MAYIS-HAZİRAN 2024 / MARKA DEĞERİ
Çay vişnesi ve pazarlama iletişimi
Dolunayın şavkı vuruyordu Bolvadin ovasına. Gelenler haber bekliyordu gözcülerden. Terleri soğumamış atların kişnemeleri sırtındakileri de sabırsızlandırıyordu. Ovadaki ağır hava gelen emirle dağıldı. Dağın yamacına çekilecekler ve otağ orada kurulacaktı. Türkmenlerin çekildiği haberi Bizans çadırına çoktan ulaşmıştı. Gün ışıdığında ise iş işten geçmiş II. Melikşah’ın ordusu ovanın güneyine, mahiyetindeki Emir Mengücek ve ordusu ise kuzeydeki dağın yamacına çoktan yerleşmişlerdi. Türkmen kılıcının sesiyle inleyen Bolvadin savaşından sonra; sultanın çekildiği dağa Sultandağı, Emir Mengücek'in çekildiği dağa da Emir dağı adı verildi. Olanlar böyle oldu (1116). Onun içindir ki Emirdağı türkülere can verirken Sultandağı da tüm bereketiyle Türk tarımına ve “Çay vişnesi”ne can vermektedir.
Tunç Çağı’na tarihlenen Çay, ünlü İpsos savaşıyla tarih sahnesine çıkmıştır. Doğu-batı, kuzey-güney antik yolların keşişim noktası olan Çay; tarih boyunca nice krallıklara krallara ev sahipliği yapmıştır. Batı Torosların genç uzantısı olan Sultan Dağı’nın doğu eteğinde olan Afyon’un Çay ilçesi; güneyine Yalvaç, batısına Şuhut, kuzeyine Bolvadin’i alır. Bu coğrafi konumu ile Ege, Akdeniz ve İç Anadolu iklimlerinin kesişim noktasındadır. Bu mikroklima ona tarımsal üretiminde stratejik üstünlük sağlar. Bunun en somut örneği olan Çay vişnesi geçci özelliği ile pazarlamada ona üstünlük sağlayan ürünlerdendir. Bunun yanında 1010 rakımlı ilçede; vişne, kiraz, elma üretiminin yapılmakta haşhaş, şekerpancarı, arpa, buğday ve ayçiçeği de tarımsal üretimin başat ürünleri olarak sıralanmaktadır.
Anavatanı Giresun olan vişne; botanik bilimindeki Latince adı P. cerasus bugünkü Giresun'un eski adı olan Kerasus'tan gelmektedir. Türkmenistan’dan Avrupa’ya kadar yayılım gösteren vişne Anadolu’nun hemen her yerinde yetişmektedir.
Çay ilçesi de 4 bin 700 dekardaki 115 bin vişne ağacıyla yılda 260 milyon lira gelir elde etmektedir. Dekar başına bin 300 kg verim elde etmesiyle yıllık üretimi 8 bin 500 ton olan Çay vişnesi; yaklaşık bin 500 üreticisiyle ilçe ekonomisinin lokomotifi durumundadır.
Coğrafi sınırları Çay ilçe merkez, Deresinek Kasabası, Karamık, Orhaniye, Akkonak, Karamıkkaracaören, Pazarağaç, Deresenek, Eber, Maltepe, İnli, Kılıçyaka, Çayıryazı köyleri olan 91 No.lu bu coğrafi işaretimiz Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından Çay Belediye Başkanlığının başvurusuyla 4 Şubat 2007 yılında menşe olarak tescil edilmiştir.
Tam bir vitamin deposu olan Çay vişnesi, bağışıklık sistemini güçlendirmesi ve sinir sistemini düzenleyici etkisinin yanı sıra kalsiyum, demir ve fosfor gibi mineralleri de içerir. Ayrıca bir bardak Çay vişne suyu, günlük potasyum ihtiyacımızın yüzde 10’unu karşılar. İçeriğinde bulunan antosiyanin maddesi, vişneye antioksidan işlevi kazandırır. Ayrıca Çay vişnesi, yüksek lif içermesiyle sindirim ve boşaltım sistemi için de düzenleyici etkisi vardır.
ÇAY VİŞNESİNİ DİĞER VİŞNE TÜRLERİNDEN AYIRAN ÖZELLİKLER
İlçenin kuzey doğusunda bulunan Eber Gölü, güney batısında bulunan Karamık Gölü ve güneyinde yer alan Sultandağlarının oluşturduğu mikroklima iklimi Çay ilçesi vişnesinin kendine has renge, tada, aromaya sahip iyi kaliteli meyve vermesini sağlamıştır.
Çay ilçesi vişnesinin yetiştirildiği bölge kumlu, killi, tınlı toprak yapısıyla verimin üst seviyelere çıktığı bir alandır. Bu verimli yapı iklim faktörüyle de birleştiğinde kuvvetli ve dengeli ekosistem oluşturmaktadır.
İlçenin yıllık yağış ortalaması 400 mm’nin üstündedir. Bu sayede Çay ilçesi vişnesi sulama gerekmeden yetiştirilmektedir. Yağışlarla ihtiyacı olan suyu fazlasıyla aldığından meyve sürgün gözü oluşumu fazla, vejetatif gelişimi hızlı, verim artışı yüksektir.
Çay vişnesi oldukça büyük meyvelere sahiptir. Çay ilçesi vişnesinin eni 22,47 mm, boyu 19,10 mm’dir. Meyve eti gevrek ve sert, meyve suludur. Meyve etinin sertliğinden dolayı meyve hiç çatlama yapmaz yola çok dayanıklıdır. Tadındaki mayhoşumsuluk sayesinde de insanlar bu meyveyi istedikleri miktarda rahatça tüketebilirler.
Çiçeklenme döneminin geç bahara gelmesinden dolayı şiddetli soğuklardan diğer bölgelerde yetiştirilen vişneler gibi etkilenmemektedir. Türkiye’nin hemen hemen hiçbir yerinde vişne kalmadığı dönemde Çay ilçesi vişnesinin yeni olgunlaşmaya başlaması ayırt edici en önemli özelliğidir.
Meyve yapısındaki organik madde miktarının yüksek olmasından dolayı (%96.10) kurutulduğunda hacim olarak az, kg olarak ağır gelir. Ayrıca yapısında bulunan mineral maddelerin yoğunluğu ve şıra randımanının yaklaşık yüzde 62 gibi yüksek bir değerde olması, pH'nın düşük olması nedeniyle Çay ilçesi vişnesi hem meyve olarak hem de meyve suyu olarak piyasaya sunulmaktadır. Kullanılan anaç köklerden ve toprak yapısından dolayı Çay ilçesi vişnesi reçeline ve meyve suyuna şeker katılmadan da kullanılabilmektedir.
ÇAY VİŞNESİNİN PAZARLAMA İLETİŞİMİ İÇİNDE DEĞERLENDİRİLMESİ
Pazarlama iletişimi bir “nedensellik ilkesi” üstünden yürür. Olan ya da kurgulanan bu “nedensellik bağı” marka kişiliğini oluşturur. Oluşturulan bu bağın markanın kurumsal kimliği ile ne denli örtüştüğü ise markanın gücünü ve pazar derinliğini belirler. Türk tarım ürünlerinin marka iletişimi için gerekli ve zorunlu olan bu nedensellik bağının nasıl oluşacağı başka bir tartışma ve makale konusu olsa da Çay vişnesi özelinde kurgulanması gereken tarih tasarımı ve tarım geleneğinde yatmaktadır. Vişne gibi özel ve gıda endüstrisinin önemli bu ürünü kendi içinde birçok sorunsalı da taşımaktadır. Ulusal pazarda derinleşmesi ve gitmesi gereken bir yol var iken coğrafi işaretli bu ürünümüzü yakın pazarlara taşımak için daha fazla pazarlama iletişimine ihtiyacımız olduğu açıktır.
Çay ilçesinin tarımsal potansiyelinin yanında sahip olduğu tarihsel derinlik ve zengin mutfak kültürü, ilçenin yeniden keşfetmesi gereken alanlardır. İlçenin gastronomisinde öne çıkan yemekler; Katmer, haşkeşli (haşhaşlı) lokul, etli yaprak sarması, kuru biber sarması, bamya çorbası, tepsi bükmesi ve peynirli böreklerdir. Osmanlı saray mutfağının vazgeçilmezi olan vişneyi bu yönü ile de Türkiye’nin en büyük vişne üreticisi olan Çay İlçesinin tarihsel sorumluluğu olarak görmek aşırı bir yorum olmayacaktır.
Eber ve Karamık göllerinin ilçe sınırları içinde yer alması yerel turizm potansiyeline katkı sağlamaktadır. Son yıllarda ara verilen ve temmuz ayının ikinci haftasında yapılan vişne festivalinin tekrar harekete geçirilmesi yerel kalkınmanın yanında sürdürülebilir bir marka iletişiminin zorunlu sonucu olarak görülmektedir.
Kaynakça
1-Çay Vişnesi Coğrafi İşaret Tescil Belgesi • 2-https://www.cay.bel.tr/sayfa-354-tarihce.html • 3-Çay İlçe Tarım ve Orman Müdürü Berati Akman