinin ve ilişkilerinin bu davranış nedeniyle etkilenmesi ya da zarar görmesi gerekmektedir. İnternet bağımlılığının bir türü olarak kabul edilen sosyal medya bağımlılığında; sosyal medya ile zamanlarını daha çok harcayan bireylerin, sanal tolerans, sanal iletişim ve sanal problemlere sebep olabilecek bir biçimde bir şeyden hemen haberdar olmak arzusunu taşımakta oldukları gözlenmektedir. Henüz DSM-5 (Zihinsel hastalıklar için bir tanı ölçütü) gibi psikiyatride tanımlanan sınıflandırma sistemlerinde davranışsal bağımlılıklar içerisinde yer almasa da klinik pratiğimizde bu kriterlere uyan sosyal medya kullanımı davranışsal bağımlılık olarak değerlendirilebilmektedir.
Bir kişiye sosyal medya bağımlısı dememizi gerektirecek göstergeler neler olabilir?
Sosyal medya bağımlılığı internet bağımlılığı içerisinde yer almaktadır. İnternet bağımlılığı, kompulsif internet kullanımı, problemli internet kullanımı ve bilgisayar bağımlılığı, bunların hepsi temelde, yaşamlarının diğer alanlarına zarar verici bir şekilde çevrimiçi olarak fazla miktarda zaman harcamayı ifade etmektedir. Bir kişiye sosyal medya bağımlısı diyebilmemizi sağlayan temel gösterge bu durumun işlevselliğini ve günlük yaşamını etkileme düzeyidir.
Haber Görseli
Dr. Aslıhan Eslek Psikiyatri Uzmanı
SOSYAL MEDYA YÜZ YÜZE İLETİŞİMİN RUHSAL KATKISININ YERİNİ TUTMAZ
Sosyal medya bağımlılığının kişide oluşturacağı zararlar neler?
Her bağımlılıkta olduğu gibi sosyal medya bağımlılığı da günlük yaşamı, ilişkileri, iş yaşamını, kişinin kendine bakımını etkilediği için kişinin yaşamı ve sağlığı açısından birçok olumsuz sonuca yol açmaktadır. Ayrıca sanal ortamda çok vakit geçiren kişi günlük yaşamdan giderek uzaklaşmakta hatta günlük yaşam becerilerini kaybetmektedir. Her ne kadar sosyal medya da bir iletişim şekli olsa da hiçbir zaman karşılıklı yüz yüze iletişimin ruhsal katkısının yerini tutamamakta, sosyal medya bağımlısı giderek bu katkıdan da maalesef yoksun kalmaktadır.
EBEVEYNLER SOSYAL MEDYA KULLANIMINDA ÇOCUKLARINA ÖRNEK OLMALI
Bu bağımlılıktan kurtulmak için hangi yollar izlenmeli? Anne – babalara düşen görevler neler?
Ebeveynler çocukların internet/ sosyal medya bağımlısı olmaması için öncelikle kendileri de kendi davranışlarını gözden geçirmelidir. Ebeveyn kendisi ne kadar sosyal medyada zaman geçiriyor? Her öneri ve feedback’de olduğu gibi kişi, önerdiği davranışı kendisi yaşamında uyguladığında etkin olmaktadır. Dolayısıyla anne babaların önce kendilerinin sosyal medyada ilişki kurmaya ayırdıkları zamanı azaltıp günlük yaşamın içinde daha aktif olarak çocuklarına örnek olması ilk adım olacaktır.
Sağlık Bakanlığı tarafından 2022 yılı “Bağımlılıkla Mücadele Seferberlik Yılı” olarak kabul edildi. Bu çalışmayla ilgili neler söylemek istersiniz?
Sağlık Bakanlığımız tarafından bağımlılığın tanınması ve mücadelesine yönelik her çalışma tabi ki çok önemlidir. Toplumumuz bu konuda ne kadar bilgi sahibi olursa o kadar yeniden düzenlemeler yapılabilir kanaatindeyim.
Kaynaklar:
1)Psk. Aylin Işık, www. Yedam.org.tr
2)ME. Sağar. Yetişkin Bireylerde Sosyal Medya Bağımlılığının İrdelenmesi, Dergipark