Hüsamettin KURT    

Börülce, baklagiller familyasından fasulyeye benzeyen bir tarım bitkisi. Börülce (Vigna unguiculata) olgunlaşmamış taze baklaları, tohumları ve olgunlaşmış kuru tohumları sebze olarak değerlendirilen çok eski dönemlerden beri kültür bitkisi olarak kullanılan yiyeceklerden biri. Bazı Afrika ülkelerinde ise genç yaprakları ve taze sürgün uçları sebze olarak değerlendiriliyor. Yine bu ülkelerde kahve, çorba yapımında ve un sanayinde geniş ölçüde kullanılıyor.

Taze börülcede yüzde 80-85 su, yüzde 15-20 kuru madde bulunuyor. Yağ miktarı düşük olan börülcedeki kuru maddenin, yüzde 20-30'unu proteinler meydana getiriyor. Ege Bölgesi'nde börülcenin tazesi yemeklik olarak çok kullanılıyor. Özellikle taze hali ve kuru daneleri haşlanarak zeytinyağlı ve limonlu olarak yapılan salatası sıkça tüketiliyor.

Protein, mineral ve vitamin deposu olan börülce, Ege, Akdeniz ve Marmara Bölgelerinde tanınmakta olup tarımı da bu bölgelerde yapılıyor. En çok börülce tarımı yapılan iller ise İzmir, Aydın, Manisa, Muğla ve Balıkesir.

Bünyesinde bulunan bakteriler sayesinde, havadaki azotu tutan ve fakir topraklarda bile yetişebilen börülce kendinden sonra gelecek bitki için de iyi bir ön bitki. Ayrıca topraktaki fosforun alınabilir forma geçişini kolaylaştırıyor. Börülcenin diğer bir özelliği de hızlı büyüyen bir bitki olması sayesinde toprak yüzeyini kısa sürede kaplayarak erozyonu ve su kaybını önlerken aynı zamanda yabancı ot gelişimini de azaltması.

Börülcenin yaprağı çoğu kez fasulyenin yaprağı ile karıştırılır. Şekil olarak fasulyeye çok benzeyen formları bulunan börülce, yaprağıyla fasulyeden ayrılır. Yaprağı fasulyeninki gibi tüylü olmadığından yaprak yüzü daha düzgün, parlak ve damarlar daha az belirgindir. Göbeği koyu renkli olduğu için karnıkara da denilen kuru börülce, C vitamini ve bitkisel protein açısından zengin bir besindir.

Börülce salatası

Börülceyi, taze fasulye gibi yıkayın, ayıkladıktan sonra istediğiniz büyüklükte doğrayın. Ardından bir miktar suyun içinde haşlayın. Fazla erimemesine özen gösterin. Yenebilecek kadar pişmesi yeterlidir. Ardından suyunu süzün ve geniş bir kabın içine alın. Bir kasenin içinde isteğinize göre limonlu, sirkeli, sarımsaklı, zeytinyağlı bir salata sosu hazırlayın. Börülce ve sosu karıştırın, yaklaşık yarım saat buzdolabında beklettikten sonra afiyetle yiyebilirsiniz.

LİF, VİTAMİN VE MİNERAL KAYNAĞI

Sebze olarak değerlendirilen börülce düşük yağ oranına karşın yüksek protein, lif, mineral ve mikro besin elementleri içeriyor. Bu özellikleri dikkate alındığında börülcenin beslenme programına düşük miktarlarda katılması bile besin maddelerinin dengelenmesini sağlayabiliyor. Bazı araştırmalarda sebze olarak değerlendirilen kuru tohumların bünyesinde bulunan yüksek protein ve lysin aminoasidinin birbirleriyle olan etkileşimi ile beslenme yoluyla alınan proteinlerin kalitesini artırdığı tespit edilmiştir.

Lif oranı yüksek gıdaların başında gelen börülce,  daha yavaş sindirildiği için uzun süre tokluk hissi yaratır. Bu nedenle de kilo almayı engelleyici rol oynar. Ayrıca çözülebilen lif yapısının şeker hastalarında karbonhidratların sindirilme oranını azaltması nedeniyle şeker hastalarının sık sık tüketmesi önerilir. Çinko, manganez ve B9 vitaminince de oldukça zengin olan börülcedeki manganez vücuttaki protein sentezlenmesi, sindirim ve besinlerden enerji üretilmesini sağlıyor. Yine bir bardak börülceyle günlük alınması gereken B9 vitamini miktarının yüzde 50-60'ı karşılanabiliyor.

Sinir sistemi fonksiyonları ve gelişmesinde oldukça faydalı olan börülcede bulunan A vitamini ise hem görme duyularının daha iyi çalışmasını sağlıyor hem de antioksidanlı yapısından dolayı bağışıklık sistemini güçlendiriyor.  Diğer fasulye çeşitleri gibi demir açısından da zengin olan börülce kansızlığa da iyi geliyor.

Börülcenin faydaları:

• Kandaki şeker oranını düşürmeye,
• Yüksek tansiyonu düşürmeye,
• Kötü kolesterolü azaltmaya,
• Kabızlık şikayetlerini azaltmaya,
• Bağışıklık sistemini güçlendirmeye,
• Göğüs ve akciğer sağlığını korumaya yardımcı olur.
• İdrar söktürücüdür.
• Ağızda, dişlerde, diş etlerinde oluşan enfeksiyonu giderir.
• Bademcik iltihaplarını hafifletir.
• Kansızlığa iyi gelir.